Ku Langutana Ni Miringo Hi Matimba Ya Xikwembu

HI KU VULA KA STEPAN KOZHEMBA

Siku rin’wana nivusiku hi April 1951, tilori leti teleke hi masocha ya Soviet ti nghene eximutanini xa ka hina xa le Ukraine lexi vuriwaka Stenyatyn. Masocha lama hlomeke ma rhendzele makaya man’wana kutani ma teka mindyangu hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha ma yi yisa eSiberia. Tanihi n’wana wa malembe ya 12 la lavaka ku tiva leswi endlekaka, ndzi tivutisile leswaku ha yini va khomiwa hi ndlela yo tano ni leswaku va langutana njhani ni ku xanisiwa ko tano.

NDZI velekeriwe eximutanini xa Stenyatyn hi October 1938. Manana u fe endzhaku ka mavhiki mambirhi ndzi velekiwile, naswona Tatana u dlayiwe hi 1944 loko a ri karhi a lwa evuthwini ra Soviet, va lwa na Jarimani. Vahahani va mina, Olena na Anna, va ndzi tekile va ndzi kurisa.

Leswi a ndza ha ri mufana, a ndzi tiva Timbhoni ta Yehovha to hlayanyana edorobeni ra ka hina. A ti vulavula na mina ni van’wana hi Mfumo wa Mesiya nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ti kuma nkarhi. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi ve munghana wa vantshwa van’wana lava nga Timbhoni. Loko va tekiwa hi masocha ya Soviet va yisiwa eSiberia, a ndzi hlamale ku hlamala.

Kambe a ku tekiwanga Timbhoni hinkwato. Stepan, Mbhoni leyi a hi akelane na yona, u siyiwile, tanihi leswi ndyangu wa ka vona a wu nga ri Timbhoni. A a ndzi siya hi malembe ya tsevu, naswona loko ndzi tshika xikolo, ndzi tirhe na yena ndzi ri muvatli. U ndzi fambisele dyondzo ya Bibele, a tirhisa kopi hambi yi ri yihi ya Xihondzo xo Rindza leyi a yi kumeka. Stepan, loyi sweswi a tirhelaka Yehovha, Xikwembu xa ntiyiso le Estonia, a a tsake ngopfu loko ndzi khuvuriwa hi July 1956.

Se a ku ri tshamelo maxelo leswaku nandza un’wana ni un’wana wa Yehovha a langutana ni nkaneto eUkraine. Valawuri a va secha tindlu va lava tibuku ta Bibele, kutani a ndzi ri ni tindhawu to hlayanyana laha a ndzi ti tlhota kona. Vahahani wa mina, Olena na Anna, lava a va ri Makhatoliki ya le Grikiya, a va nga swi tsakeli leswi a ndzi tihlanganisa ni Timbhoni. Va tlhele va ringeta ni ku ndzi kucetela leswaku ndzi tshika ku tihlanganisa na tona. Ku fana na muapostola Pawulo, minkarhi yin’wana ndzi titwa ‘ndzi ri ehansi ka ntshikilelo lowukulu ngopfu lowu nga ehenhla ka matimba ya mina.’ Kambe vuxaka bya mina na Yehovha Xikwembu byi ndzi nyike matimba leswaku ndzi tiyiselela ndzingo wun’wana ni wun’wana.—2 Vakorinto 1:8; Vafilipiya 4:13.

Nyimpi Ya Mina Yo Lwela Ku Hlayisa Vukala-tlhelo

A swo boha leswaku jaha leri nga ni malembe ya 18 ri ya evusocheni le Soviet. Hikwalaho ka vutivi bya mina bya Bibele, a ndzi tiyimisele ku hlayisa vukala-tlhelo etimhakeni ta misava, leswi vulaka leswaku ndzi arile ku joyina vuthu ra Soviet. (Esaya 2:4; Yohane 17:14-16) Olena na Anna va ndzi khutazile leswaku ndzi va socha, hambileswi buti wa vona, ku nga tata wa mina, a dlayiweke enyimpini.

Endzhaku ka loko ndzi kume maphepha lama ndzi faneleke ndzi ma tata, ndzi kongome entsindza wa ndhawu ya ka hina kutani ndzi hlamusela xiyimo xa mina. Hiloko ndzi khomiwa xikan’we, kutani ndzi pfaleriwa exitokisini loko ka ha lulamisiwa swihehlo swa mina. Vanhu a va tumbeteriwile hi ta ku tengisiwa loku; hambi ku ri vahahani va mina a va nga byeriwanga siku ra ku tengisiwa ka mina. Ndzi nyikele vumbhoni bya rixaladza eka muavanyisi, eka muchuchisi ni le ka vakambisisi vambirhi va nandzu. Endzhaku ka timinete ta 20, ku tengisiwa a ku herile. Xigwevo xa mina—a ku ri malembe ya ntlhanu ndzi ri ekhotsweni ni malembe man’wana ya ntlhanu lawa eka wona, a ndzi ta lahlekeriwa hi timfanelo ta mina tin’wana tanihi muaka-tiko.

Ku Tirhela Xigwevo Xa Mina

Endzhaku ka ku tengisiwa, ndzi pfaleriwe ekhotsweni le Lviv. Ku ringana tin’hweti tinharhu ku sukela loko ndzi khomiwile ku fikela loko ndzi yisiwa ekampeni ya nxaniso, a ndzi nga hlangani ni Vakreste-kulorhi, a ndzi nga ri na Bibele kumbe tibuku ta Bibele. Kambe, ndzi tame ndzi hiseka emoyeni hi ku chumayela eka vabohiwa-kulorhi, lava a va nga swi twisisi leswaku ndzi alela yini ku ya evusocheni. Etin’hwetini teto, a ndzi titshege hi dyondzo ya munhu hi xiyexe leyi ndzi yi endleke ndzi nga si khomiwa. Ntokoto wolowo wu ndzi dyondzise dyondzo ya risima: Dyondzo ya Bibele ya munhu hi xiyexe yi hi pfuna ku va ni banki ya moya leyi nga ta hi pfuna loko ku va ni miringo.—Yohane 14:26.

