Vuwundli —Xana Ndzi Fanele Ku Byi Langutisisa Ku Yini?

SWI le rivaleni leswaku ku ta va ni swiphiqo loko vatswari lava wundlaka n’wana va dlaya vukati kumbe loko un’wana wa vona a fa. Kambe i n’wana la wundliwaka loyi a nga ha xanisekaka ngopfu. Ha yini?

Vo tala va hina ha va tiva vatswari va hina va ntumbuluko. Hambiloko va fe ha ha ri vatsongo, xi kona xo hi tsundzuxa vona, kumbexana swifanisonyana, leswaku hi hlanganisela timhaka. Kambe ku vuriwa yini hi n’wana loyi a nyikeriweke leswaku a ya wundliwa xikan’we-kan’we endzhaku ko velekiwa? Mavandla ya vuwundli bya vana ya sala ni vuxokoxoko bya manana, kambe hakanyingi n’wana a nga nyikiwi rungula rolero ku kondza a fika emalembeni lama vekiweke. Kasi eka van’wana, manana u tsarisa vito ra yena n’wini eka xitifikethi xa ku velekiwa kambe a tshika leriya ra tata wa kona. Swihlangi swin’wana swi lo thumbiwa—swi kumiwe swi cukumetiwe hi vatswari va swona lava nga tiviwiki. Vana lava nga eswiyin’weni leswi hinkwaswo a va na timitsu—va nga ha titwa va tsemiwile ensinyeni wa ndhavuko kumbe wa xihluke xa ka vona.

Va Tiyelela Ku Fika Kwihi?

Mirhi yi fanele yi va ni timitsu letinene leswaku yi kota ku yima yi tiya. Hluke lera ha riki ritsongo leri dzimiwaka erhavini leri kuleke ri nga ha phuma kahle, kambe minkarhi yin’wana ri nga ha vuna ivi ri tsandzeka ku humesa mihandzu. Hilaha ku fanaka, hambiloko vatswari lava wundlaka n’wana va nga n’wi khathalela, ni ku n’wi rhandza hilaha va kotaka ha kona, vana van’wana a va swi koti ku hlakarhela eka tilo leri va weleke ra leswaku va tsemiwe etimitswini ta ka vona.

Xiya xikombiso xa Kate.a Loyi a tswariweke hi vatswari va le West Indies, loko a ha ri xihlangi, Kate u wundliwe hi mpatswa wa valungu lowu n’wi khathalelaka hi rirhandzu, kambe a a tsandzeka ku dzima timitsu embangwini wakwe lowuntshwa. Loko a ri na 16 wa malembe u baleke ekaya, naswona a nga ha vuyanga. Kutani enkarhini lowu mbitsi a wu hundzuke rivengo leri nga riki na xisekelo. U vutisile: “Ha yini mana wa mina a ndzi cukumetele emavokweni ya vanhu ndzin’wina?” Khombo ra kona, ndyangu lowu a wu swi kotanga ku aka vuxaka bya vun’we.

Mervyn u yisiwe eka vandla ra vuhlayisi ra mfumo ra kwalaho loko a ha ku velekiwa, ivi endzhaku a ya tshama ni vatswari lava n’wi kurisaka. Loko a ri na kaye wa tin’hweti hi vukhale, u tekiwile leswaku a ya wundliwa. Hikwalaho ka ku titwa a nga sirhelelekanga mayelana ni lomu a humaka kona, xikan’we ni xikhomela lexikulu xa ku va a ri wa rixaka leri hlanganeke, u ve ni moya wa vuxandzuki lowu n’wi tiseleke swiphiqo yena n’wini ivi wu tisela vatswari vakwe lava n’wi wundlaka nhlomulo lowukulu, lava va n’wi pfuneke swonghasi. Mana wakwe u te: “Loko munhu a kombela xitsundzuxo eka mina mayelana ni ku wundla n’wana, sweswi ndzi nga n’wi byela leswi, ‘Swi anakanyisise khwatsi.’”

