Ku Tlhakisiwa Ka Vanhu—Swivangelo-nkulu Swa Kona

KU TLHAKISIWA ka vanhu ku hundzuke khombo ra manguva lawa. Kambe swi tano ni hi ku dlaya hi vomu, ku pfinya, ku yiva, ku xanisa vana hi tlhelo ra rimbewu ni ku kayeleriwa ka rixaka. Ha yini vutomi byi ri ni khombo swonghasi lerova hakanyingi vanhu va chava ku humela ehandle nivusiku emakaya ya vona?

Nchumu lowu ku nga wona wu vangaka ntungu lowu wa vugevenga, ku katsa ni ku tlhakisiwa ka vanhu, wu fambisana ngopfu ni mboyamelo lowu dzimeke timitsu erixakeni ra vanhu. Xana u swi lemukile leswaku emalembeni ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke, Bibele yi profetile hi minkarhi leyi ya khombo? Hi kombela u hlaya leswi profetiweke eka 2 Timotiya 3:2-5.

“Vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, lava titivaka, lava titlakusaka, vasandzi, lava nga yingisiki vatswari, lava nga nkhensiki, lava nga tshembekiki, lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko, lava nga laviki ntwanano hambi wu ri wihi, valumbeti, lava nga tikhomiki, lava nga ni tihanyi, lava nga rhandziki vunene, vaxengi, lava omeke tinhloko, lava tikukumuxaka hi ku tinyungubyisa, lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu, va ri ni xivumbeko xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu kambe va tikomba va nga tshembeki eka matimba ya kona.”

Kumbexana wa pfumela leswaku marito lawa ma tsariweke khale swinene ma hlamusela xiyimo xa namuntlha hi ku pakanisa lokukulu. Enkarhini wa hina, mboyamelo lowo biha swinene wa vanhu wu tise ndzihiselo lowukulu. Lexi xiyekaka hi leswaku ku tikhoma ka vanhu loku twisaka ku vava ku tivisiwe eBibeleni hi xingheniso lexi nge: “Emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1) A hi kambeni mimboyamelo minharhu ntsena leyikulu ya vanhu, leyi hoxeke xandla eka ntungu lowu wa ku tlhakisiwa ka vanhu.

Swiphiqo Leswi Tiyisekisaka Leswaku Nawu Wa Landzeleriwa

“Hikuva xigwevo ehenhla ka ntirho wo biha a xi humesiwanga hi ku hatlisa, hi yona mhaka leyi mbilu ya vana va vanhu yi tshameke yi va namarherile leswaku yi endla swo biha.”—Eklesiasta 8:11.

Maphorisa yo tala a ma na swona swilo leswi lavekaka leswaku ma ta swi kota ku langutana ni ntungu wa vugevenga. Kutani, ematikweni yo tala, ku tlhakisiwa ka vanhu i vugevenga lebyi nga ni mali yo tala. Hi 1996, ku lo tengisiwa vatlhakisi lava ringanaka tiphesente timbirhi ntsena eka vatlhakisi hinkwavo va le Colombia. EMexico, ku hakeriwe mali ya nkutsulo leyi ringanaka R1,2 wa magidi ya timiliyoni hi 1997. Vatlhakisi van’wana ePhilippines va kale va amukela ku hakeriwa mali ya nkutsulo hi cheke.

Ku tlula kwalaho, vugevenga lebyi endliwaka hi vanhu lava va faneleke va tiyiseka leswaku nawu wa landzeriwa minkarhi yin’wana byi endla leswaku swi tika ku lwisana ni vugevenga. Valanguteri va mintlawa leyi lwaka ni ku tlhakisiwa ka vanhu eMexico, eColombia ni le khale ka tiriphabliki ta Soviet, na vona va hehliwe hi ku tlhakisa vanhu. Eka magazini wa Asiaweek, muungameri wa Senate ya le Philippines, Blas Ople, u vule leswaku tinhlayo ta le nawini ti kombisa leswaku 52 wa tiphesete ta ku tlhakisiwa ka vanhu ePhilippines ti endliwa hi maphorisa kumbe masocha lama ha tirhaka kumbe lama nga ephencenini. Ku vuriwe leswaku xisirhelelo xa mutlhakisi la nga ni lunya wa le Mexico i “vatirhela-mfumo lava tirhisanaka na yena lava tlhelaka va ba mati eka masipala, eka mfumo, eka maphorisa ni le ka vachuchisi.”

