Ku Hlayisa Ripfumelo Ehansi Ka Ntshikilelo Wa Tihanyi Letikulu

HI KU VULA KA MICHAEL DASEVICH

“Le Jarimani hi duvule Timbhoni ta Yehovha. Xana wa xi vona xibamu lexiya?” phorisa ra Magestapo ri ndzi vutise xivutiso lexi ri ri karhi ri kombetela xibalesa lexi a xi ri ekhonweni. “Ndzi nga ku handzulela hi mukwana wa xona ndzi tlhela ndzi nga tivoni nandzu nikatsongo.”

A ndzi ri ni malembe ya 15 loko ndzi langutana ni nxungeto lowu loko Manazi ma lawula ndhawu ya ka hina hi 1942.

NDZI velekiwe hi November 1926 eximutanini lexi nga ekusuhi na Stanislav (leyi sweswi yi vitaniwaka Ivano-Frankivs’k), leyi enkarhini wolowo a yi ri xiphemu xa Poland. Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, ku sukela hi September 1939 ku ya eka May 1945, ndhawu ya ka hina yi sungule yi lawuriwa hi Soviet Union, kutani yi tekiwa hi Jarimani swa xinkarhana, eku heteleleni yi tlhelela eka Masoviet. Endzhaku ka nyimpi, yi ve xiphemu xa Riphabliki ra Vanhu va Masoviet va le Ukraine, naswona loko Soviet Union yi wa hi 1991, yi ve xiphemu xa Ukraine.

Tata wa mina la humaka ePoland ni mana wa mina la humaka eBelorhaxiya a va ri swirho swa Kereke ya Khatoliki ya Magriki. Kambe hi nkarhi wolowo, hi 1939, vavasati vambirhi lava a va ri swirho swa vandlha ra Timbhoni ta Yehovha ta 30, lava a va tshama emutini lowu nga kwala kusuhi wa Horyhliady va hi fambisele xibukwana lexi nge Universal War Near. Xi hlamusele swiendlakalo leswi ndzi voneke leswaku swa humelela. Kutani, loko xibukwana lexi xi tlakusa xivutiso lexi nge, “Hi xihi xivangelo xa xiviri lexi endlaka leswaku matiko ma tsutsumela enyimpini?” ndzi yi xiye khwatsi nhlamuselo leyi sekeriweke eBibeleni leyi xi yi nyikeleke.

Xiphiqo xa hina le Ukraine a ku nga ri nyimpi ntsena. Mhisi a yi tlakule tshuri. Milawu ya Joseph Stalin, Ndhuna-nkulu ya le Soviet yi endle leswaku vanhu va hlongoriwa va ya eRhaxiya. Ku xaniseka loku ndzi ku voneke ku endle leswaku ndzi kambisisa Bibele hi rixaladza. Ndzi kombele Mbhoni ya le Horyhliady leswaku yi dyondza na mina Bibele.

Muti wa ka hina wa Odajiv wu le hase ka Nambu wa Dniester loko u suka eHoryhliady, naswona minkarhi yo hlayanyana hi vhiki, a ndzi khandziya byatso lebyitsongo ndzi tsemakanya nambu wolowo ndzi ya fambiseriwa dyondzo ya Bibele. Hi August 1941, mina na makwerhu Anna hi khuvuriwile enambyeni wolowo swin’we ni van’wana vambirhi.

Ku Konanisiwa Hi Magestapo

Jarimani ri teke ndhawu leyi hi 1941, naswona ku nga khathariseki nxungeto lowu yaka emahlweni wa ku xupuriwa, a hi wu tshikanga ntirho wa hina wa Vukreste. Lembe leri tlhandlameke ndzi sungule ku phayona, ndzi famba hi xikanyakanya. A ku hundzanga nkarhi wo leha ndzi nga si hlangana ni Magestapo ya le Jarimani lawa ndzi vulavuleke ha wona exinghenisweni. Mhaka yi yimise xileswi.

