Mindyangu Ya Mutswari Un’we—Nchumu Lowu Andzaka

HI MUYIMERI WA XALAMUKA! LE BRITAIN

“KU NI mindyangu yo tala ya mutswari un’we le UK ku tlula etikweni rihi na rihi rin’wana eYuropa,” ku vike phepha-hungu leri nge The Times ra le London. “Vatswari lava nga voxe . . . sweswi i tinhloko endyangwini wun’we eka leya ntlhanu ya le UK leyi nga ni vana lava nga ehansi ka 18 wa malembe, loko va ringanisiwa ni mindyangu ya le Denmark laha ku nga wun’we eka nkombo ni wun’we eka ya nhungu eJarimani ni le Furwa.”

Kwalomu ka vatswari van’wana ni van’wana va khume lava nga voxe eBritain, kaye wa vona i vavasati. Ndyangu wa ndhavuko, kumbe lowu vitaniwaka lowu vumbaneke, lowu nga na tatana na manana ni vana va vona sweswi wu vonaka wu ri “muxaka wa ndyangu” wo karhi exikarhi ka mixaka leyin’wana. Kambe ha yini muxaka lowu wa ndyangu wa mutswari un’we wu tele ku tlula enkarhini lowu hundzeke?

Ku dlaya vukati ni ku hambana hi swona swivangelo-nkulu. Eka leswi, Britain ri landzela mukhuva wa le United States, laha kwalomu ka hafu ya vukati hinkwabyo byi hetelelaka hi ku dlaya vukati. Nakambe, leswi vanhu va swi rindzeleke evukatini swi hundzukile. Hi ku ya hi Zelda West-Meads wa Relate, ku nga vandla ro letela hi ta vukati, u ri, malembe ya 20 kumbe 30 lama hundzeke, “ntirho wa wanuna ni wa wansati a wu hlamuseleka hi ku olova. Wanuna a a ri muwundli; wansati a a ri muhlayisi.” Kambe, sweswi swi njhani? “Vukati bya namuntlha byi nga ha koka ni ku tsakisa swinene, kambe byi nga ha tika swinene. Vavasati va lava leswi engetelekeke evukatini ku tlula leswi vamanana na vakokwa wa vona a va swi lava. Va lava ku ringanana, munhu la nga ta ku rhandza hakunene, munghana lonene, loko swi koteka va va ni ntirho-vutomi wa vona vini—ni vana hi laha ku fanaka.”

Vuxaka bya rimbewu na mani na mani leswi kombisiwaka evutihungasini swi vangela ku hlekuriwa ka ndyangu wa ndhavuko. Vantshwa lava va sungulaka ku endla rimbewu va ha ri vatsongo, hakanyingi a va byi xiyi vuyelo lebyi nga ha vaka kona. Eka vona vukati byi vula maxangu, ku hunguteriwa ntshunxeko wa wena, ni ku titikisela vutomi swi nga bohi.

Van’wana va lo tihlawulela ku va vatswari lava nga voxe; kasi van’wana va vangeriwe hi swiyimo. Loko va sindzisiwa ku va exiyin’weni xa mutswari un’we, vanhu vo tala lava nga evukatini a va tsaki hi xiyimo xa ku tilawula. Exikarhi ka lava, ku ni lava a va tsakile va ri evukatini kambe lava loveriweke hi vanghana va vona.

Hi hala tlhelo, ku ni lava vukati bya vona a byi taleriwe hi mahlomulo. Va wisile hi ku tikurisela vana va vona va ri voxe. Vo tala va lava va vulavula hi vuxaka bya le kusuhi lebyi va byi akeke ni vana va vona.

Hambi leswi ku nga ni swivangelo swo tala swa nchumu lowu wu kulaka wa mindyangu ya mutswari un’we, loko ku tiwa eka vutihlamuleri ni mintlhontlho ya vutomi ya siku na siku, vatswari lava nga voxe va ni mintirho yo karhi. Xana hi yihi? Naswona xana vatswari lava nga voxe va nga byi byarhisa ku yini vutihlamuleri bya vona hi ndlela leyi humelelaka?