Vusweti Ni Vuhomboloki eTikweni

“Ndzi vuyile leswaku ndzi ta vona swiendlo hinkwaswo swa ku tshikilela leswi endliwaka ehansi ka dyambu, kutani waswivo, mihloti ya lava va tshikileriwaka, kambe a va nga ri na muchaveleri; naswona lava va va tshikilelaka a va ri ni matimba.”—Eklesiasta 4:1.

Vanhu vo tala namuntlha va le xiyin’weni xo nonon’hwa xa ikhonomi ni xa ntshamisano etikweni, naswona hakanyingi hi vona lava va tlhakisaka vanhu. Kutani, emisaveni leyi vangwa leri nga kona exikarhi ka swisiwana ni lava fuweke ri yaka ri kula naswona swi tikaka ku kuma mali hi ndlela leyinene, ku tlhakisiwa ka vanhu swi ta hambeta swi ri ndzingo. Loko ka ha ri ni ntshikilelo, ku tlhakisiwa ka vanhu ku ta va ndlela ya ku rihisela ni ku kokela nyingiso eka nchumu lowu langutiwaka wu nga amukeleki.

Makwanga Ni Ku Pfumaleka Ka Rirhandzu

“Ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha.” (1 Timotiya 6:10) “Rirhandzu ra vo tala ri ta hola hikwalaho ka ku engeteleka ka ku kala nawu.”—Matewu 24:12.

Ematin’wini hinkwawo, ku rhandza mali ku endle leswaku vanhu va endla swilo swo biha. Kumbexana a byi kona vugevenga byin’wana lebyi endlaka leswaku vanhu va vaviseka, va va ni gome ni ku tsana ku fana ni lebyi vangiwaka hi ku tlhakisiwa ka munhu. Eka vo tala, makwanga—ku rhandza mali—hi swona swi va susumetelaka ku vavisa ni ku xanisa munhu un’wana, ni ku nghenisa ndyangu wakwe embitsini lowukulu ku ringana mavhiki yo tala, tin’hweti minkarhi yin’wana malembe.

Kunene, ku ni nchumu lowu nga riki wunene hi vanhu lava kandziyisaka ngopfu mali kutani va nga vi na mhaka ni xindzhuti xa munhu. Handle ko kanakana, xiyimo lexi hi xona xi endlaka leswaku ku va ni mixaka hinkwayo ya vugevenga, ku katsa ni ku tlhakisiwa ka vanhu.

Xana leswi swi vula leswaku hi hanya enkarhini lowu Bibele yi wu vulaka “masiku yo hetelela”? Loko swi ri tano, leswi swi vula yini hi misava swin’we na hina? Xana wu kona ntlhantlho wa swiphiqo swo biha leswi vanhu va langutaneke na swona, ku katsa ni ku tlhakisiwa ka vanhu?

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

A Ku Na Nchumu Lowuntshwa

Nawu wa Muxe wu humese xigwevo xa rifu eka vatlhakisi le ndzhaku hi lembe-xidzana ra vu-15 B.C.E. (Deteronoma 24:7) Eka lembe-xidzana ro sungula B.C.E, Julius Caesar u tshame a tlhakisiwa leswaku a ta hakeleriwa mali ya nkutsulo ku fana na Richard wo Sungula, Lionhearted, hosi ya le Nghilandhi hi lembe-xidzana ra vu-12 C.E. Mali yo tala ngopfu ya nkutsulo leyi tshameke yi hakeriwa a ku ri 24 wa tithani ta nsuku ni silivhere leyi Incas a yi nyikeke muhluri wa le Spain la vuriwaka Francisco Pizarro leswaku ku ntshunxiwa ndhuna ya vona leyi khomiweke ku nga Atahuallpa hi 1533. Hambiswiritano, muhluri wa le Spain u yi dlaye hi ku yi tlimba nkolo.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ku nga khathariseki swilo leswi maphorisa ma swi tirhisaka, ku tlhakisiwa ka vanhu ka andza