Siku rin’wana loko ndzi huma evutirhelini ndzi muka ekaya, ndzi endzele Vakreste-kulorhi vambirhi, manana ni n’wana wakwe wa xisati. Nuna wa n’wana wa makwerhu loyi a a kaneta ripfumelo ra hina naswona a a hisekela ku tiva lomu a a ti kuma kona tibuku ta Bibele. Siku rero a ndzi nga tamelanga ntsena tibuku, kambe a ndzi tamele ni swiviko swa vutirheli bya Vakreste-kulorhi. Nuna loyi u ndzi vone ndzi huma endlwini.

U huwelerile: “Yima!” Ndzi teke nkwama wa mina, hiloko ndzi hlanula swirhendze.

U tlatlarhukile a ku: “Yima! Wena khamba ndzina!” Vanhu lava a va tirha emasin’wini va ehlekete leswaku ndzi yive swo karhi, kutani va ndzi khoma. Wanuna loyi u ndzi yise exitichini xa maphorisa, laha a ku ri ni mutirhi wa Magestapo.

Loko mutirhi yoloye a vona tibuku leti a ti ri enkwameni wa mina, u huwelele hi Xijarimani a ku: “Rutherford! Rutherford!” Swi vhele swi va erivaleni leswaku u hlundzukisiwe hi yini. Vito ra Joseph F. Rutherford, loyi a a ri muungameri wa Watch Tower Bible and Tract Society, a ri humelela ephepheni leri nga ni tinhloko-mhaka, etibukwini leti kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha. Wanuna loyi u ndzi hehle hi ku vula leswaku ndzi xigangu xa nsati wakwe. Phorisa ni mutirhi wa Magestapo a va swi vona leswaku i mavunwa, tanihi leswi nsati wakwe a a ri nkulu lerova a a fanela hi ku va mana wa mina. Hiloko va sungula ku ndzi konanisa.

A va lava ku tiva leswaku ndzi mani, ni lomu ndzi humaka kona, lexi a va xi lava ngopfu, i ku tiva lomu ndzi ti kumaka kona tibuku leti. Kambe ndzi arile ku va byela. Va ndzi himeterile kutani va ndzi endla xihlekiso, endzhaku ka sweswo va ndzi pfalela ekhotsweni. Ndzi konanisiwile emasikwini manharhu lama landzeleke. Kutani ndzi yisiwe ehofisi ya mulawuri wa Magestapo, laha a ndzi xungeteke leswaku u ta ndzi handzulela hi mukwana wa xibamu xakwe. Hi xinkarhana xexo, a ndzi nga tiyiseki leswaku u ta swi endla leswi a ndzi xungetaka ha swona. Ndzi korhamise nhloko, ivi ku miyela ku ku whii, nkarhinyana. Hiloko a swi pfuketana a ku: “U nga famba.”

Hilaha u nga swi vonaka hakona, ku chumayela enkarhini wolowo a ku ri ntlhontlho wa xiviri eka hina, a swi ri tano ni hi ku khoma minhlangano ya hina. Hi tlangele Xitsundzuxo xa Rifu ra Kreste hi April 19, 1943, hi tirhisa makamara mambirhi ya yindlu eHoryhliady. (Luka 22:19) Loko hi ri ekusuhi ni ku sungula nhlangano wa hina, ku twakale ku huwelela, ku vuriwa leswaku maphorisa ma ta endlwini leyi hi nga eka yona. Van’wana va hina hi tumbele entangeni, kambe sesi wa mina Anna ni vavasati van’wana vanharhu va tsutsumele ekamareni ra le hansi. Maphorisa ma va kume kwalaho kutani ma va humesa ha un’we-un’we leswaku ma va konanisa. Ku hundze tiawara to tala va ri karhi va biwa, naswona un’wana wa vona u vavisiwe ngopfu.