Ku hambana ni sweswo, xiya ntokoto wa Robert na Sylvia. A va ri na n’wana un’we wa mufana naswona a va nga ha swi koti ku va ni vana van’wana. Va vutisiwile: “Xana mi tshame mi anakanya hi ku va ni n’wana wa rixaka rimbe?” Ku nga ri khale a va teka Mak-Chai leswaku va ya n’wi wundla, xinhwanyetana xa kaye wa tin’hweti xo huma eHong Kong. Mak-Chai u ri: “Hakanyingi ndzi tivutisa leswaku ha yini ndzi cukumetiwile, ni loko ndzi ri na vona vamakwerhu. Kambe ndzi anakanya leswaku se ndzi tolovele manana na tatana wa mina lava va vawundli ku tlula ndlela leyi vana vo tala va toloveleke vatswari va vona va ntumbuluko ha yona. Loko a ndzo tiva vatswari va mina va ntumbuluko, a swi nga ta ndzi pfuna ngopfu, handle ka leswaku kumbexana a ndzi ta kota ku twisisa swiendlo swa mina swi nga ri swingani ku antswa.” Xana vatswari vakwe va vawundli va yima na swona ku wundla n’wana? Va ri: “Ina, hikuva eka hina lowu wu ve ntokoto lowunene swonghasi!”

Swivangelo Swo Xalamuka

Graham na Ruth va wundle swihlangi swimbirhi, xa nhwanyana ni xa mufana, leswaku swi kula xikan’we ni vana va vona wa mufana ni wa nhwanyana. Vana hinkwavo va ri mune va kurisiwe va ri ndyangu lowu nga ni vun’we, lowu tsakeke. Ruth u ri: “Se swi ni malembe vana va hina hinkwavo va hume miti. Ha ha vonana na vona hinkwavo naswona ha ha va rhandza.” Kambe lexi vavisaka, havambirhi vana lava wundliwaka a va ri ni swiphiqo leswikulu. Ha yini?

Graham loyi sweswi a anakanyaka leswaku mimboyamelo ya xitekela i ya nkoka swinene u ri: “Dokodela wa hina u hi byele leswaku xihluke xa n’wana i xa nkoka ngopfu.” Wa engetela: “Nakambe xa nkoka hi leswaku xana rihanyo ra manana a ri ri njhani loko a ha tikile? Swidzidzirisi, swakunwa swa xihoko, ni fole, sweswi ha swi tiva leswaku swi nga khumba n’wana la nga siki velekiwaka. Ndzi bumabumela leswaku ku endliwa nkambisiso lowu enteke wa vatswari havambirhi, ni wa vakokwana loko swi koteka, loko n’wana a nga si xaviwa.”

Mana wa Peter u tekiwe nakambe, kutani Peter a xanisiwa emirini ni le mianakanyweni hi tata wakwe wa vumbirhi. Loko a ri na malembe manharhu hi vukhale, u yisiwe evuwundlini. Peter u ri: “Ndzi cukumete vatswari va mina va vuwundli ha wona nkarhi lowu a hi huma ehubyeni ya timhaka ta vuwundli bya mina.” Wa engetela: “Ndzi onhe xin’wana ni xin’wana lexi a ndzi xi fikelela hi lawa ya ka mina mavoko. Loko ndzi tshika ndzi kota ku etlela, a ndzi hahama hi ndlela yo chavisa. Sweswi loko ndzi languta ndlela leyi a swi ri ha yona, ndza yi vona ndlela leyi a ndzi karhateke ngopfu ha yona. Loko vatswari va mina lava ndzi xaveke va dlaye vukati, swilo swi lo ya swi nyanya—swidzidzirisi, ku yiva, ku onha nhundzu, ni mihivahivani ya siku na siku.

