Ku Humelela Yini Eka Vakokwana?

HI MUYIMERI WA XALAMUKA! WA LE ITALY

“A ndzi nga tshembi leswaku ndzi nga kombiwa musa wo tano hi vatukulu va mina ndzi ri kokwana wa xinuna. I nyiko—i vayimeri va tintswalo, vo lulama eku tiyiseni ka swiboho swa rirhandzu.”—Ettore, kokwana wa xinuna.

KU NGA khathariseki vuxaka lebyi boxiweke laha henhla lebyinene, masiku lawa a hi minkarhi hinkwayo vakokwana, vatswari ni vatukulu va hanyisanaka kahle. Ematshan’weni yo twanana, mintlawa leyi minharhu hakanyingi ya lwa. Vuyelo byi va byihi? Mpimo wa xivundza ni ku nga tsaki swa engeteleka eka vadyuhari, vona vakokwana—swirho leswiya swa ndyangu leswi ngopfu-ngopfu swi nga vahlaseriwa naswona swi tshamaka swoxe, leswi vandyangu va nga ha yaka eka swona loko va ri ni swiphiqo swa timali. Xana xiyimo endyangwini wa ka n’wina xi njhani? Xana vakokwana va tlangeriwa swinene?

Eka makume ya malembe ya sweswinyana, ku ni ku hundzuka lokukulu emisaveni hinkwayo loku khumbeke mindyangu ni vuxaka bya yona leswi vangeke ku hundzuka loku ku fambisana ni ku nyamalala hi laha ku heleleke ka mindyangu leyi nga na kokwana. EYuropa, ko va tiphesente timbirhi ntsena ta vadyuhari lava tshamaka ni vana va vona. Hambi swi ri tano, ematikweni lama hluvukeke, hikwalaho ka ku engeteleka ka sweswinyana ka xiringaniso xa vutomi bya munhu ni ku hunguteka ka nhlayo ya lava velekiwaka, nhlayo ya vakokwana loko yi ringanisiwa ni vanhu lavan’wana yi ya emahlweni yi tlakuka swinene. Vakokwana va endla 26 ya tiphesente ta vaaki va le Yuropa, naswona hi ku ya hi nkambisiso lowu endliweke hi European Union, nhlayo leyi yi ta “ya emahlweni yi andza.” Phepha-hungu leri nge Asahi Evening News, ri ri Japani “ri tinyungubyisa hi ndhavuko wa rona wa ku khathalela vaaki va rona lava kuleke.” Kambe ku ni mukhuva lowu andzaka swinene, ngopfu-ngopfu emadoroba-nkulu, wa ku siya vakokwana eswibedlhele ni le titliniki hambi loko ku nga ri na xivangelo lexi twalaka xa ku ya va tshungurisa. Hi ku ya hi phepha-hungu ra le Cape Town, The Cape Times, eAfrika Dzonga na kona, laha hi ndhavuko vadyuhari a va khomiwa hi xichavo, sweswi ku ni mboyamelo lowu solekaka wa ku cukumeta vanhu lava kuleke. Xiviko xi kombisa leswaku mindyangu yi lava “ku tiphina hi vutomi hi laha yi nga kotaka ha kona” kutani yi “tipfala mahlo hi leswaku loko ntsena va kala va siya mukhegula ekaya ra vadyuhari a hlayisekile, va endle hinkwaswo leswi faneleke.”

Rona phepha-hungu rero ri vulavula hi mhaka yin’wana ya xiviri laha mukhegula la dyuhaleke a yisiwaka ekaya ra vadyuhari hi vana vakwe vanharhu, “va n’wi tshembisa ku n’wi khathalela ni ku hambeta va n’wi endzela.” Kambe ku humelela yini ha yena? “Eku sunguleni va n’wi endzela siku na siku. Endzhaku ka mavhikinyana maendzo ya hunguteka ya va manharhu hi vhiki. Ivi ri va rin’we hi vhiki. Endzhaku ka lembe ya va mambirhi kumbe manharhu hi n’hweti, eku heteleleni ya va ntlhanu kumbe tsevu hi lembe ivi emakumu va chuveka rihlampfu.” Xana mukhegula loyi a endla yini hi masiku lawa ya tikombaka ya tele ku tlurisa? Nhlamuselo leyi yi twisaka ku vava yi ri: “Kamara ra yena a ri ri ni fasitere leri a ri langute emurhini, kutani vanghana vakwe lava hanyaka ntsena a ku ri matuva ni makhololwani lama tshamaka ehenhla ka wona. U rindzela leswaku ya fika hi mahlo-ngati onge hi loko ya ri maxaka ya le kusuhi.”

Hikwalaho ka nkucetelo wa le Vupela-dyambu eka mahanyelo ya le Afrika Dzonga, lama vangelaka vo tala ku ya lava ntirho emadoroba-nkulu, ku humelela nchumu lowu fanaka ni le mindyangwini leyi tshamaka hi swivongo. Ku nga khathariseki ku hundzuka ka swiyimo swa vanhu, swivangelo swin’wana swa ku cukumetiwa ka vakokwana i ku nyamalala ka timfanelo letiya ta vumunhu leti kondletelaka ku hanyisana ka vanhu ni mindyangu hi ntsako—ku nga vunene, ku xixima vaakelani, ku rhandza vandyangu—ivi ku hangalaka moya wa vutianakanyi, ku rhangisa ntsako emahlweni, vutikukumuxi ni vuxandzuki. Hi ku ya hi Matsalwa, ku hohloka ko tano ka mahanyelo i xikombiso xa leswaku hi hanya “emasikwini ya makumu.” (2 Timotiya 3:1-5) Xisweswo, ematshan’weni yo xixima vakokwana wa vona tanihi xihlovo xa ku ololoxa ni ku hluteka emianakanyweni, vana ni vatukulu hakanyingi va va languta va ri xihinga lexikulu, naswona va ri lava nga fambisaniki ni swiyimo leswi cinca-cincaka swa vanhu.a

Ku hambana exikarhi ka vana ni vatswari ku ya ku engeteleka swinene, naswona leswi swi vanga ntshikilelo lowukulu, ngopfu-ngopfu loko vadyuhari va tshama ni mindyangu ya vona. Kambe, ku hoxa xandla ka vakokwana eka swin’wana ku nga va mpfuno lowukulu swinene! Kutani ke, xana hi swihi swiphiqo swin’wana leswikulu exikarhi ka mintlawa leyi leswi kavanyetaka vuxaka bya rirhandzu exikarhi ka vakokwana, vana ni vatukulu? Naswona xana vakokwana va nga tlhela va wu simeka hi ndlela yihi mpfuno wa vona wa nkoka endyangwini?

[Nhlamuselo ya le hansi]