I Yini Lexi Nga Vuyerisaka N’wana?

KU DLAYA vukati kumbe ku nga byi dlayi? Lexi i xivutiso xo tika lexi vanhu vo tala lava tekaneke lava nga tsakangiki va tivutisaka xona. Emalembeni yo tala lama nga hundza, ku dlaya vukati a swi nyenyiwa ni ku soriwa, hikwalaho ka swivangelo swa mahanyelo ni swa vukhongeri. Naswona vatswari vahi na vahi lava tekaneke lava nga tsakangiki hakanyingi a va tshama swin’we hikwalaho ka vuhlayiseki bya vana. Hambiswiritano, mimpimanyeto ya misava leyi yi cince hi ku hatlisa eminkarhini ya sweswinyana. Namuntlha ku dlaya vukati ka amukeriwa swinene.

Kambe, ku nga khathariseki ku amukeriwa ka ku dlaya vukati, vatswari vo tala, vaavanyisi, vativi va timhaka ta ntshamisano, ni van’wana va phofula ku karhateka malunghana ni vuyelo byo biha lebyi vaka kona eka vana hikwalaho ka ku dlaya vukati. Marito yo tala ya xitsundzuxo ma karhi ma phofuriwa. Vumbhoni lebyi andzaka byi kombisa leswaku ku dlaya vukati ku nga va ni vuyelo lebyo biha eka n’wana. Vatswari va komberiwa ku ehleketa hi vuyelo bya ku dlaya vukati eka vona ni le ka vana va vona. Mutivi wa ta ntshamisano Sara McLanahan, wa Yunivhesiti ya Princeton, u vula leswaku “exikarhi ka mbirhi-xa-nharhu na nharhu-xa-mune xa mindyangu leyi dlayaka vukati, yi fanele yi tinyika nkarhi ni ku tivutisa loko leswi yi swi endlaka swi ri swinene kumbe e-e.”

Minkambisiso ya sweswinyana yi kombisa leswaku vana va mindyangu leyi dlayeke vukati va tala ku tika va ha ri swihlangi, ku tshika xikolo, ku khomiwa hi gome, ku dlaya vukati emindyangwini ya vona vini ni ku hetelela va languteriwa hi mavandla yo wundla vana. Ematikweni ya le Vupela-dyambu, n’wana un’we eka vana va tsevu, vatswari vakwe va dlaye vukati. N’wamatimu Mary Ann Mason, ebukwini yakwe leyi vulavulaka hi vuwundli bya n’wana eUnited States, u te: “Eka n’wana la velekiweke hi 1990 ku ni 50 wa tiphesente ta leswaku huvo ya nawu yi nga boheka ku endla xiboho xa leswaku xana n’wana loyi u ta tshama na mani.”

Lexi khomisaka gome, timholovo a ti heleli eku dlayiweni ka vukati, tanihi leswi vatswari va nga ta hambeta va holovisana etihubyeni malunghana ni vuwundli bya n’wana ni mpfumelelo wa ku n’wi endzela, leswi ku nga swona swi engetelaka gome eka vana. Ku holovisana loku, loku vaka kona hi nkarhi wa ku tengisana ehubyeni, ku endla vana va nga va tshembi vatswari va vona naswona hakanyingi ku va siya va hele matimba ni ku chava.

Mutsundzuxi wa mindyangu u te: “Ku dlaya vukati a ku va ponisi vana. Minkarhi yin’wana ku ponisa vatswari.” Mhaka hileswaku hi ku dlaya vukati, vatswari va nga ha tlhantlha swiphiqo swa vona vini, kambe hi nkarhi lowu fanaka, va nga vangela vana va vona maxangu, naswona va nga ha heta vutomi bya vona hinkwabyo, va ri karhi va ringeta ku lulamisa ku onhakeriwa loku.

Tindlela To Hambana Ta Vuwundli Bya N’wana

Hikwalaho ka ku holovisana ni ntshikilelo emintlhavekweni loku vaka kona hi nkarhi wa ku dlaya vukati, swi nonon’hwa ngopfu ku burisana hi ndlela yo rhula, ni leyi twisisekaka malunghana ni leswaku n’wana u ta tshama na mani. Leswaku va hunguta ku banana hi rhanga ro hisa ka vatswari ni ku papalata ku mangalelana, valawuri van’wana va hlawula ndlela yin’wana yo tlhantlha xiphiqo, yo tanihi ku kumela vatswari lava hambaneke, munhu un’wana la nga ta tirha tanihi muhlanganisi eka vona.

