Mindyangu Leyi Nga Riki Na Vatatana—Ku Herisa Xiphiqo Lexi

LOKO swiyimo leswi nga kona swo ya emahlweni, mindyangu leyi nga riki na vatatana yi ta va tshamela maxelo. Xiviko lexi humesiweke hi Ndzawulo ya Rihanyo ni Timhaka ta Vanhu ya le United States xi ri: “Vana lava kurisiweke hi mutswari un’we va tala ku pasela ehansi, va va ni swiphiqo swo tala swa mahanyelo, naswona va tala ku khomiwa hi mavabyi lamakulu ni mavabyi ya miehleketo. . . . Ku kuriseriwa endyangwini wa manana un’we swi fambisana ni makhombo lama engetelekaka ya vana va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi lava velekaka vana, lava tshikaka xikolo loko va fika exikolweni xa le henhla, [ni] lava pfaleriwaka ekhotsweni.”

Kutani, a swi kanakanisi leswi vativi va sayense ya vanhu, vatsundzuxi va mindyangu, vadyondzisi hambi ku ri van’watipolitiki, va ti lavaka hi mahlo-ngati tindlela to herisa mukhuva lowu wo biha. Ku ve ni minhlangano leyikulu ya vavanuna leyi kucetelaka leswaku munhu a tibuma hi ku va a ri tatana ni ku endla leswaku vavanuna va byarha vutihlamuleri bya vona endyangwini. Tibuku leti vulavulaka hi ku va tatana ti lo vuya eswitolo. Ku endliwe ni matshalatshala yo sindzisa vatatana leswaku va byarha vutihlamuleri bya vona. EUnited States, “vatatana lava tsandzekaka ku khathalela vana va vona” va xupuriwe hi vaavanyisi, va hlaseriwile eka minongonoko ya TV hambi ku ri ku khomisiwa tingana erivaleni. Kambe, matshalatshala wolawo a ma pfunanga ngopfu.

Mintlhantlho Ya Xihatla

Mintlhantlho ya xihatla yi nga ha tisa mimbuyelo leyi nga riki yinene. Hi xikombiso, wansati la tshikiweke a nga ha tsutsumela ku tlhela a tekiwa, hi xikongomelo xo kumela vana vakwe tatana lontshwa. Hambileswi ku tekiwa nakambe ku nga ha pfunaka hi ndlela yo karhi, ku nga ha va ni swiphiqo. Minkarhi yin’wana vana va nga ha kanakana ku amukela munhu un’wana lontshwa leswaku a va tata wa vona. Minkarhi yin’wana a va n’wi amukeli ni ku n’wi amukela. Nkambisiso wun’wana wu paluxe leswaku “vavasati va kwalomu ka mbirhi xa nharhu lava a va tshama ni mutswari la nga muwundli va suke ekaya va nga si va ni malembe ya 19 . . . , loko ku pimanisiwa ni vavasati lava endlaka 50 wa tiphesente lava humaka emindyangwini leyi nga ni vatswari havambirhi.” Hambi ku ri mindyangu ya vukati bya vumbirhi leyi swi yi fambelaka kahle, minkarhi yin’wana ku hela malembe yo hlayanyana vana va nga si n’wi amukela tatana wa vumbirhi.a

Hilaha ku fanaka, a wu kona ntlhantlho wa xihatla eka xiphiqo xa ku tika ka vana lava nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi. Hi xikombiso, ku humesa khwiri, swi lwisana ni nawu wa Xikwembu naswona swi lava leswaku nhwanyana a kanya mbilu a nga vi na tintswalo eka vutomi lebyitsongo lebyi nga endzeni kakwe. (Eksoda 20:13; 21:22, 23; Pisalema 139:14-16; ringanisa na 1 Yohane 3:17.) Xana swi nga endleka njhani leswaku xiendlo xexo xi nga tshameli ku n’wi vavisa emintlhavekweni? Vanhu vo tala va vona ku ri vumunhu ku nyika munhu un’wana n’wana wa wena leswaku a va wa yena, kambe ni sweswo swi nga tshamela ku pfatlanya mintlhaveko—ya manana ni ya n’wana.

