Loko U Hlawula Ku Dlaya Vukati

“Loko nkataku a fa, vanhu va ku twisisa hambiloko a mi nga tshamisananga kahle. Kambe loko nuna wa wena a ku tshika—phela, van’wana va ehleketa leswaku a wu nga ri wansati lonene. Ndza kombela, ndza kombela, PFUNANI!”—Muhlayi wa Xalamuka! eAfrika Dzonga.

KU PFUMALA ku tshembeka ni ku dlaya vukati swa vava swinene. Hambiloko vo tala va kume swivangelo swo rivalelana ni lava va tekaneke na vona ivi va hlayisa vukati bya vona, van’wana va ni swivangelo leswi twalaka swo hlawula lunghiselelo ra Xikwembu ro tshika loyi a osweke. (Matewu 5:32; 19:9) Hi xikombiso, vuhlayiseki, vumoya ni swin’wana leswi khumbaka ku londzovoteka ka wansati la tshembekaka ni vana vakwe swi nga ha va ekhombyeni. Swi nga ha endleka a chava ni ku ngheniwa hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu. Kumbexana u rivalele nkatakwe hikuva a oswile, kambe a swi tshembisi leswaku a nga tlhela a n’wi tshemba hakunene nileswaku a nga ya emahlweni a hanya na yena a ri nuna wakwe.

“Lexi a ku ri xiboho xo tika swinene lexi a ndzi langutane na xona,” ku pfumela wansati un’wana la karhatekeke swinene. Hakunene, a ku ri xiboho xo tika—ku nga ri ntsena mhaka ya leswaku ku xengiwa ku vava ngopfu kambe nileswaku ku dlaya vukati swi nga n’wi khumba vutomi byakwe hinkwabyo. Hikokwalaho, mhaka ya leswaku wansati wa n’wi tshika nuna wakwe la nga tshembekiki kumbe a nga n’wi tshiki, i xiboho xa munhu hi xiyexe. Vanhu van’wana va fanele va xixima mfanelo ya Matsalwa ya loyi a nga riki na nandzu ya ku endla xiboho xexo.

Kambe, lexi twisaka ku vava, vanhu vo tala va tsutsumela ku dlaya vukati va nga hlayelanga kahle ntsengo wa kona. (Ringanisa Luka 14:28.) Xana hi tihi tinhla tin’wana leti katsekaka loko munhu a hlawula ku dlaya vukati?

Loko Ku Ri Ni Vana

“Hakanyingi swilaveko swa vana swa rivariwa kumbe ku honisiwa hi vatswari lava va ngheneke hi nhloko va ku dzi, eswiphiqweni swa vona,” ku vula buku leyi nge Couples in Crisis. Kutani, loko u ehleketa hi ku dlaya vukati, ehleketa hi vumoya ni vuhlayiseki bya vana va wena. Valavisisi vo tala va vula leswaku loko mhaka ya ku dlaya vukati yo famba kahle, vana a va nge xaniseki ngopfu. Hambi ku ri eswiyin’weni swo nonon’hwa, vunene byi ta pfuna munhu leswaku ‘a nga lwi, kambe a olova eka hinkwavo, a tikhoma eka leswo biha.’—2 Timotiya 2:24, 25.a

Loko munhu a endla xiboho xa ku dlaya vukati, u fanele a tsundzuka leswaku i nuna na nsati—hayi vana—lava dlayaka vukati. Vana va ha va lava havambirhi Manana na Tatana. Ina, ku nga ha va ni swiyimo leswi hundzeletiweke, ku fana niloko n’wana a ri ekhombyeni ra ku xanisiwa. Kambe ku hambana hi tlhelo ra vukhongeri kumbe swiphiqo swa munhu hi xiyexe, a swi fanelanga swi tirhisiwa ku tsona vana lunghelo ra ku va ni vatswari vambirhi.

Xin’wana nakambe lexi faneleke xi tsundzukiwa i mintlhaveko leyi ya ha riki yintshwa ya vana ni ku lava ka vona xitiyisekiso lexi heleleke ni rirhandzu. Buku yin’wana yi ri: “Loko va hambeta va rhandziwa, swi ta va vekela xisekelo ni masungulo ya ku langutana ni xiyimo lexintshwa.” Tlhandlakambirhi, ku khathalela swilaveko swa vona swa moya siku ni siku swi nga va pfuna ku tshama va ri ni matimba.—Deteronoma 6:6, 7; Matewu 4:4.

