Ku Hanya Ni Xiphiqo Xa Ku Dyondza

Xiphemu xa siku lexi rhandziwaka hi David wa malembe ya tsevu hi vukhale i nkarhi wa switori. Wa swi tsakela loko Manana a n’wi hlayela, naswona a nga na xihinga eku tsundzukeni ka leswi a swi twaka. Kambe David u ni xiphiqo. A nga swi koti ku tihlayela hi yexe. Entiyisweni ntirho wihi ni wihi lowu lavaka leswaku a kombisa vutshila byo tirhisa mahlo wu n’wi heta matimba.

Sarah se u ni malembe manharhu a nghena xikolo, kambe matsalelo ya yena ma bihe ngopfu. Tinhlanga ta yena a ti languteki, naswona tin’wana ta tona ti ganamile. Xin’wana lexi vilerisaka vatswari va yena hi leswi Sarah a nonon’hweriwaka ni hi ku tsala vito rakwe.

Josh, n’wana loyi a nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi u kota tidyondzo hinkwato ta le xikolweni handle ka tinhlayo. Dyondzo ya tinhlayo yi n’wi heta matimba hi ku helela. Josh wa hlundzuka loko a languta ntsena tinomboro, naswona loko a tshama ehansi a endla ntirho wa xikolo wa tinhlayo ekaya, langutelo ra yena ri cinca hi ku hatlisa.

I YINI lexi hoxeke eka David, Sarah na Josh? Xana vo va malolo, va ome tinhloko, kumbexana va hlwela ku twisisa? Nikatsongo. Un’wana ni un’wana eka vana lava u ni vutlhari lebyi tolovelekeke ni ku tlula kwalaho. Kambe un’wana ni un’wana nakambe u kavanyetiwa hi xiphiqo xa ku dyondza. David u karhatiwa hi dyslexia, ku nga rito leri tirhisiwaka ku hlamusela swiphiqo swo talanyana swa ku hlaya. Xihinga lexikulu xa Sarah xa ku tsala xi vuriwa dysgraphia. Naswona xiphiqo xa Josh xo twisisa tidyondzo ta xisekelo xa tinhlayo xi vuriwa dyscalculia. Leswi ko va swiphiqo swinharhu ntsena swa ku dyondza. Ku ni swin’wana swo tala, naswona vatshila van’wana va ringanyeta leswaku swiphiqo leswi loko swi hlanganile swi khumba kwalomu ka tiphesente ta 10 ta vana le United States.

Ku Hlamusela Swiphiqo Swa Ku Dyondza

Kavula, minkarhi yin’wana vantshwa vo tala va kuma ku dyondza ku ri ntlhontlho. Kambe hi ntolovelo leswi a swi kombisi xiphiqo xa ku dyondza. Ematshan’weni ya sweswo, swi kombisa ntsena leswaku vana hinkwavo va ni vuswikoti byo hambana-hambana bya ku dyondza. Van’wana va ni vutshila lebyikulu bya ku twa; va nga ri tswonga kahle rungula ro karhi hi ku yingisela. Van’wana va twisisa nchumu loko va wu vona; va dyondza ku antswa loko va tihlayela hi voxe. Hambiswiritano, eswikolweni swichudeni swi va swi hlanganile etlilasini naswona hinkwaswo ka swona swi languteriwe leswaku swi dyondza, ku nga khathariseki madyondziselo lama tirhisiwaka. Kutani swa boha leswaku van’wana va va ni swiphiqo swa ku dyondza.

Hambiswiritano, hi ku ya hi vativi van’wana, ku ni ku hambana exikarhi ka swihinga swa ku dyondza ntsena ni swiphiqo swa ku dyondza. Ku hlamuseriwa leswaku swihinga swa ku dyondza swi nga hluriwa hi ku lehisa mbilu ni ku tikarhata. Ku hambana ni sweswo, swiphiqo swa ku dyondza ku vuriwa leswaku swi dzime timitsu swinene. “Byongo bya n’wana loyi a nga ni xiphiqo xa ku dyondza byi tikomba byi ri lebyi twisisaka, byi ndlandlamuxa kumbe ku tsundzuka mixaka yin’wana ya swiendlo swa mianakanyo hi mukhuva lowu hoxeke,” ku tsala Dok. Paul na Esther Wender.a

Kambe ku va n’wana a ri ni xiphiqo xa ku dyondza a swi vuli swona leswaku u lamarile emianakanyweni. Leswaku va hlamusela leswi, va ka Wender va endle nkambisiso wa ku yelana ka vanhu lava hlulekaka ku hambanisa machayelo ya vuyimbeleri. Va ka Wender va tsala: “Vanhu lava hlulekaka ku hambanisa machayelo ya vuyimbeleri a va lamalanga ebyongweni, naswona a ku na lexi hoxeke hi matwelo ya vona. A nga kona loyi a nga ringanyetaka leswaku ku hluleka ku hambanisa machayelo ya vuyimbeleri swi vangiwa hi vulolo, dyondzo leyi nga nyawuriki kumbe nsusumeto lowu nga nyawuriki.” Va vula leswaku swi tano hi lava va nga ni xiphiqo xa ku dyondza. Hakanyingi xihinga xi le ka mhaka yin’we ya ku dyondza.