Xivono Xa Misava Xi Cinca

Hi ximumu xa 1944, Majarimani ma fambile kutani Masoviet ma tlhelela endhawini ya ka hina. Tanihi leswi hi nga malandza ya Yehovha, hi namarhele misinya ya milawu ya Bibele leyi hi hanyeke ha yona ehansi ka vulawuri bya Manazi. Hi arile ku hlanganyela evusocheni kumbe emintirhweni ya politiki. Ku tshembeka ka hina eka misinya yoleyo ya milawu ya Bibele ku ringiwile hi ku hatlisa.—Esaya 2:4; Matewu 26:52; Yohane 17:14.

Emasikwini ma nga ri mangani, Masoviet ma sungule ku kokela vafana hinkwavo evusocheni. Leswi a swi nyanyisa timhaka, a ku nga ri Masoviet ntsena lawa a ma lava vanhu. Vaseketeri va ntlawa wa le Ukraine va seche ndhawu leyi va lava vafana, lava va tekeke va va yisa enhoveni leswaku va ya va letelela ku lwa. Hina Timbhoni a hi ri exiyin’weni xo tika, a hi fanele hi kombisa leswaku a hi yimi ni tlhelo ro karhi eka mintlawa leyimbirhi leyi lwaka—Masoviet ni vaseketeri va ntlawa wa le Ukraine.

Mintlawa leyi yi lwele kona emutini wa ka hina, yi siya vaseketeri vambirhi va ntlawa wa le Ukraine va file exitarateni ehandle ka yindlu ya ka hina. Vatirhela-mfumo va Masoviet va te ekaya ra hina ku ta vutisa loko hi va tiva lava feke. Vatirhela-mfumo lava teke va endle xiboho xa ku famba na mina ni ku ndzi nghenisa evuthwini ra vona, leri a ri ri xiphemu xa masocha ya mfumo wa le Poland. A ndzi fanele ndzi tsarisiwa eka vona hikuva a ndzi tumbuluke ePoland.

Mina ni Timbhoni tin’wana ta mune, hi arile ku nghenisiwa evuthwini, kutani hi tekiwe hi xitimela hi yisiwa eDnipropetrovs’k, doroba leri nga kwalomu ka 700 wa tikhilomitara ku ya evuxeni. Kwalaho, endzhaku ka ku va hi hlamusele leswaku a hi nge ngheneli vusocha hikwalaho ka ripfumelo ra hina leri sekeriweke eBibeleni, hi pfaleriwile loko swihehlo leswi hi hehliwaka ha swona swa ha lulamisiwa. Loko hi humelela ehubyeni, hi lemuke leswaku muchuchisi wa vaaka-tiko a ku ri Muyuda. Loko hi tilwela, hi hlamusele ripfumelo ra hina, naswona muchuchisi u hi yingisele hi vukheta. Hi boxe timhaka leti a hi tiva leswaku ti ta n’wi tsakisa, ku katsa ni ku tshikileriwa ka Vaisrayele ni ku kutsuriwa ka vona aEgipta hi Muxe.

Etin’hwetini leti ti hundzeke huvo yi nga si hi avanyisa, a hi tshamisiwa ekhotsweni ni vabohiwa van’wana va 25. Loko va lemuka leswaku hi arile ku joyina vuthu, va huwelele va ku: “Mi vamakwerhu!” Kambe, hi ku hatlisa hi lemuke leswaku a ku nga ri Timbhoni kambe a ku ri Mabaptist. A va swi lava ku joyina vusocha, kambe va khomiwile loko va ala ku khoma matlhari.

Hi May 1945, loko ha ha pfaleriwile eDnipropetrovs’k, hi pfuxiwe exikarhi ka vusiku hi ku balesela ka xibamu ni pongo leri a ri twala laha masocha a ma tshama kona ni le switarateni leswi nga ehandle. A hi nga tivi leswaku i hasa-hasa, i nyimpi kumbe ku tlangeriwa nchumu wo karhi. Nimixo wa siku leri landzelaka loko ha ha fihlula, hi twe mahungu laha ku tsemetiwaka kona misisi ma ku: Nyimpi yi herile! Endzhakunyana ka sweswo, huvo yi hi gwevile. Hina ni Mabaptist hi nyikiwe xigwevo lexi fanaka—malembe ya khume etikampeni ta khotso.

