Vantshwa Va Vutisa . . .

Hikwalaho Ka Yini Ndzi Fanele Ku Tolovelana Ni Vakokwa Wa Mina?

“Loko mina na manana hi tlulane milenge, Kokwana u hi pfunile leswaku hi lulamisa timhaka.”—Damaris.

“EMATIN’WINI hinkwawo, vakokwana hi vona va pfuneke ngopfu eku tiseni ka ntwanano ekaya ni le ku dyondziseni ka lavatsongo.” Marito lawa ma tsariwe hi Dok. Arthur Kornhaber ebukwini yakwe leyi nge Grandparent Power! Wa engetela: “Tanihi vadyondzisi, vaseketeri va vatswari, vativi va matimu, valeteri, vatsundzuxi tlhelo vahungasi va vana, vukona bya vona a byi ri mpfuno hi tindlela to tala. A ndzi swi twisisi leswaku vanhu va hina va wu bakanyise ku yini ntirho lowu wa nkoka lowu endliwaka hi vakokwana.”

Emasikwini lama hundzeke, vakokwana a va ri xisekelo xa vutomi bya ndyangu, ngopfu-ngopfu exikarhi ka vagandzeri va Yehovha Xikwembu. Bibele yi lerise Vaisrayele leswaku va va ni xichavo ni ku xixima lavakulu. (Levhitika 19:32) Vakokwana a va langutiwa tanihi lava va faneriwaka hi ku xiximiwa.—1 Timotiya 5:4.

Khombo ra kona, minkarhi yi cincile. Hakanyingi swirho swa mindyangu swi tshama ekule ni le kule naswona a hi kanyingi vantshwa vo tala va vulavurisanaka ni vakokwa wa vona. Langutelo ra vanhu ri cincile na rona. Etindhawini to tala ta misava, lava kuleke—ku katsa ni maxaka—a va ha xiximiwi. (2 Timotiya 3:1-3) Vangwa leri a ri ri kona exikarhi ka xitukulwana ri ya ri anama ngopfu. Vantshwa vo tala va teka vakokwa wa vona tanihi vanhu lava kuleke ni lava nga pfuniki nchumu. A va anakanyi leswaku vanhu lava kuleke va nga ha twisisa ntshikilelo ni swiphiqo leswi vantshwa va langutanaka na swona namuntlha.

Loko u titwa hi ndlela yoleyo, ti lulamisele ku kambisisa mhaka leyi! Hikuva swa pfuna swinene ku tiva vakokwa wa wena—ngopfu-ngopfu loko va ri lava chavaka Xikwembu. Naswona loko u nga va tolovelanga, u ta va u lahlekeriwa swinene. Njhani?

Xihlovo Xa Vutlhari Ni Nkongomiso

Vantshwa vo tala va swi vonile leswaku vakokwana va nga tirha tanihi xisirhelelo emalembeni ya ntshikilelo wa vuntshwa. Magazini lowu nge Seventeen wu te: “Leswi se va nga ni ntokoto lowukulu evuton’wini, hakanyingi va pfuna eku tlhantlheni ka swiphiqo ku tlula tintangha ta wena, leta ha langutaneke ni swiphiqo leswi fanaka. Wena ni tintangha ta wena ma ha kayakayisiwa hi swiphiqo swa vuntshwa; vakokwa wa wena va tshame va langutana ni swiphiqo sweswo, naswona va swi hlurile. Hakanyingi va tlharihile naswona va ni vutivi.” Xitsundzuxo lexi xi kandziyisa leswi Bibele yi swi vuleke eka malembe-xidzana lama hundzeke, yi ku: “Misisi ya mpunga i harhi ya ku saseka loko yi kumeka endleleni ya ku lulama.”—Swivuriso 16:31.

I ntiyiso, vakokwa wa wena va nga ha va va kulele endhawini leyi hambaneke ni leyi u hanyaka eka yona sweswi. Kambe u nga tiyiseka leswaku na vona va tshame va titwa hi ndlela leyi u titwaka ha yona sweswi. Leswi wena wa ha tokotaka mintlhaveko yo tano, vakokwa wa wena va ve ni nkarhi wo leha wo dyondza ku langutana ni xiyimo xexo. (Swivuriso 1:4) “Xana vutlhari a byi kona eka lava kuleke ni ku twisisa eka lava nga ni masiku yo tala?” ku vutise wanuna wo lulama Yobo. (Yobo 12:12) Ina, hikwalaho ka sweswo vakokwana va nga va mpfuno wa xiviri loko vantshwa va lava xitsundzuxo, xikhutazo kumbe nseketelo lowunene.