Timhaka Ta Timali Ni Ta Le Nawini

Handle ko kanakana ku dlaya vukati swi endla leswaku lava a va tekanile va lahlekeriwa hi mali yo karhi leyi a va yi kuma, nhundzu, ku tshamiseka kumbexana ni kaya leri a va ri rhandza swinene. Tanihi leswi swi nga ha endlekaka leswaku un’wana a boheka ku xava swilo leswi engetelekeke kambe a nga ri na mali leyi ringaneke, i vutlhari ku hlela ndlela leyi u nga ta tirhisa mali ha yona hi ku ya hi swilo swa nkoka leswi u faneleke u swi xava. U fanele u papalata ku tshungula timbanga ta ku lahlekeriwa ni ta mintlhaveko hi ku xava swilo swo tala kumbe u tinghenisa eswikweletini.

Loko ku endliwa xiboho xa ku dlaya vukati, u fanele u burisana ni loyi a wu tekane na yena malunghana ni ndlela leyi mi nga ta avelana ha yona timali leti a mi ti veke swin’we. Hi xikombiso, leswaku mali leyi mi yi vekeke swin’we yi nga tirhisiwi hi vusopfa, swi nga va swinene leswaku mi kombela mininjhere wa banki leswaku a lava nsayino wa n’wina havambirhi nkarhi wun’wana ni wun’wana loko mi humesa mali kukondza un’wana ni un’wana a va ni akhawunti yakwe.

Nakambe i vutlhari ku hlayisa tirhekhodo leti pakanisaka ta mali leyi u yi kumaka ni swixava-xavana swa wena u ri karhi u lunghiselela ntsengo wa sapoto lowu u nga ta wu koxa. Nakambe, ematikweni yo tala i xilaveko xa le nawini leswaku vanhu va byela valanguteri va xibalo leswaku se va tshama va ri swavo.

Tlhandlakambirhi, vanhu vo tala va pfuneka hi ku tihlanganisa ni mutivi wa nawu—loyi a nga ni ntokoto wo karhi etimhakeni ta ku dlaya vukati. Matiko man’wana ma pfumela leswaku ku va ni muhlanganisi kumbe ntsumi leyi nga pfunaka mimpatswa leswaku yi tirhisana, leswaku yi ta swi kota ku fikelela mintwanano leyi yi amukelekaka ni leyi nga ni ku rhula, leyi endzhaku ka sweswo yi tiyisekisiwaka hi huvo ya nawu. Vatswari vo tala va tsakela ku pfuniwa hi mutivi la nga hlawuriki ndluwa a siya hove, ngopfu-ngopfu loko ku katseka vana. Ematshan’weni yo lava ku vungelela hinkwaswo, vatswari va lwela leswaku ku nga vi na hasahasa ni ku twisa van’wana ku vava. Swilo swin’wana leswi vonakaka a hi swa risima lerova munhu a nga endla hinkwaswo leswi swi nga ematimbeni yakwe leswaku a swi kuma, loko swi pimanisiwa ni ku vaviseka emintlhavekweni loku a nga ta langutana na kona ni ku lahlekeriwa hi mali.

Ku Cinca Ka Vuxaka

Mulavisisi un’wana u ri: “A hi fanelanga hi honisa ku nonon’hweriwa ni ku kanakana loku vanhu vo tala va nga na kona hi vanghana va vona lava tshikiweke.” Hambiloko nkatakwe la tshembekaka a teka goza hi ku landza timfanelo leti a nga na tona ta nawu, ta mahanyelo ni ta Matsalwa, va nga ha va kona van’wana lava va vonaka ku ri yena la vangeke ku hahluka ka vukati. Va nga ha n’wi xewetela nawu ivi va hetelela va n’wi papalatile. Kambe xo biha ngopfu, khale ka vanghana vakwe lavakulu va nga ha n’wi venga lerova swi vona hi mani na mani.