Loko yi endliwe kahle, ndlela leyi yo tirhisa muhlanganisi, yi pfumelela vatswari leswaku va endla ntwanano, ematshan’weni yo tshika muavanyisi ku va yena a endlaka xiboho xa leswaku n’wana u ta tshama na mani. Loko vuhlanganisi lebyi byi nga koteki, vatswari va nga ha kombela magqweta ma va pfuna ku endla malunghiselelo ya loyi n’wana a nga ta tshama eka yena ni mimpfumelelo yo n’wi endzela. Endzhaku ka loko vatswari va endle ntwanano naswona va swi tsale ehansi, muavanyisi a nga ha sayina xileriso lexi kombisaka ku navela ka vona.

Loko vatswari va nga pfumelelani malunghana ni lunghiselelo ra vuwundli bya n’wana, fambiselo ra le nawini ematikweni yo tala ri ta humesa tindlela leti tiyisekisaka leswaku swilaveko-nkulu swa n’wana swa enerisiwa. Nchumu lowukulu lowu muavanyisi a khumbekaka ha wona i vana, ku nga ri vatswari. Muavanyisi u ta xiyisisa tinhla to tala ta nkoka, to tanihi ku navela ka vatswari, vuxaka bya n’wana ni mutswari un’wana ni un’wana, leswi n’wana a swi tsakelaka ni vuswikoti bya mutswari un’wana ni un’wana byo khathalela n’wana siku na siku. Muavanyisi u ta kambisisa lomu n’wana a nga ta tshama kona ni leswaku u ya tshama na mani kun’we ni ndlela leyi vatswari va nga ta swi endla ha yona swiboho swa nkoka malunghana ni vumundzuku bya n’wana.

Malunghana ni mpfumelelo wo kuma vuwundli bya n’wana u ri wexe, mutswari un’we a nga ha va ni matimba ya ku endla swiboho. Malunghana ni mpfumelelo wo kuma vuwundli bya n’wana havambirhi, vatswari havambirhi va fanele va twanana ehenhleni ka swiboho swa nkoka, swo tanihi ku khathaleriwa ka rihanyo ra n’wana ni dyondzo.

Swivutiso Leswi Mi Nga Ha Langutanaka Na Swona

Loko va langutane ni mhaka yo kuma vuwundli bya n’wana, vatswari lava nga Timbhoni ta Yehovha va fanele va tlhela va xiyisisa leswi nga vuyerisaka n’wana swinene hi tlhelo ra moya. Hi xikombiso, ku vuriwa yini loko mutswari la nga riki Mbhoni a lwisana ni ndzetelo wihi na wihi wa Bibele eka vana? Kumbe ku vuriwa yini loko mutswari la nga riki Mbhoni a susiwile evandlheni ra Vukreste?

Swiyimo leswi swi nga endla leswaku ku endliwa ka swiboho swi nonon’hwa swinene eka vatswari lava nga Vakreste. Va fanele va endla hi vutlhari ni hi mukhuva lowunene, naswona va fanele va va ni ripfalo lerinene emahlweni ka Yehovha loko va ri karhi va anakanyisisa swilaveko-nkulu swa vana hi xikhongelo.

Eswihlokweni leswi landzelaka, hi ta kambisisa swivutiso swo tanihi leswi nge: Loko munhu a nyikiwa mfanelo ya vuwundli bya vana, xana nawu wu ri yini hi vukhongeri? Xana ndzi nga langutana njhani ni xiyimo xo tika xa mhaka ya ku kuma vuwundli bya n’wana, hi ndlela leyi humelelaka? Xana ndzi nga langutana njhani ni mhaka yo lahlekeriwa hi ku kuma mfanelo yo tshama ni vana va mina? Xana ndzi fanele ndzi wu languta njhani ntwanano wa ku hlanganyela vuwundli bya n’wana ni mutswari la susiweke eku hlanganyeleni?