Leswi swi kombisa mhaka leyi ha yona vana vo tala lava nga ni swiphiqo swa ku dyondza va nga ni vutlhari lebyi tolovelekeke ni ku tlula kwalaho; entiyisweni van’wana va tlharihile swinene. Xihlamariso lexi hi xona lexi talaka ku tsundzuxa madokodela leswaku swi nga endleka n’wana a ri ni xiphiqo xa ku dyondza. Buku leyi nge Why Is My Child Having Trouble at School? ya hlamusela: “N’wana loyi a nga ni xiphiqo xa ku dyondza u salele endzhaku hi malembe mambirhi kumbe ku tlula eka lama languteriweke eka vukhale bya yena ni mpimo wa vutlhari byakwe.” Hi marito man’wana, xiphiqo xa kona a hi swona leswaku n’wana u ni xihinga xo va ni vuswikoti byo ringana ni bya tintangha takwe. Ku ri na sweswo, maendlelo yakwe a ma fambisani ni vuswikoti bya yena.

Ku Pfuna Loku Lavekaka

Vuyelo bya mintlhaveko bya xiphiqo xa ku dyondza hakanyingi byi engetela xiphiqo lexi. Loko vana lava nga na xiphiqo xa ku dyondza va nga tirhi kahle exikolweni, va nga tekiwa va nga ri nchumu hi vadyondzisi ni hi tintangha ta vona, kumbexana ni hi va ndyangu wa ka vona. Lexi vavisaka, vana vo tala lava nga ni xiphiqo xo tano va tibyela leswaku a va nge pfuki va cincile, ivi va kula na rona langutelo ro tano. Lexi i xivilelo xa nkoka, tanihi leswi swiphiqo swa ku dyondza hakanyingi swi nga heriki.b Dok. Larry B. Silver wa tsala: “Swiphiqo swa ku dyondza i swa vutomi hinkwabyo. Swiphiqo leswi kavanyetaka ku hlaya, ku tsala ni tinhlayo hi swona leswi nakambe swi kavanyetaka mintlangu ni mintirho yin’wana, vutomi bya ndyangu ni ku hanyisana kahle ni vanghana.”

Hikwalaho i swa nkoka leswaku vana lava nga ni swiphiqo swa ku dyondza va seketeriwa hi vatswari. “Vana lava swi tivaka leswaku vatswari va vona va va seketela swinene va va ni matimba yo endla nhluvuko ni ku titeka va ri vanhu na vona,” ku vula buku leyi nge Parenting a Child With a Learning Disability.

Kambe leswaku va seketela vana va vona, vatswari va fanele va sungula hi ku kambisisa mintlhaveko ya vona vini. Vatswari van’wana va tivona nandzu, onge hi vona va nga vanga xiyimo xa n’wana wa vona. Van’wana va chavisiwa hi mintlhontlho leyi nga emahlweni ka vona. Ku titwa hi tindlela leti timbirhi a swi pfuni nchumu. Swi sivela vatswari ku teka goza, ivi n’wana swi n’wi sivela ku kuma mpfuno lowu a wu lavaka.

Kutani loko mutshila wo karhi a kuma leswaku n’wana wa wena u ni xiphiqo xa ku dyondza, u nga heli matimba. Tsundzuka leswaku leswi laviwaka hi vana lava nga ni swiphiqo swa ku dyondza ko va ku seketeriwa loku engetelekeke eka vuswikoti byo karhi bya ku dyondza. Tinyike nkarhi wa ku tolovelana ni minongonoko yihi ni yihi yo pfuna vana lava nga ni xiphiqo xa ku dyondza, leyi nga ha vaka yi ri kona endhawini ya ka n’wina. Swikolo swo tala se swi hlomiseriwe kahle ku hlangavetana ni swiyimo swo tano, ku tlula leswi a swi ri xiswona malembe lama hundzeke.

Vatshila va kandziyisa leswaku u fanele ku bumabumela n’wana wa wena eka xin’wana ni xin’wana lexi a kotaka ku xi endla, ku nga khathariseki leswaku i xitsongo ku fikela kwihi. U nga tshiki ku bumabumela. Hi nkarhi lowu fanaka, u nga honisi ku nyikela ndzayo. Vana va lava ku akiwa, naswona leswi swi tano ngopfu-ngopfu eka lava va nga ni xiphiqo xa ku dyondza. N’wana wa wena a a swi tive leswi u swi languteleke, ivi wena u namarhela mimpimanyeto leyi u yi vekeke.

Xo hetelela, dyondza ku languta xiyimo xa wena hi ndlela ya xiviri. Buku leyi nge Parenting a Child With a Learning Disability yi swi kombisa hi ndlela leyi: “Anakanya u ya ekhefini leyi u yi rhandzaka ngopfu ivi u fika u xava qatha ra nyama ya rhole. Loko muphameri a veka ndyelo emahlweni ka wena, u kuma leswaku i rivambu ra nyimpfu. Hinkwaswo i swakudya swo xawula, kambe wena a wu langutele nyama ya rhole. Vatswari vo tala va fanele va cinca mianakanyo ya vona. Kumbexana a wu nga langutelanga nyama ya nyimpfu, kambe u kuma leswaku na yona ya xawula swinene. Swi tano loko u kurisa vana lava nga ni swilaveko swo hlawuleka.”

[Tinhlamuselo ta le hansi]