Kampa Ya Khotso eRhaxiya

Hina Timbhoni ta ntlhanu hi rhumeriwe ekampeni ya khotso le Rhaxiya. Endzhaku ka riendzo ra mavhiki mambirhi hi xitimela, eku heteleleni hi fikile eSukhobezvodnoje, kwalomu ka 400 wa tikhilomitara evuxeni bya Moscow. Sukhobezvodnoje a ku ri ntsindza wa tikampa ta ntirho ta 32 leti a ti akiwe etlhelo ka xiporo xa xitimela. Kampa ha yin’we a yi rhurhele magidi ya vabohiwa. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu hi ri eSukhobezvodnoje, ndzi yisiwe eKampeni ya vu-18. Vabohiwa vo tala lava a va ri kwalaho a ku ri makhamba kumbe vabohiwa va tipolitiki.

Valawuri va hi nyike ntirho wo tsema mirhi, ntirho lowu a wu tika swinene. Minkarhi yin’wana a hi boheka ku tsemakanya etindhawini leti nga ni gamboko leyi hi fikaka eswisutini, hi tsema mirhi hi saha ya voko, kutani hi koka-koka mirhi leyi hi tsemakanya gamboko leyi. Kan’we hi vhiki, hi Sonto endzhaku ko fihlula, a ndzi kuma nkarhi wa ku vulavula hi Bibele ni vabohiwa va mune lava nga Timbhoni ekampeni. Leyi a ku ri minhlangano ya hina. Lembe rin’wana hi tlhele hi tlangela Xitsundzuxo, hi xi khomela ekamareni ro hlambela eka rona. Hi tirhise mati ya xidzungela hikuva a hi nga ri na vhinyo leyi a hi ta yi tirhisa tanihi xifanekiselo xa ngati ya Yesu.

A swi tika ngopfu ku titwa hi ri swerhu. Ndzi chululele mbilu ya mina eka Yehovha, loyi a ndzi nyikeke matimba ku fana ni leswi a nyikeke Eliya matimba loko muprofeta loyi a titwe hi ndlela leyi fanaka. (1 Tihosi 19:14, 18) Xikwembu xi ndzi pfunile ku lemuka leswaku a hi swerhu. Kunene a xi ri vutumbelo, nsika leyi tiyeke ya vutomi bya hina, hambi ku ri ehansi ka swiyimo sweswo swo nonon’hwa.

Kampa yin’wana ni yin’wana leyi nga ekusuhi na Sukhobezvodnoje a yi ri ni Timbhoni to hlayanyana, naswona a hi swi kota ku vulavula na tona nkarhi ni nkarhi hi ku tirhisa Mbhoni leyi ntirho wa yona a wu yi pfumelela ku endzela tikampa hinkwato. A a ri muhlanganisi wa hina, a ngungumerisa tibuku leswaku ti rhendzeleka ni tikampa. Leswi swi endle leswaku hi swi kota ku avelana tibuku ti nga ri tingani leti a hi ri na tona. Mawaku ndlela leyi sweswo swi veke xikhutazo ha yona eka hina!

Ku Tlhelela eUkraine

Hi ku landza xitiviso xa ku rivaleriwa ka mintlawa ya vabohiwa lexi endliweke hi Mfumo, xigwevo xa mina xi hungutiwile ku suka eka malembe ya khume ku ya eka ya ntlhanu. Xisweswo hi April 1950, ndzi tlhelele evandlheni ra ka hina eHoryhliady. Ntirho wa hina a wa ha yirisiwile eUkraine, naswona a ku ri ku tihoxa ekhombyeni lerikulu ku hlanganyela evutirhelini. Kambe ni mimbuyelo ya kona a yi ri yikulu.