E-e, mintlhantlho ya xihatla a yi nge xi herisi xiphiqo xa mindyangu leyi nga riki na tatana. Xiphiqo lexi nga kona sweswi xa mindyangu xi ta hela ntsena loko vanhu vo tiyimisela ku cinca swinene ndlela leyi va anakanyaka ha yona, leyi va langutaka swilo ha yona, leyi va tikhomaka ha yona ni ku cinca mahanyelo ya vona. Leswaku vanhu va susumeteleka ku endla ku cinca koloko lokukulu, ku laveka nchumu wun’wana, hayi marito yo tala kumbe vutivi bya miehleketo lebyi dumeke ntsena. “Nchumu wun’wana” lowu hi vulavulaka ha wona wu kumeka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. Phela, hi xona Xikwembu lexi sunguleke lunghiselelo ra ndyangu. (Vaefesa 3:14, 15) Xi swi tiva ku antswa ku tlula hambi ku ri mani leswi vana va swi lavaka.

Misinya Ya Milawu Ya Bibele Yi Pfuna Mindyangu Leswaku Yi Humelela

Kambe, xana hakunene Bibele yi nga va pfuna vana lava nga ni mutswari un’we? Xana a va vavisekelanga makumu? Doo! Eku sunguleni ka xihloko lexi, hi tshahe xiviko xa hulumendhe ya le United States lexi longoloxeke makhombo yo tala lawa vana lava va langutanaka na wona. Kambe ke, xiviko lexi xi gimete hi marito lawa yo chavelela: “Ku nga khathariseki vumbhoni lebyi nga hundzukiki bya khombo lerikulu, vulavisisi lebyi byi tlhele byi kombisa leswaku vana vo tala lava kulelaka emindyangwini ya mutswari un’we, va kula hi ndlela leyi tolovelekeke.” Ina, mimbuyelo leyi vangiwaka hikwalaho ko pfumala tatana yi nga herisiwa kumbe ku hungutiwa. Swi nga va tano, ngopfu-ngopfu loko vana va kurisiwa hi misinya ya milawu ya Bibele.

Leswi swi lava leswaku mutswari la nga swakwe a tirha hi matimba—ku nga nchumu lowu vo tala va nga ha vonaka wu tika swinene eku sunguleni. Kambe, loko u ri exiyin’weni lexi, u nga dyondza ku titshega ha Yehovha Xikwembu hi ku helela. (Swivuriso 3:1, 2) Vavasati van’wana lava nga Vakreste va langutane ni swiyimo swo nonon’hwa eminkarhini ya Bibele, ku fana ni ku feriwa hi nuna. Bibele yi vula leswi landzelaka malunghana ni vanhu vo tano: “Wansati la nga noni hi xiviri naswona a pfumala xa vumbirhi, u veke ntshembo wakwe eka Xikwembu naswona wa phikelela eswikombelweni ni le swikhongelweni vusiku ni nhlikanhi.” (1 Timotiya 5:5) Tsundzuka leswaku Yehovha u tivita “tata wa vana lava nga riki na tatana.” (Tipisalema 68:5) Tiyiseka leswaku u ta seketela wansati la chavaka Xikwembu swin’we ni matshalatshala yakwe ya ku kurisa vana vakwe.