Hi xikombiso, kokwana wa Damaris lontsongo ni mana wakwe a va tshama efuletini yin’we edorobeni. Damaris u ri: “Loko mina na manana hi tlulane milenge, kokwana wa xisati u hi pfunile leswaku hi lulamisa timhaka. A a ndzi komba leswaku ndzi languta timhaka hi ndlela yin’wana.”

Alexandria u ve ni ntokoto lowu fanaka loko ndyangu wa ka vona wu rhurha naswona a fanele ku ya exikolweni xin’wana. Alexandria u te: “Mudyondzisi wa mina lontshwa a a nga anakanyeli naswona minkarhi yin’wana a a bava a khalakhasa.” Hikwalaho a swi tika leswaku Alexandria a tolovela exikolweni lexintshwa. Hikokwalaho, kokwana wa yena wa xisati u ve mpfuno eka yena. U pfune Alexandria leswaku a hlayisa langutelo lerinene, xisweswo a sungula ku tolovela. Alexandria u ri: “Sweswi ndzi rhandza mudyondzisi wa mina ni xikolo xa mina.”

Jaha ra le Brazil leri va nge i Rafael ri hlamusela ndlela leyi vakokwa wa rona va ri pfuneke ha yona loko ri teke tidyondzo tin’wana to engetela endzhaku ko pasa exikolweni xa le henhla, ri ri: “Va ndzi tsundzuxe swo tala malunghana ni vanghana lava ndzi va hlawulaka swin’we ni ndlela yo balekela swiphiqo swa swidzidzirisi.” Sweswi Rafael i muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo.

Eda LeShan, ebukwini ya yena leyi nge Grandparenting in a Changing World, u hlamusela ntokoto wakwe tanihi kokwana. Wa tsala: “Ntukulu wa mina wa nhwanyana u ndzi vitanile siku rin’wana ivi a ku, ‘Kokwana, ndzi kombela ku pfuniwa malunghana ni ntshikilelo wa tintangha.’ Vadyondzi-kulobye van’wana a va ringeta ku n’wi hlohletela leswaku a gangisana ni majaha, van’wana va vona a va n’wi bela ni riqingho.” Hikwalaho ka ku va ntukulu loyi a kombele mpfuno, kokwana u swi kotile ku nyikela ndzayo leyi n’wi pfuneke. Hilaha ku fanaka, u nga ha kuma leswaku ku bulanyana ni kokwana la nga ni rirhandzu swi nga va xihlovo xa xiviri xa nseketelo wa mahanyelo.

Vakokwana va pfuna ngopfu loko ku va ni swiphiqo endyangwini, swo fana ni mavabyi kumbe rifu. Endzhaku ka loko tata wa Lacey a dlayiwe hi vuvabyi lebyikulu, kokwana wa yena u n’wi pfunile ku langutana ni xiyimo xexo. Lacey u ri: “Hi ve vanghana ku tlula ni le ku sunguleni.”

Xiboho Xo Hlawuleka Xa Rirhandzu

Vuxaka bya wena ni kokwa wa wena byi nga ha va byi nga ri na swona swiphiqo leswi vantshwa minkarhi yin’wana va nga na swona ni vatswari va vona. Ha yini swi nga ha vaka tano? Xin’wana xa swivangelo swa kona, hakanyingi vakokwana va tsakela vun’we byo hlawuleka ni vatukulu va vona. Bibele yi ri: “Vavanuna lava kuleke va tinyungubyisa hi vatukulu va vona.”—Swivuriso 17:6, Today’s English Version.

