Loko A Ndzo Kuma Moya Wo Tenga!

HI MUYIMERI WA XALAMUKA! EBRITAIN

LOKO u hefemula, xana u koka moya wo tenga? Nthyakiso wa moya wa namuntlha i “nala lonkulu ku tlula ku dzaha,” ku vula dokodela loyi a tshahiweke eka The Times ya le London. Le Nghilandhi ni le Wales, moya lowu thyakeke wu dlaya kwalomu ka 10 000 wa vanhu lembe na lembe. Emisaveni hinkwayo, ngopfu-ngopfu emadoroba-nkulu, xiyimo xa chavisa.

Vo tala va sola vumaki bya swo famba hikwalaho ka nthyakiso wa atimosifiya. Leswaku ku hungutiwa masalela lama nga ni khombo, ematikweni yo tala timovha letintshwa sweswi ti ta ti ri na switirho swo hundzula tikhemikhali, leswi hungutaka nthyakiso. Eka tigasi leti nga masalela, hayidirojeni ni khaboni swi hungutekile hi 12 wa tiphesente eka nhlayo ya swona ya 1970, xikan’we ni nayitirojeni okisayidi ni khaboni monokisayidi na tona ti hunguteke hi mpimo lowu fanaka. Ngopfu-ngopfu swihlangi leswi nga etipuremeni swi le khombyeni hikuva swi famba eka mpimo lowu timovha ti humeselaka musi wa tona eka wona. Kambe nthyakiso wa moya wu xungeta ni lava va nga etimovheni. Hi ku ya hi xiviko, nthyakiso endzeni ka movha wu le henhla hi makhamba manharhu ku tlula ehandle. Makhombo man’wana lama engetelekeke ma vangiwa hi ku hefemula benzini leyi nga eka mafurha loko u ri karhi u ma chela ethangini ra movha wa wena.

Sweswi muxaka lowu nga tala ngopfu wa nthyakiso wa moya emisaveni hinkwayo i “Swilo Leswi Hangalakeke,” ku vula xiviko xa mahungu xa mbango xa Nhlangano wa Matiko xa 1993-94. Handle ko kanakana, swiphemu-phemu leswitsongo swa nsiti, kumbe swiphemu-phemu leswi tshovelelekeke, swi kota ku nghena emahahwini ivi swi siya tikhemikhali leti nga ni khombo kwalaho.

Ku hunguteka ka vuandlalo bya ozoni leyi nga le henhla ka xirhendzevutana xa misava hi wona mahungu. Hambiswiritano, laha hansi, miseve ya dyambu yi hisa tinayitirojeni okisayidi ni swiaki swin’wana leswi kwandzukaka leswi thyakisaka moya, ivi swona swi engetela mimpimo leyi tlakukeke ya ku hlakatiwa ka ozoni. Mimpimo leyi yi andze kambirhi eBritain eka lembe-xidzana leri. Mimoya leyi yi onha tipende ni nhundzu yin’wana yo aka ha yona, yi vanga mavabyi emirhini, eswimilaneni, ni le ka swibyariwa swa le masin’wini, naswona yi vonaka yi tumbuluxa swiphiqo swa ku hefemula eka vanhu van’wana. Hambileswi nthyakiso wo tala wa ozoni wu nga emadorobeni, lexi hlamarisaka i tindhawu ta le makaya leti vonaka maxangu ya vuyelo bya kona. Etindhawini ta le madorobeni, tinayitirojeni okisayidi ti tswonga ozoni yo tano, kambe laha tiokisayidi leti ti nga talangiki ngopfu, ozoni ya onha yi nga kavanyetiwi.

Ku engetela kwalaho, nthyakiso wa moya “etindlwini wu tlula lowu nga ehandle hi makhamba ya kwalomu ka 70,” ku vika The Times. Laha maphunga lama humaka eka switengisa-moya, swidlaya-tinsumba, ku katsa ni swiambalo leswi hlantswiweke hi tikhemikhali ma thyakisaka moya. Musi wa sigareti na wona hi ku fanana wu engetela makhombo ya rihanyo endzeni ka yindlu.

Kutani ke, xana u nga endla yini leswaku u sirheleta ndyangu wa wena? The Times ya le London yi nyikele swiringanyeto leswi landzelaka.

• U nga tirhisi movha ngopfu. Loko swi koteka, famba ni van’wana. Chayela khwatsi. Loko u yimile laha timovha ti nga manyana kumbe u ta yima timinete to hlayanyana, tima njhini. Loko swi koteka, hi masiku lama dyambu ri hisaka, yimisa movha wa wena ehansi ka ndzhuti leswaku u hunguta nthyakiso lowu vangiwaka hi ku kwandzuka ka mafurha.

• Endla vutiolori nimixo nkarhi lowu hakanyingi mpimo wa ozoni wu nga ehansinyana ehandle.

• Yirisa ku dzaha ekaya.

• Pfula mafasitere ya tikamara to etlela eka tona nivusiku leswaku ku hunguteka moya wo tsakama ni ku hungela ehandle swilo leswi nga ku vabyisaka.

Kunene a swi kanakanisi, leswi wa swi pfumela: Loko a ndzo kuma moya wo tenga!