Ku va ni dyondzo ya nkarhi hinkwawo ya Bibele ni vana va wena, i ndlela ya nkoka yo va pfuna leswaku loko va kurile, va va vanhu lava ringaniselaka ni lava wupfeke. (Deteronoma 6:6-9) Eka Timbhoni ta Yehovha, vatswari vo tala lava nga swavo va tirhisa tibuku leti sekeriweke eBibeleni leti endleriweke vantshwa hilaha ku hlawulekeke, kukota leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka.b Rungula leri nga eka yona ri nga pfuna vantshwa leswaku va papalata swihoxo leswi endliweke hi vatswari va vona. Loko vana va ya va tiva Yehovha Xikwembu, va nga swi vona leswaku va ni Tatana wa le tilweni loyi a va khathalelaka swinene. (Pisalema 27:10) Leswi swi nga va pfuna leswaku va swi kota ku langutana ni mintlhaveko ya ku siyiwa hi tatana. Nhwanyana wa le Britain loyi a voneke vatswari vakwe va hambana, u ri: “Eka hinkwaswo, Manana u ndzi dyondzise ku khongela ni ku tshembela eka Yehovha hilaha ku heleleke. Sweswo swi hi pfune ku langutana ni xiyimo lexi.”

Ku Hlayisa Xiboho Lexi Nga Kona Exikarhi Ka Mutswari Ni N’wana

Bibele yi swi veka erivaleni leswaku n’wana u fanele a xixima mana wakwe ni tata wakwe. (Eksoda 20:12) Ku dlaya vukati a swi byi herisi vuxaka lebyi nga kona exikarhi ka tatana ni n’wana. Hambiloko khale ka nuna wa wena swi nga ha endleka a nga ha tshami ekaya, vana va nga ha vuyeriwa hi ku va ni vuxaka lebyikulu na yena.c Xiphiqo xi nga ha vangiwa hileswi manana a nga ha n’wi hlundzukelaka kutani a nga swi rhandzi leswaku a hlangana ni vana. Xana manana a nga langutana njhani ni mintlhaveko leyi?

Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexinene loko yi lemukisa: “Xiya leswaku vukarhi byi nga ku yengeli [eka swiendlo swa] mona . . . Tivonele leswaku u nga hundzulukeli eka swo biha.” (Yobo 36:18-21) I ntiyiso leswaku a swi olovi ku vulavula hi musa ni munhu loyi a ku vaviseke kumbe a ku lahleke. Kambe tivutise: ‘Xana nhwanyana a nga dyondza ku tshemba wanuna loko a tshamela ku byeriwa ndlela leyi tata wakwe a hombolokeke ha yona? Xana mufana a nga kula a va wanuna wa kahle loko a tshamela ku byeriwa leswaku, “U lo swi kho, swa tata wa wena”? Xana vana va nga va ni langutelo lerinene hi vulawuri loko va dyondzisiwa ku venga vatata wa vona kumbe va nga khutaziwi leswaku va va vona nikatsongo?’ Swi le rivaleni leswaku ku herisa vuxaka bya vana ni tata wa vona swi ni khombo.

U nga ha hlamala ku lemuka leswaku Bibele a yi ku soli ku hlundzuka lokunene. Bibele yi ri: “Karihani, kambe mi nga dyohi.” (Vaefesa 4:26) Ku hlundzuka a hi xidyoho, kambe xidyoho i ku lawuriwa hi “vukarhi, ku hlundzuka, vubihi, mavulavulelo ya nhlambha.” (Vakolosa 3:8) Hikwalaho, ‘papalata ku hlasela tata’ wa vana va wena emahlweni ka vona. Loko u lava munhu loyi u nga phofulaka eka yena swilo leswi ku vavisaka, landzelela xiringanyeto xa Bibele xa ku vulavula ni munhu un’wana leswi ku ‘vilerisaka,’ u nga swi phofuli eka vana va wena, swi phofule eka munhu un’wana—kumbexana eka munghana loyi u n’wi tshembaka. (Swivuriso 12:25) Ringeta ku va ni langutelo lerinene naswona u nga tshameli ku ehleketa hi swilo swa nkarhi lowu hundzeke. (Eklesiasta 7:10) Loko u endla tano, swi nga ku pfuna ngopfu leswaku u hunguta ku hlundzuka ka wena.