“Loko ndzi ri na 27 wa malembe, a ndzi nga xi voni xivangelo xo hambeta ndzi hanya kutani ndzi anakanye ku tisunga. Ivi siku rin’wana munhu wumbe a ndzi nyika xiphephana xa Bibele lexi a xi vula leswaku ku nga ri khale misava leyi yi ta va paradeyisi. Rungula leri ri ndzi tsakisile. A ri ri ni ntiyiso eka rona. Ndzi sungule ku hlaya ni ku dyondza Bibele ivi ndzi hundzula vutomi ni vumunhu bya mina, kambe a ndzi tshika ndzi tlhelela etindleleni ta mina leta khale. Endzhaku ka swikhutazo ni mpfuno lowukulu wo hlanganyela ni Vakreste, sweswi ndzi titwa ndzi tsakile, naswona ndzi ri na xivindzi xo tirhela Xikwembu hi ndlela leyi a ndzi nga ta va ndzi anakanye ha yona malembe ma nga ri mangani lama hundzeke. Nakambe ndzi tlhele ndzi kota ku vuyetela vuxaka bya rirhandzu ni mana wa mina, ku nga leswi swi tsakisaka hakunene.”

Ku Langutana Ni Swilo Swa Xiviri

Loko ku tiwa etimhakeni ta ku wundliwa ka vana, mintlhaveko ya khumbeka swinene. Mintlhaveko ya hundzeletiwa, rirhandzu ni ku tlangela swi yima etlhelo ka mbitsi ni ku nga tlangeli. Hi xikombiso, Edgar Wallace a nga kalanga a n’wi rivalela mana wakwe hikwalaho ka leswi a n’wi cukumeteke, hilaha yena n’wini a languteke swiendlo swa mana wakwe hakona. Mana wakwe u ye a ya n’wi vona hi lembe rakwe ro hetelela a nga si fa, hi ku kanakana a kombela ku pfuniwa hi mali, kambe Edgar, ku nga kathariseki ndlela leyi a a tshame hi mali ha yona, u ale ku n’wi pfuna handle ko anakanyela. Endzhakunyana ka sweswo, loko a twa leswaku mana wakwe a a ta va a lahliwe eswilahlweni swa vanhu lava nga riki na vini, loko a a ku nga lo pfuna vanghana va tintswalo lava hakeleleke nkosi wakwe, u tisole ngopfu hikwalaho ka ndlela yakwe yo pfumala ntwela-vusiwana.

Vanhu lava va anakanyaka ku wundla n’wana va fanele va tiyimisela ku langutana ni swiphiqo ni mintlhontlho ya xiviri leyi nga ha vaka kona. Vana a va swi tlangeli minkarhi hinkwayo leswi vatswari va vona—va vuwundli kumbe va ntumbuluko—va va endlelaka swona, hambiloko swilo swi famba kahle. Entiyisweni, Bibele yi vulavula hi vanhu va siku ra hina va ri “la’v̌a pfumalaka riranḍu” naswona “va nga tiv̌i ku nkhensa” naswona va ri “v̌asanḍi.”—2 Timotiya 3:1-5, BX.

Hi hala tlhelo, ku pfula kaya ra wena—ni mbilu ya wena—u swi pfulela n’wana loyi a lavaka vatswari swi nga va swinene, swi vuyerisa. Hi xikombiso, Cathy, u va tlangela swinene vatswari vakwe va vuwundli hikwalaho ko n’wi tisa ekaya ra Vukreste ni ku n’wi nyika swilaveko swakwe swa miri ni swa moya.—Vona bokisi leri nge “Eka Hina Swi Tirhile,” eka tluka 24.

Loko va hlamusela ndlela leyi va titwaka ha yona hi vana va vona va vuwundli, vatswari va vana vo tala va nga ha ma tsundzuka kahle marito ya mupisalema lama nge: “Vana i nyiko leyi humaka eka Hosi; i nkateko wa xiviri.”—Pisalema 127:3, Today’s English Version.

[Tinhlamuselo ta le hansi]