Vanhu vo tala a va swi xiyi leswaku munhu u lava nseketelo lowukulu ku fikela kwihi loko a dlaya vukati; va nga ha ehleketa leswaku xipapilana kumbe khadi swi ringene. Buku leyi nge Divorce and Separation yi ri, hambiswiritano, hakanyingi ku ni vanghana lava “va twisisaka naswona va ta ta ku ta vona loko u lava ku heleketiwa endhawini yo karhi, u lava ku endleriwa nchumu wo karhi kumbe u lava ku dya mabulo ntsena.” Kunene, enkarhini wo tano evuton’wini, munhu u lava “nakulobye l’a tlulaka makwav̌o,” hilaha Bibele yi vulaka hakona.—Swivuriso 18:24.

Ku Horisa Mafidzula

Endzhaku ka malembe ya 16 a dlaye vukati, manana un’wana wa pfumela: “Ka ha ri ni minkarhi leyi ndzi vaka ni xivundza lexikulu—hambiloko ndzi ri ni vanhu.” U langutana njhani ni xiyimo lexi? U ri: “Ndzi ni ndlela yo lwa na xona, hi ku gingiriteka entirhweni, ndzi khathalela n’wana wa mina ni ku lunghisa yindlu ya mina. Ndzi sungule ni ku ya eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha, ndzi byela vaakelani va mina hi ta ripfumelo ra mina ni ku endlela vanhu van’wana swilo swo karhi. Sweswo swi ndzi pfune ngopfu.”

Masiku ni minkarhi yin’wana elembeni swi nga ha pfuxa mikhumbulo ni mintlhaveko yo vava: siku leri swi kumekeke ha rona leswaku a nga tshembeki, siku leri a humeke ha rona endlwini a famba, ni siku ra nandzu ehubyeni. Swiendlakalo swo tsakisa leswi mpatswa a wu tala ku hlanganyela eka swona—swo kota masiku yo wisa ni masiku yo tlangela siku leri va tekaneke ha rona—swi nga ha va tikela ku langutana na swona hi tlhelo ra mintlhaveko. Pat u ri: “Ndzi langutana ni masiku wolawo hilaha ku humelelaka hi ku hlela leswaku ndzi heta nkarhi wo karhi ndzi ri ni ndyangu wa ka hina kumbe vanghana lavakulu lava tivaka xiyimo lexi ndzi langutaneke na xona. Hi endla swilo leswi phumunhaka miehleketo ya khale kutani swi tisa leyintshwa. Kambe mpfuno wa mina lowukulu i vuxaka bya mina na Yehovha—hi ku tiva leswaku wa yi twisisa ndlela leyi ndzi titwaka ha yona.”

U Nga Vi Ni Gome

Vatekani vo tshembeka lava tirhisaka misinya ya milawu ya Bibele naswona va hlawulaka ku landzela mfanelo leyi Xikwembu xi va nyikeke yona yo tshika loyi va tekaneke na yena loko a oswile a yi fanelanga yi va endla va tivona nandzu kumbe va vona onge Yehovha u va tshikile. Vuxengi bya nkataku la osweke—lebyi vangeke “mihloti, ni ŝirilo”—hi byona lebyi Xikwembu xi byi vengaka. (Malakiya 2:13-16) Hambi ku ri Yehovha, Xikwembu xa “ntsetselelo lowukulu,” wa swi tiva leswaku swi njhani ku bakanyiwa hi murhandziwa wa wena. (Luka 1:78; Yeremiya 3:1; 31:31, 32) Kutani, tiyiseka leswaku “Yehova o ranḍa ku lulama, a nga ka a nga ṭhiki la’v̌a ṅwi ranḍaka.”—Pisalema 37:28.

Ina, swi nga antswa swinene loko munhu o papalata ku pfumala ku tshembeka evukatini ni mimbuyelo ya kona yo vava. Buku leyi nge Xihundla Xa Ntsako eNdyangwini,b nkongomiso lowu tirhaka endyangwini, yi pfuna vanhu vo tala emisaveni hinkwayo leswaku va va ni vukati lebyi tsakeke ni ku papalata mhaka ya ku nga tshembeki evukatini. Yi ni tindzima leti vulavulaka hi ku va ni vukati lebyi tsakeke, ku letela vana ni ku langutana ni swiphiqo swa vukati. Timbhoni ta Yehovha endhawini ya ka n’wina kumbe vakandziyisi va magazini lowu va ta tsakela ku ku nyika rungula leri engetelekeke malunghana ni mhaka leyi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 10]

