Nhluvuko Eku Tshunguleni Ka Switlhavi

KU FIKELA sweswi a hi vangani vadokodela lava tivaka swo tala hi ta switlhavi, kasi vo tala a va swi tivi. Dok. John Liebeskind, khale ka muungameri wa Vandlha ra Matiko Hinkwawo ra ta Switlhavi, emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke u vule leswi: “A ndzi tshembi leswaku ku ni xikolo xa vun’anga emisaveni lexi tirhisaka tiawara to tlula mune eka malembe ya mune xi ri karhi xi dyondzisa swichudeni ku vona ni ku tshungula swiphiqo swa switlhavi.”

Hambi swi ri tano, ku humelela hi ku twisisa ta switlhavi, swi fambisana ni matshalatshala lamakulu swinene eku swi tshunguleni. Xisweswo, ntshembo wa lava xanisiwaka hi switlhavi wu engeteriwile. Magazini lowu nge American Health wu vikile: “Hinkwerhu hi nga tlangela leswaku vutshunguri sweswi bya swi kota ku xiya leswaku switlhavi leswi hetaka nkarhi wo leha a ko va xikombiso xo karhi, kambe i vuvabyi hi byoxe lebyi nga tshungulekaka.” Langutelo leri ri hoxe xandla swinene eka ku engeteleka ka titliliniki to tala leti tinyiketeleke eku tshunguleni ka switlhavi.

Laha Switlhavi Swi Tshunguriwaka Kona

Dok. John J. Bonica u pfule tliliniki yakwe yo sungula ya ku letela hi tindlela hinkwato hi switlhavi le United States. U vikile: “Hi 1969 a ko va na 10 ntsena ra titliliniki to tano emisaveni.” Kambe titliliniki to tala leti tinyiketeleke ku tshungula switlhavi ti engeteleke hi ndlela yo hlamarisa emalembeni ya 25 lama hundzeke. Sweswi ku na titliliniki ta switlhavi to tlula gidi, naswona muyimeri wa vandla ra ntirho wa matimba wa matiko hinkwawo mayelana ni switlhavi leswi hetaka nkarhi wo leha u vule leswaku “tin’wana ta pfuriwa kwalomu ka siku rin’wana ni rin’wana.”a

Anakanya hi nhlamuselo ya sweswo! “Sweswi vavabyi lava a va hamba va famba madzana kumbe magidi ya timayili leswaku va ya tshunguriwa switlhavi leswi va dlayaka va nga tshunguriwa ekusuhi ni le kaya,” ku vule Dok. Gary Feldstein mutivi wa ku titivata le Dorobeni ra New York. Loko u ri un’wana la xanisekaka, vona ndlela leyi swi nga pfunaka ha yona ku kuma mpfuno eka ntlawa wa vativi lava leteriweke ku tshungula switlhavi!

Linda Parsons, nsati wa mulanguteri la famba-fambaka wa Timbhoni ta Yehovha, u xanisiwe hi switlhavi swa le nhlaneni malembe yo tala. U lave mpfuno eka vadokodela hi ku landzelelana, kambe xitlhavi xakwe a xo ya xi nyanya. Siku rin’wana hi May lembe leri nga hela, hi ku heleriwa hi ntshembo, nuna wakwe u teke buku ya tinqingho a languta ehansi ka rito xitlhavi. Kwalaho u kume nomboro ya riqingho ra tliliniki ya switlhavi leyi a yi nga ri ekule ni laha a va tirha kona edzongeni wa California. Va tshembisane ku vonana, kutani masiku ma nga ri mangani endzhaku, Linda u vonane ni dokodela leswaku a hlahluviwa ni ku tshunguriwa ro sungula.

Ku endliwe malunghiselelo yo tshungula Linda tanihi muvabyi la tshamaka ehandle. U sungule ku ya etliliniki kanharhu hi vhiki leswaku a ya tshunguriwa ivi ku landzela nongonoko wa vutshunguri bya le kaya. Endzhaku ka mavhikinyana u sungule ku titwa a antswa. Nuna wakwe wa hlamusela: “Ndzi tsundzuka madyambu man’wana hi ku hlamala a ku, ‘a ndzi tshembi leswaku a ndzi twi xitlhavi.’” Endzhaku ka tin’hwetinyana, u sungula ku nga ha yi ko tala etliliniki.

Mpfuno lowu Linda a wu kumeke wa leswaku a langutana ni xitlhavi xakwe wu fana ni lowu nyikeriwaka hi titliliniki ta switlhavi to tala leti nyikelaka swiletelo hinkwaswo mayelana ni switlhavi. Titliliniki to tano ti vumbiwa hi ntlawa wa vativi va ta rihanyo, lava hi ku ya hi Dok. Bonica, ku nga “ndlela yo antswa ku tlurisa ya ku langutana ni xitlhavi lexi tshamaka hi masiku.” Hi xikombiso, xana Linda u tshunguriwe hi ndlela yihi?

Ndlela Leyi Xitlhavi Xi Nga Tshunguriwaka Ha Yona

Broxara ya le tliliniki yi hlamusela fambiselo ra kona loko wa ha ku fika: “Munhu un’wana ni un’wana u hlahluviwa hi dokodela ku vona xivangelo xa xitlhavi ivi ku hlamuseriwa leswi nga ta endliwa ni matshungulelo lama nga ta tirhisiwa. . . . Ku tirhisiwa tindlela ni maendlelo lama tirhaka sweswo ku pfuna miri leswaku wu humesa ‘tiproteyini ta byongo’ (ku nga tikhemikhali leti humesiwaka hi ntumbuluko emirini) ta ku herisa switlhavi ni ku karhateka naswona swi hunguta ku tshembela eka swidzidzirisi.”