Xo hetelela, tsundzuka leswaku Bibele yi lerisa n’wana leswaku a xixima tata wakwe—hambiloko tata wakwe a a tikhoma hi ndlela leyi nga riki yinene. (Vaefesa 6:2, 3) Hikwalaho, ringeta ku pfuna vana va wena va twisisa swihoxo swa tata wa vona. Nhwanyana un’wana la kuleleke ekaya leri hahlukeke u ri: “Hi ku va ni langutelo lerinene hi tatana—tanihi munhu la nga endlaka swihoxo, munhu la nga hetisekangiki—ndzi hetelele ndzi n’wi twisisa.” Hi ku khutaza vana va wena leswaku va xixima tata wa vona, wa va pfuna leswaku va va ni langutelo lerinene hi vulawuri bya wena tanihi mutswari!

Nakambe i swa nkoka leswaku u nga tluli mindzilakana leyi nga kona exikarhi ka wena ni vana va wena. Va ha ri ehansi ka ‘nawu wa mana wa vona.’ (Swivuriso 1:8) Vana va majaha va nga ha titwa va tikeriwa swinene loko ku languteriwe leswaku va va ‘vavanuna va muti.’ Vana va vanhwanyana na vona va nga tikeriwa swinene loko vamana wa vona va rilela eka vona. Vana va lava u va tiyisekisa leswaku wena mutswari u ta va khathalela—hayi leswaku vona va khathalela wena. (Ringanisa 2 Vakorinto 12:14.) Xitiyisekiso xexo xi nga va endla va titwa va sirhelelekile, hambiloko xiyimo xa vona xa le ndyangwini xi nga ri xinene.

Van’wana Lava Nga Tirhaka Tanihi Vatatana

Ku vuriwa yini hiloko tatana a cukumete ndyangu hi ku helela? Vativi va vula leswaku vana va nga vuyeriwa hi ku tolovelana ni munhu wa xinuna. Hambiloko nyingiso wa rirhandzu lowu malume kumbe muakelani a nga wu yisaka eka n’wana wu nga ha pfunaka hi ndlela yo karhi, a nga pfuneka ngopfu-ngopfu hi ku tolovelana ni vanhu va xinuna lava kumekaka evandlheni ra Vukreste. Yesu u tshembise leswaku vandlha ri ta fana ni ndyangu lowu seketelaka.—Marka 10:29, 30.

Eminkarhini ya Bibele, Timotiya lontsongo u kule a ri munhu la chavaka Xikwembu swinene, a nga wu kumi nseketelo wa tatana la nga mupfumeri. Bibele yi bumabumela mana wakwe ni kokwa wakwe la nga ni rirhandzu. (Mintirho 16:1; 2 Timotiya 1:1-5) Hambiswiritano, u tlhele a vuyeriwa hi ku tolovelana ni wanuna la nga Mukreste—muapostola Pawulo. Pawulo u vitane Timotiya leswaku i “n’wana wa mina loyi a rhandzekaka ni loyi a tshembekaka eHosini.” (1 Vakorinto 4:17) Hilaha ku fanaka ni namuntlha, Timbhoni ta Yehovha ti khutaziwa ku yingisela xitsundzuxo xa Bibele xa “ku khathalela lava nga riki na vatswari ni tinoni.” (Yakobo 1:27) Va khutaziwa ku ‘ponisa vana lava nga riki na tatana’ hi ku va tsakela hi mbilu hinkwayo ni hi ndlela leyinene. (Yobo 29:12) Nhwanyana la vuriwaka Annette u tsundzuka ndlela leyinene leyi nkulu la nga Mukreste a a n’wi tsakela ha yona loko a ha ri ntsongo, u ri: “Hi yena ntsena loyi a ndzi vona a fana na tatana.”