VANA A VA FANELANGA VA VA NI VATSWARI LAVA TSHIKANEKE

Hi 1988, mufi Diana, Hosi ya Xisati ya le Wales u vule leswaku eBritain ntsena, siku ni siku vana lava ringanaka 420 va vona vatswari va vona va tshikana. Nhlayo ya n’we-xa-nharhu ya vana volavo va ha ri ehansi ka malembe ya ntlhanu hi vukhale. Lexi twisaka ku vava, vana va kwalomu ka 40 wa tiphesente a va ha hlangani ni un’wana wa vatswari va vona endzhaku ko dlaya vukati.

Hilaha ku hambaneke ni ndlela leyi vanhu vo tala va anakanyaka hakona, “a hi vangani vana va vatswari lava tshikaneke lava pfumelelanaka ni ku tshikana ka vatswari va vona,” ku vula mutsari la xiximekaka wa swa rihanyo ni vutshunguri. “Vana vo tala va nga tsakela ku vona vatswari va vona va tshama swin’we hambiloko xiyimo xa le ndyangwini xi nga ri xinene.” Hambiloko mpatswa wo holova ngopfu loko ku kumeka leswaku un’wana a nga tshembekanga, a wu fanelanga wu hatlisela ku gimeta hileswaku ku dlaya vukati swi ta pfuna vana. Loko va cinca langutelo ra vona ni ndlela leyi va tikhomaka ha yona swi nga endla leswaku va swi kota ku tshama swin’we, ndyangu hinkwawo wu vuyeriwa.

Mutsari la vuriwaka Pamela Winfield u ri: “Vavanuna lava tikhomaka hi ndlela yo biha va fanele va ehleketa hi ku vava loku nga ta vonaka ematihlweni ya vana va vona loko kaya ri hahluka hikwalaho ka vuhunguki bya vona.”

[Bokisi leri nga eka tluka 11]

XANA XIKWEMBU XA KU VENGA KU DLAYA VUKATI HINKWAKO?

Pat wa pfumela: “Nchumu lowu a wu ndzi karhata ngopfu a ku ri ku tiva leswaku ‘Yehovha wa ku venga ku dlaya vukati.’ Minkarhi hinkwayo a ndzi tivutisa ndzi ku, ‘Xana ndzi endla leswi tsakisaka Yehovha?’”

A hi languteni mongo wa Malakiya 2:16 leswaku hi hlamula xivutiso xexo. Enkarhini wa Malakiya vavanuna vo tala va va Israyele a va tshika vasati va vona, kumbexana leswaku va teka vanhwanyana va vahedeni. Xikwembu xi byi sorile vuxisi ni vukanganyisi byebyo. (Malakiya 2:13-16) Hikwalaho, leswi Xikwembu xi swi vengaka i ku tshika nkataku leswaku u teka un’wana. Loyi a kanganyisaka leswaku a oswa kutani a tshika nkatakwe kumbe a n’wi sindzisa leswaku a n’wi tshika u endle xidyoho xa vukanganyisi, lexi nyenyetsaka.

Hambiswiritano, tindzimana leti a ti soli ku dlaya vukati hinkwako. Leswi swi nga tiyisekisiwa hi marito ya Yesu: “Mani na mani la tshikaka nsati wakwe, a teka un’wana, ku nga ri hi xivangelo xa vumbhisa, u endla vuoswi.” (Matewu 19:9) Laha Yesu u tiyisekise leswaku vuoswi hi byona byi nga xivangelo lexi amukelekaka eMatsalweni xo dlaya vukati—kunene, hi xona ntsena xivangelo lexi amukelekaka xa leswaku u tlhela u nghenela vukati. Loyi a nga riki na nandzu a nga ha endla xiboho xo rivalela nkatakwe la dyoheke. Kambe, munhu loyi a hlawulaka ku tirhisa marito ya Yesu tanihi xivangelo xo tshika nkatakwe la osweke a nga endli nchumu lowu vengiwaka hi Yehovha. I vuxisi bya nkatakwe la nga tshembekiki lebyi vengiwaka hi Xikwembu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Vatekani lava tshembekaka ni vana va vona va vuyeriwa hi nseketelo wa rirhandzu