Hi ku hatlisa loko ndzi fika, ndzi vulavule ni wanuna la vitaniwaka Kozak, loyi a a tshama eZhabokruky, ku nga muti lowu nga kwalomu ka 20 wa tikhilomitara ku suka ekaya ka mina. Ndzi n’wi vutise hi ta vutomi byakwe ni ndyangu wakwe. A ndzi swi tiva leswaku vatirhi va le mapurasini wolawo a va ri swisiwana, xisweswo a ndzi swi tiva leswaku xivutiso xexo a ku ri ndlela leyinene yo sungula bulo. Ndzi hlamusele leswaku Bibele yi profete hi ta tinyimpi ni ku kayivela ka swakudya enkarhini wa hina. (Matewu 24:3-14) A a lava ku tiva swo tala. Kutani ndzi n’wi endzerile nakambe. Vhiki ni vhiki a ndzi famba kwalomu ka 40 wa tikhilomitara ku suka eZhabokruky ndzi ya dyondza Bibele ni ndyangu wa ka Kozak. Ku tihoxa ka mina ekhombyeni, ndzi nga ha vulavuli hi nkarhi wo tala lowu a ndzi wu tirhisa, ndzi swi rivale hi ku hatlisa loko va ka Kozak va khuvuriwa hi August 1950.

Endzhakunyana ka ku khuvuriwa ka va ka Kozak, va khomiwile va hlongoriwa etikweni swin’we ni Timbhoni ta magidi. Masocha lama hlomeke ma fike ma va olela hi xitshuketa hi April 1951 naswona—handle ko tengisiwa kumbe ku voniwa nandzu—va hlongoriwile va yisiwa eSiberia. Endhawini leyi, va ka Kozak ni vanghana va mina vo tala va boheke ku sungula makaya lamantshwa.a

Eka mindyangu ya 15 ya Timbhoni leyi a yi ri eHoryhliady, ku rhurhisiwe ya mune ntsena. Kambe emavandlheni man’wana, a ti tele Timbhoni leti rhurhisiweke. Xana ku rhurhisiwa ka vanhu vo tarisa xileswi a ku hleriwe njhani? Phela, valawuri a va ri ni nxaxamelo wa Timbhoni, xisweswo a va swi kota ku va olela hi vunyingi hi ku ya hi ku rhandza ka vona. Swi vonaka onge nxaxamelo lowu wu tsariwe hi 1950, loko ndza ha ri ekhotsweni eRhaxiya, hikwalaho vito ra mina a ri nga ri kona eka wona. Emasungulweni ya n’hweti ya March 1951, ndzi teke Fenia, nandza la tshembekaka wa Yehovha. Ndyangu wa ka va Fenia a wu rhurhisiwile hinkwawo, hikwalaho u pone ku rhurhisiwa hikuva a tekane na mina kutani se a ri ni xivongo xa mina, lexi a xi nga ri kona eka nxaxamelo wolowo.

Miringo Yo Nonon’hwa Ya Ripfumelo

Endzhaku ka ku hlongoriwa ka vona, hina lava a ha ha sele ekaya a hi fanele hi hlela ntirho hi vuntshwa. Ndzi komberiwe ku langutela mavandlha lama nga emugangeni lowu nga ekusuhi wa Ivano-Frankivs’k, lowu eka wona, hambi ku ri endzhaku ka ku hlongoriwa ka Timbhoni, kambe a ka ha sele tin’wana ta kwalomu ka 30 eka vandlha ha rin’we ra lawa ya 15. Tanihi leswi a ndzi ri muvatli la ti tirhaka, xiyimiso xa mina a xi cinceka hi ku olova, hikwalaho a ndzi hlangana exihundleni ni vamakwerhu lava humaka eka vandlha ha rin’we kan’we hi n’hweti.

