Vuhandzuri Lebyi Nga Tirhisiki Ngati—Mimpfuno Ya Byona Ya Tlangeriwa

HI 1996, Royal College of Surgeons ya le Nghilandhi yi humese xibukwana lexi nge Code of Practice for the Surgical Management of Jehovah’s Witnesses. Eka xibukwana lexi vaendli va vuhandzuri va ri: “Makhombo lama vangiwaka hi mpompelo wa ngati ma endla leswaku swi va swa nkoka leswaku ku tirhisiwa swikhomela-ndhawu swa ngati loko swi koteka.”

AHA NEWS, leyi humesiweke hi Nhlangano wa Swibedlhele wa le Amerika, na yona yi tlhele yi vika leswi endlaka leswaku vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati byi tlangeriwa. “Mhaka leyi sunguleke tanihi dyondzo ya vukhongeri yi hundzuke vutshunguri lebyi rhandziwaka ni thekinoloji ya xiyimo xa le mahlweni,” ku vike nkandziyiso lowu lowu humaka kan’we hi vhiki. “Vutshunguri ni vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati, lebyi hi mpimo wo karhi byi hlohloteriweke hi tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha, a bya ha ri mhaka leyi khumbaka swilaveko swa vukhongeri ntsena emakamareni ya va vuhandzuri etikweni hinkwaro.”

Eka nkandziyiso wa xiengetelo xa magazini wa Time lexi humesiweke eku heleni ka lembe ra 1997, a ku ri ni xihloko lexi vulavulaka hi xivangelo lexi endlaka madokodela ma seketela vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati. Xihloko lexi xi te: “Ku chava AIDS hi xin’wana xa swivangelo.” Xihloko lexi xi vike ngopfu-ngopfu hi ntirho lowu endliwaka hi Vandla ra Xibedlhele xa Englewood le New Jersey wo Hluvukisa Vutshunguri ni Vuhandzuri lebyi nga Tirhisiki Ngati, le Englewood, eNew Jersey.

Time yi te: “Vandla leri ri famba emahlweni eka swibedlhele leswi tlulaka 50 eUnited States leswi sweswi swi endlaka vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati. Handle ka ku tirhisa ngati leyi nyikeriweke, swi endla vuhandzuri byo hambana-hambana lebyi hi ntolovelo a byi ta katsa ku tirhisa mimpompelo, naswona swi tirhisa maendlelo lawa hi ndlela leyi hlamarisaka ma hungutaka kumbe ku sivela ku lahlekeriwa hi ngati hi ku helela.”

Byi Tirha Kahle Naswona A Byi Na Khombo

Xingheniso xa xihloko xa magazini wa Time xi hlamusele ntokoto wa Henry Jackson, loyi ngati ya yena yi mpfempfeleke endzeni lerova u lahlekeriwa hi tiphesente ta 90 ta ngati yakwe kutani mpimo wa hemoglobini yakwe wu sala wu ri 1,7 wa tidesilitara, ku nga xiyimo lexi nga ni khombo swinene. Jackson u tekiwile a yisiwa eXibedlhele xa Englewood, a susiwa eka xibedlhele xin’wana xa le New Jersey, lexi aleke ku n’wi tshungula handle ka ku tirhisa mpompelo wa ngati.

Exibedlhele xa Englewood, ehansi ka nkhathalelo wa Dok. Aryeh Shander, Jackson u nyikiwe “mirhi leyi nga ni ayoni ni tivhitamini to tala, ku katsa ni ‘murhi lowu pimiweke lowu nga ni matimba’ lowu kondletelaka ngati, ku nga synthetic erythropoietin, lowu pfuxetaka mongo wa marhambu leswaku wu humesa tisele ta ngati. Eku heteleleni, swikhomela-ndhawu swa ngati swi tirhisiwile leswaku swi kondletela nsusumeto wutsongo wa ngati lowu a a ha ri na wona.”

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani magazini wa Time wu vike leswaku “xibedlhele lexiyani xo sungula xi be riqingho ivi xi vutisa loko Jackson a a nga fanga. Hi ntsako lowukulu, Shander u va byele leswaku ‘A ngo hanya ntsena, kambe u tiyile emirini naswona u lunghekele ku ntshunxiwa exibedlhele naswona ku nga ri khale u ta va a tihanyela vutomi byakwe bya ntolovelo.’”

Eka mbulavurisano wa le ka thelevhixini hi November 28, 1997, Dok. Edwin Deitch, mukongomisi wa nongonoko wa vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati eXibedlhele xa Yunivhesiti, eNewark, le New Jersey, u hlamusele ndlela leyi ndzavisiso wa vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati wu sunguleke ha yona: “Timbhoni ta Yehovha . . . ti endle matshalatshala lamakulu leswaku ti kuma vanhu lava nga ta endla vuhandzuri handle ka ku tirhisa ngati. Vuyelo byin’wana bya minkambisiso leyi, byi kombise leswaku swi va fambele kahle ku tlula leswi a swi languteriwile, vuyelo a a [byi] tlula bya vanhu lava tirhisaka ngati.”

Dok. Deitch u engeterile: “Ngati yi nga ha tsanisa fambiselo ra nsawutiso ivi yi vanga mavabyi endzhaku ka loko ku endliwe vuhandzuri; yi nga endla leswaku khensa yi nga holi, hikwalaho hambileswi ngati a yi ri yinene ehansi ka swiyimo swo karhi, swi tikomba yi ri ni vuyelo byo biha.” Malunghana ni vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati, Dok. Deitch u gimete hi ku: “Byi endla muvabyi a hlakarhela naswona a nga vi ni swiphiqo swo tala, nakambe a byi durhi. Hikwalaho, bya pfuna eka swiyimo hinkwaswo.”