Tsundzuka leswaku a hi vakokwa wa wena lava nga ta byarha vutihlamuleri bya ku ku kurisa, kambe i vatswari va wena lava nga ta byarha vutihlamuleri byo ku ku kurisa “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Hikwalaho ka leswi ntirho wa vona wu nga tikiki ngopfu, vakokwa va wena va nga ha ku xopaxopa katsongo ku tlula hilaha vatswari va endlaka hakona. Nakambe, vakokwana a va byarhi vutihlamuleri ni ku langutana ni ntshikilelo wo hlayisa ndyangu hi masiku. Hikwalaho ka leswi va nga langutanangiki ni ntshikilelo wo tano, swi nga ha va olovela ku ku pfuna eka swilaveko swa wena kumbe ku ku khathalela. Tom loyi a nga na 17 wa malembe u tsundzuka ndlela leyi vakokwa wa yena va n’wi khathaleleke ha yona. Va n’wi rhumele “tinyiko tintsongo hikwalaho ka leswi xiviko xakwe xa le xikolweni xi kombaka a pase kahle”; va tlhele va n’wi hakelela leswaku a dyondza ku tlanga xichayachayana lexi vuriwaka piyano.

Kahle-kahle, a hi hinkwavo vakokwana lava nga swi kotaka ku humesa tinyiko to tano, kambe va nga ha kombisa leswaku va ku rhandza, kumbexana hi ku ku ndhundhuzela hi ku ku yingisa minkarhi hinkwayo. Leswi swi nga aka xiboho lexikulu xa vunghana exikarhi ka n’wina. Damaris u vula leswi malunghana ni kokwana wakwe: “U ndzi endle ndzi titwa ndzi ntshunxekile, naswona ndzi nga ya eka yena ndzi ya bula na yena nkarhi wun’wana ni wun’wana hikuva wa yingisela minkarhi hinkwayo—hambiloko leswi ndzi swi vulavulaka swi nga twali.” Muntshwa la vuriwaka Jônatas na yena u ntshunxekile naswona a nga vulavula hi timhaka ta nkoka ni vakokwa wakwe.

Ku Pfunana

Hambileswi vakokwana va nga nyikelaka vutlhari ni rirhandzu ra vona, na vona va nga vuyeriwa hi matimba ya vuntshwa ni vunghana bya wena. Njhani? Phela, ku ni tindlela to hlayanyana leti u nga va pfunaka ni ku va seketela ha tona vakokwa wa wena. Hakanyingi, matimba ya vona ma tsana. Kumbexana va nga ha va va kayakayisiwa hi mavabyi. A swi kanakanisi leswaku va ta khutazeka loko u va pfuna ku ya emavhengeleni ni ku basisa ekaya.

Vakokwana vo tala i tinoni kumbe vavanuna lava feriweke hi vasati naswona minkarhi yin’wana va va ni xivundza. Loko u va kombisa leswaku wa va tsakela, u nga va pfuna swinene leswaku va hlula xivundza naswona va tsakela vutomi. Ku endla tano i ndlela yin’wana yo landzela nkongomiso wa Bibele wa leswaku u “hakela ndziho lowu faneleke eka . . . vakokwa va [wena], hikuva leswi swa amukeleka emahlweni ka Xikwembu.”—1 Timotiya 5:4.

A swi kanakanisi sweswo, ku titshineta ekusuhi ni vakokwa wa wena swi ta kondletela vutomi bya wena—ni bya vona! Swi nga ha endleka leswaku a wu va tolovelanga ngopfu ku fikela sweswi. Kumbexana wa swi tsakela ku va tolovela kambe a wu tivi leswaku u ta sungula kwihi. Swi nga ha endleka leswaku vakokwa wa wena va tshama ekule kumbexana vatswari va wena a va ha tshami swin’we, kutani leswi swi endla u va ekule ni vakokwa wa wena. Xihloko lexi tlhandlamaka xi ta nyikela swiringanyeto leswi tirhaka malunghana ni ndlela leyi u nga hlangavetanaka ni swiyimo swo tano ha yona.

Loko u swi tsakela ku kuma rungula leri engetelekeke kumbe u tsakela leswaku un’wana a ku endzela a ta dyondza Bibele na wena mahala, hi kombela u tsalela eka Watch Tower, Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740, South Africa, kumbe eka adirese leyi faneleke eka leti xaxametiweke eka tluka 5.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Vakokwana va nga va vayingiseri lavanene ni xihlovo xa nkongomiso ni nseketelo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 32]

Vana mpfuno eka vakokwa wa wena