Ku Herisa Xiphiqo Lexi

Vana lava nga riki na vatatana va nga pfuniwa leswaku va humelela loko ku landzeriwa misinya leyi ya milawu. Ku nga khathariseki malembe yo tika lawa va langutaneke na wona loko va ha ri vana, va nga swi kota ku ringanisela, va va vanhu lavakulu lava pfunaka, lava nga ni rirhandzu, lava tshembekaka ni vatswari lava byarhaka vutihlamuleri bya vona. Nilokoswiritano, swa antswa ku sivela xiphiqo lexi xi nga si humelela. Eku heteleleni, xiphiqo lexi xa mindyangu leyi nga riki na vatatana xi nga herisiwa ntsena loko vavanuna ni vavasati va tiendlela xiboho xo tirhisa Bibele evuton’wini bya vona—hi xikombiso, hi ku namarhela xileriso xa Bibele lexi yirisaka rimbewu emahlweni ka vukati ni ku landzela mimpimanyeto leyi Bibele yi yi vekelaka vavanuna ni vavasati.—1 Vakorinto 6:9; Vaefesa 5:21-33.

Manguva lawa, vana vo tala va na vona vatatana, kambe swo fana ntsena niloko va nga ri na vona. Mutivi un’wana etimhakeni ta ndyangu u ri: “Xiphiqo lexikulu lexi . . . namuntlha vana va langutaneke na xona, i ku pfumaleka ka nkarhi ni nkhathalelo wa vatswari va vona.” Rito ra Xikwembu ri vulavula hi mhaka leyi hi ku kongoma. Ri byela vatatana leswi landzelaka malunghana ni vana va vona: “Va leteleni, va tshinyeni, hi ndlela ya Vukreste ya ku va kurisa.” (Vaefesa 6:4, New English Bible; Swivuriso 24:27) Loko vatatana va landzela xitsundzuxo lexi xa Bibele, vana a va chavi leswaku va ta siyiwa.

Kambe, xana hi nga langutela leswaku vanhu vo tala va hundzukela eBibeleni? Doo! (Matewu 7:14) Kambe Timbhoni ta Yehovha ti pfune vanhu va timiliyoni leswaku va kuma ntsako emindyangwini ya vona hi ku tirhisa nongonoko wa dyondzo ya le kaya ya Bibele.d Ina, Bibele ya tsundzuxa leswaku mimpatswa hinkwayo leyi ngheneleke vukati yi ta langutana ni “nhlomulo enyameni ya [y]ona” hikwalaho ka ku nga hetiseki. (1 Vakorinto 7:28) Kambe lava va xiximaka Rito ra Xikwembu hakunene, va ringeta ku tlhantlha swiphiqo swa vona, ku nga ri ku dlaya vukati loko ku sungula swiphiqo. Ina, yi kona minkarhi leyi swi nga ha vaka swi fanerile leswaku Mukreste a ehleketa hi ku hambana ni loyi a tekaneke na yena kumbe ku dlaya vukati. (Matewu 5:32) Hambiswiritano, hi ku tiva vuyelo lebyi vana vakwe va nga ha langutanaka na byona, swi nga ha susumetela Mukreste ku lava tindlela tin’wana to ponisa vukati loko swi koteka.

Loko u landzela Bibele a wu nge ponisi ndyangu wa wena sweswi ntsena. Swi nga tlhela swi endla leswaku hinkwenu mi hanya hilaha ku nga heriki! Yesu u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Ku hlaya ni ku tirhisa switsundzuxo leswi kumekaka eRitweni ra Xikwembu, hi yin’wana ya tindlela leti antswaka swinene to tiyiseka leswaku ndyangu wa wena wu tshama wu ri nyandza yin’we hilaha ku nga heriki.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]

Hi ku landzela misinya ya milawu ya Bibele, mutswari la nga swakwe a nga humelela eku kuriseni ka vana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Hakanyingi vavanuna lava nga Vakreste va nga ‘ponisa n’wana la nga riki na tatana’ hi ku n’wi tsakela hi ndlela leyinene