Xisweswo, tanihi laha magazini wa Time wu vuleke hakona, “vavabyi vo tala va lava tindlela leti nga riki na khombo naswona leti humelelaka, ematshan’weni ya mimpompelo.” Magazini lowu wu tlhele wu vika wu ku: “Hi ku ya hi swiringanyeto swin’wana, 25 wa tiphesente ta mimpompelo leyi endliwaka eUnited States a swi bohi leswaku yi endliwa. Ku ni swiyimo leswi kombisaka leswaku vavabyi a va twanani na wona mpimo wa hemoglobini lowu tlakukeke hi ndlela leyi a ku anakanyiwa ha yona khale ni leswaku vantshwa ngopfu-ngopfu, va ni ngati leyi engetelekeke hi ntumbuluko. . . . [Shander] wa kholwa leswaku ku papalata ku tirhisa ngati swa pfuna swinene naswona i endlelo leri rhandziwaka hi vavabyi vo tala.”

Hambileswi ku tluleriwa hi vuvabyi hikwalaho ka ku amukela mpompelo wa ngati ku nga khombo lerikulu, ku ni man’wana makhombo. Dok. Shander wa hlamusela: “Ngati leyi vekiweke, endzhaku ka loko yi horisiwile yi tlhela yi hlayisiwa, a yi na matimba ya ku fambisa okisijini ku fana ni ngati leyi nga emirini wa munhu. Hi kona sweswi hi sungulaka ku twisisa leswi entiyisweni swi humelelaka loko hi mpompela munhu ngati.”

“Mpimanyeto Wa Risima”

Magazini wa Time wu gimete hi ku: “Xo hetelela, ku ni mhaka ya mali: kwalomu ka $500 [R2485] ya mpompelo ha un’we wa ngati swin’we ni swichekeletana swin’wana, ntsengo hinkwawo loko wu hlanganile wu va kwalomu ka 1000 wa timiliyoni ta tidolara [4970 wa timiliyoni ta tirhandi] ni 2000 wa timiliyoni ta tidolara [9900 wa timiliyoni ta tirhandi] hi lembe, lexi i xivangelo xin’wana lexikulu xo lava swikhomela-ndhawu swa ngati.” Ku durha loku hlamarisaka ka mpompelo wa ngati sweswi ku vonaka ku ri xona xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati byi rhandziwa swinene.

Sharon Vernon, mukongomisi wa Ntsindza wa Vutshunguri ni Vuhandzuri lebyi nga Tirhisiki Ngati eXibedlhele xa St. Vincent Charity, le Cleveland, eOhio, u vule leswi malunghana ni ku tshunguriwa ka vavabyi handle ka ku tirhisa ngati: “Ku tirhisiwa ka byona ka engeteleka hikuva madokodela ma swi xiya leswaku vutshunguri lebyi nga tirhisiki ngati i mpimanyeto wa risima eka swiyimo leswi leswi lavaka leswaku ku hlayisiwa mali. Hi kume leswaku hambi ku ri tikhampani ta ndzindza-khombo leti hi ntolovelo ti nga tirhisaniki na hina, ti rhumela vanhu eka hina, hikuva vutshunguri lebyi byi ti hlayisela mali yo tala.”

Swi le rivaleni leswaku vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati byi ya byi amukeleka eswivandleni swa vutshunguri naswona ku ni swivangelo swo hlayanyana.

[Box on page 11]

Swiboho Swa Sweswinyana Swa Tihuvo

Swiboho swimbirhi swa huvo leswi humesiweke exifundzheni xa Illinois, U.S.A., hi n’hweti ya November na December 1997 a swi ri swa nkoka swinene. Eka lexo sungula, Mary Jones, la nga un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u nyikiwe $150 000 (R745 500) tanihi ndziho, hikwalaho ka leswi a mpomperiweke tipayinti timbirhi ta ngati hi 1993 hambileswi a a byi arile hi ku kongoma vutshunguri byo tano. Leyi i mali yo tala ku tlula hinkwayo leyi nga tshama yi kumiwa hi Mbhoni ku riha mbitsi leyi yi vangeriweke yona hikwalaho ka ku mpomperiwa ngati hi nkani.

Xiboho xa vumbirhi a xi khumba Mbhoni leyi a yi tikile, ku nga Darlene Brown, la mpomperiweke ngati hi nkani hikwalaho ka mbungu wakwe lowu a wu ri ni 34 wa mavhiki. Hi December 31, 1997, Huvo leyi Pfuxetaka Nandzu ya le Illinois yi hlamusele xiboho xa yona hi ku vula leswaku “mpompelo wa ngati i endlelo ra vutshunguri leri nga ni lunya, leri lwisanaka ni ndlela leyi munhu la kuleke a lavaka miri wakwe wu khomiwa ha yona.” Huvo leyi Pfuxetaka Nandzu yi katsakanye xiboho xa yona hi ku vula leswaku “hi ku ya hi Nawu wa Hulumendhe, . . . a hi na wona matimba yo sindzisa wansati la tikeke leswaku a tshunguriwa hi ndlela leyi ya lunya.”

Hi February 9, 1998, Huvo-nkulu ya le Tokyo yi cince xiboho xa huvo leyitsongo, leyi vuleke leswaku dokodela a a ri ni mfanelo ya ku nyika Misae Takeda mpompelo wa ngati hi nkarhi wa vuhandzuri hi 1992. Huvo-nkulu yi vule leswaku “mfanelo ya muvabyi ya ku tihlawulela vutshunguri yi fanele yi xiximiwa. A swi nga ri enawini ku tirhisa mpompelo wa ngati.” Misae Takeda u rihiwe hi mali yo ringana 550 000 wa ti-yen (R21000).