Hakanyingi a hi hlangana emasirheni laha a hi tiyiseka leswaku ko va hina ntsena hi nga kwalaho. Mhaka ya nkoka leyi a hi bula ha yona a ku ri ndlela yo tiyiseka leswaku mavandlha ma va ni tibuku to karhi ta Bibele. Minkarhi yin’wana a hi kuma magazini lowa ha ku humaka wa Xihondzo xo Rindza hi Xipolish kumbe Xiromania kutani hi wu hundzuluxela wu ya eka Xiukraine. Kambe, valawuri a va tshama va hi sele endzhaku, va ringeta ku kuma ni ku onha michini ya hina leyi a yi ri ya khale yo endla tikopi ta timagazini.

Kambe xiphiqo xa hina lexikulu a xi ri xa leswaku hi hambanisiwile ni vamakwerhu va Vakreste va le matikweni man’wana, ku katsa ni lava nga eBrooklyn, le New York, lava a va rhangela entirhweni wa hina wa Vukreste. Ku ve ni mbuyelo wa leswaku mavandlha ma tala ku hlaseriwa hi ku pfumala vun’we, mavarivari ni vukanganyisi. Timbhoni tin’wana ti tshike nhlengeletano kutani ti vumba mintlawa leyi kanetaka. Ku hangalake timhaka leti nga mavunwa ni leti nga riki tinene malunghana ni lava va rhangelaka eBrooklyn.

Hikwalaho, vo tala va hina hi kume leswaku miringo yo nonon’hwa ngopfu ya ripfumelo leyi a hi langutane na yona a yi nga vangeriwi hi ku xanisiwa hi vakaneti kambe a yi vangiwa hi tinyimpi emavandlheni. Hambileswi van’wana va hlawuleke ku ka va nga ha gandzeli na hina, hi lemuke leswaku i swa nkoka ku namarhela nhlengeletano kutani hi rindzela Yehovha leswaku a lulamisa timhaka. Lexi tsakisaka, Timbhoni to tala endhawini ya ka hina ti hlawule ku endla tano. Ndza tsaka ku vula nileswaku vo tala lava fularheleke nhlengeletano va lemuke xihoxo xa vona kutani hi ku famba ka nkarhi va tlhele va vuya va ta tirhela Yehovha swin’we na hina.

Hambi ku ri eminkarhini yoleyo yo tika ya ku va swerhu, a hi gingiriteka evutirhelini bya le rivaleni naswona hi katekisiwe hilaha ku fuweke. Mawaku mikateko leyi hi fikeleke! Nkarhi wun’wana ni wun’wana sweswi loko ndzi ya eDyondzweni ya Buku ya Vandlha, ndzi tsundzuxiwa mikateko ya Yehovha. Un’wana ni un’wana wa vanhu va 20 la nga entlaweni wa dyondzo ya hina u pfuniwe hi swirho swa ndyangu wa mina ku dyondza Bibele.

Vatswari va mina na makwerhu Anna, va fe hinkwavo va tshembekile eka Yehovha. Mina na Fenia ha ha gingiriteka hilaha hi nga kotaka hakona evutirhelini bya Yehovha. Kunene nkarhi wu fambile. Emalembeni ya 30 lama hundzeke, Timbhoni ta Yehovha eUkraine ti langutane ni swiendlakalo swo hlamarisa leswi swi nga kotekiki nikatsongo ku swi chumbuta eka rungula leri ro koma. Kambe ndza eneriseka loko ndzi languta emalembeni ya mina yo tala lawa ndzi tirheleke Yehovha ha wona, ndza kholwa leswaku u ta tama a ri nsika leyi tiyeke ni muhlayisi wa mina, hikuva u tihlamusela hi ndlela leyi: “Hikuva hi mina Yehovha; a ndzi hundzukanga.”—Malakiya 3:6.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 21]

A ma lava ku tiva leswaku ndzi mani, ni lomu ndzi humaka kona, lexi a ma xi lava ngopfu, i ku tiva lomu ndzi ti kumaka kona tibuku leti. Kambe ndzi arile ku ma byela

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 22]

A swi tika ngopfu ku titwa hi ri swerhu. Ndzi chululele mbilu ya mina eka Yehovha, loyi a ndzi nyikeke matimba

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Mina na Fenia hi 1952

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ndzi ri na Fenia namuntlha