Eka vutshunguri lebyi endliweke eka Linda a ku katsiwe ni ku tlhometeriwa tineleta ni TENS, leswi yimelaka ku endla misiha yi tirha hi gezi leri nghenaka hi nhlonge (leri tsemakanyaka enhlongeni). U tshunguriwe hi endlelo ra gezi ra ku tshukatshukisa misiha, a ri etliliniki, naswona u nyikiwe ni muchini lowutsongo wa TENS leswaku a wu tirhisa ekaya. Vulawuri byo tirhisa mianakanyo—endlelo laha muvabyi a dyondzisiwaka ku lawula matirhelo ya miri wakwe ni ku ya hundzula-hundzula leswaku a hunguta xitlhavi—na swona swi tirhisiwile.

Vutshunguri byo olola miri, lebyi katsaka ku kandza tinyama leti nga endzeni-ndzeni, a ku ri byin’wana bya vutshunguri. Hi ku famba ka nkarhi, loko Linda se a swi lunghekerile ku sunguriwe endlelo ra vutiolori endhawini ya vutiolori ya le tliniki, naswona ri ve ni xiphemu xa nkoka xa vutshunguri. Vutiolori i bya nkoka, tanihi leswi byi kotaka ku vumba tiproteyini ta byongo leti onhiweke hi xitlhavi lexi tshamaka hi masiku. Hambi swi ri tano, ntlhontlho i ku pfuna vanhu lava nga ni switlhavi leswaku va kota ku endla vutiolori lebyi nga ta va pfuna.

Vo tala lava xanisiwaka hi switlhavi leswi hetaka nkarhi lava taka etitliliniki va tirhisa mirhi yo tala ya ku dlaya switlhavi, swi ve tano na hi Linda. Kambe hi ku hatlisa u tshikisiwe mirhi yoleyo, ku nga yona pakani ya nkoka ya titliliniki ta switlhavi. Linda a nga vanga na swiphiqo leswi vangiwaka hi ku tshika swidzidzirisi, kambe sweswo swi tolovelekile. Mutivi-nkulu wa switlhavi Dok. Ronald Melzack u xiye leswaku eka “nkambisiso wa vanhu vo tlula 10-000 lava nga hisiwa hi swilo . . . , ku hava ni un’we loyi endzhaku a godzomberiweke hi swidzidzirisi hikwalaho ka mirhi leyi a nyikiweke yona ya ku horisa xitlhavi loko a ha ri exibedlhele.”

Tanihi leswi hakanyingi ku katsekaka xiphemu lexikulu xa mianakanyo hi tlhelo ra xitlhavi lexi hetaka nkarhi, entiyisweni titliliniki ti ringeta ku pfuna vavabyi leswaku va rivala hi switlhavi swa vona. Dok. Arthur Barsky, profesa wa Xikolo xa Vutshunguri xa Harvard u hlamuserile: “Leswi u anakanyaka ha swona, leswi u swi langutelaka, ndlela leyi u nyikelaka nyingiso ha kona eka mintlhaveko ya wena—hinkwaswo leswi swi hoxa xandla swinene eka ndlela leyi entiyisweni u titwaka ha yona.” Kutani vavabyi va pfuniwa ku khomeka hi timhaka tin’wana ku nga ri hi switlhavi swa vona.

Ku Langutela Ko Tshunguriwa

Xana titliliniki leti letintshwa ta switlhavi hi tona ntlhantlho wa swiphiqo swa vanhu hi switlhavi? Hambi leswi tindlela ta ku tshungula switlhavi leti hlamuseriwaka laha tanihi leti nga pfunaka, munhu u fanele a hlawula tliliniki kumbe mutivi-nkulu wa switlhavi hi vukheta. Kutani ni kwalaho, leswi u swi langutelaka swi fanele swi ri leswi swi nga kotekaka.

Hi xikombiso xa xiviri xa ku humelela: Stephen Kaufman, khale ka mutlakuri wa tinsimbi wa Tiolimpiki, u hundzuke xilema hikwalaho ka xitlhavi lexi nga heriki lexi vangiweke hi ku duvuriwa enhlaneni hi xigevenga. Endzhaku ka tin’hweti ta nhungu a ri evutshungurini bya switlhavi, u tlhele a kota ku tlhelela entirhweni hi ku helela naswona u kale a kota ni ku nghenela mphikizano wa ku tlakula tinsimbhi. Kambe u te: “Hakanyingi, swikunwana swa mina swi vava onge hi loko swi ri ematini yo vila.”

Kutani ku nga khathariseki nhluvuko hinkwawo lowu nyanyulaka, swi le rivaleni leswaku munhu a nge swi koti ku hetisisa xitshembiso xa Bibele lexi nge: ‘Ku vaviseka a ku nga ha vi kona.’ (Nhlavutelo 21:4) Kutani ke, xana pakani yeleyo yi nga fikeleriwa hi ndlela yihi?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Tindlela ta ku tshungula switlhavi, ku katsa ni gezi ra ku tshukatshukisa misiha

[Xihlovo Xa Kona]

Courtesy of Pain Treatment Centers of San Diego