Hi April 1958, ndzi yisiwe ekampeni ya nxaniso ya vu-21 ekusuhi na Dnepropetrovsk, leyi nga endhawini leyi tlulaka 700 wa tikhilomitara ku suka ekaya, leswaku ndzi ya hetisela xigwevo xa mina kona. Kwalaho a hi pfuka hi 6:00 nimpundzu, naswona endzhaku ko fihlula, a hi khandziyisiwa tilori kutani hi yisiwa endhawini leyi nga kwalomu ka 50 wa tikhilomitara laha a hi tirha ehandle ka kampa. A hi tirha tiawara ta nhungu endhawini leyi a ku akiwa eka yona, kutani hi tlheriseriwa ekampeni leswaku hi ya etlela.

Ndhawu leyi a hi etlela eka yona a ku ri tiguxete leti a ku tshama vabohiwa va 100 eka yin’we. Swakudya swa kona a swi nga nyawuli, ndhawu leyi a hi tshama eka yona a yi nga ri yinene; kambe a ndzi tshama ni Timbhoni-kulorhi timbirhi eka guxete yoleyo. Ha un’we wa hina a a endla matshalatshala lamakulu ya ku khutaza lavan’wana vambirhi. Leyi hi yin’wana ndlela leyi Yehovha nyikaka malandza yakwe matimba loko ma langutane ni maxangu—hi ku hlangana ni vapfumeri-kulobye.—2 Vakorinto 7:6.

Hinkwerhu lava a hi ri Timbhoni ekampeni, a hi ri 12. Van’wana va hina, a va ri ni maxaka ehandle, lawa a ma ngungumerisa matluka ya Xihondzo xo Rindza ma ma tisa eka hina ma tumbetiwe eka swiputsa swa swakudya. Swiputsa swo tala a swi pfuriwa hi varindzi, lava a va kamba leswi nga endzeni va nga si swi hundzisela eka hina. Kambe leswaku matluka ya Xihondzo xo Rindza ma nga voniwi, a ma phutseriwa hi pulasitiki kutani ma nghenisiwa eswikoteleni swa jamu, leswi varindzi a va nga tikarhati hi ku swi pfula. Loko hi kume swihloko leswi, a hi swi kopulula hi voko kutani hi avelana swona.

Hi tlhele hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi chumayela hi Mfumo wa Xikwembu, naswona Yehovha u katekise matshalatshala ya hina. Hi xikombiso, ndzi tivane ni mubohiwa un’wana loyi a hi tshama na yena la vitaniwaka Sergei, loyi a tshameke a tirha tanihi n’watinkota ebindzwini rin’wana leri a ri ri ra mfumo le vuxeni bya Ukraine. Loko ku kumeke leswaku ku endliwe vukanganyisi bya timali laha a a tirha kona, u voniwe nandzu kutani a gweviwa khume ra malembe ejele. Timbhoni to hlayanyana ti dyondze na yena ekhotsweni, ti tirhisa timagazini hambi ti ri tihi leti a ti kumeka. Sergei u angule kahle kutani a hetelela a ku eka mina: “Loko ndzi huma laha kampeni, ndzi lava ku khuvuriwa ndzi va Mbhoni ya Yehovha!” Hilaha a tshembiseke hakona, Sergei u khuvuriwile endzhaku ka ku ntshunxiwa kakwe kutani a tirhela Yehovha hi ku tshembeka kukondza humba yi olela nkuma.

Ku Pfilunganyeka Malunghana Na Varhoma Ndzima 13

Ndzi ntshunxiwile ekhotsweni hi January 1963 kutani ndzi tlhelela eximutanini xa ka hina lexi vuriwaka Stenyatyn. Hi ku hatlisa ndzi xiye leswaku swilo a swi famba ximatsi, evandlheni ra kwalaho ra Sokal. Vamakwerhu a va nga tirhisani kahle. Xana xiphiqo a ku ri yini? I yini lexi vangeleke xiyimo lexi xa ku nga tiyiseki?

Se a ku ri malembe valawuri va Soviet va ri karhi va ringeta ku byala moya wa ku hambana exikarhi ka vanhu va Yehovha hi ku hlawula vamakwerhu van’wana va ya va konanisa, ni ku ringanyeta eka vona leswaku Timbhoni a ti tirhiseriwa ku yisa emahlweni makungu ya United States of America. Vatirhela-mfumo va ringanyete leswaku Timbhoni ta le Soviet Union ti vumba nhlengeletano ya tona vini, va engetela hi ku vula leswaku ti ta va ni vuxaka lebyinene ni Mfumo xisweswo a ti nge xanisiwi loko ti endla leswi vukhongeri bya tona byi swi lavaka. Vatirhela-mfumo va endle leswi hinkwaswo leswaku swi vonaka swi ri swinene.

Kutani eka Xihondzo xo Rindza xa November 15, 1962, lexi veke kona hi ku famba ka nkarhi enkandziyisweni wa July 1, 1964 hi Xiukraine, ku andlariwe matwisiselo lamantshwa ya Varhoma ndzima 13. Ku fikela hi nkarhi wolowo, a hi twisisa leswaku “valawuri lava tlakukeke” lava boxiweke eka ndzimana yo sungula a ku ri Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste, kambe Xihondzo xo Rindza xi vule leswaku “valawuri lava tlakukeke” entiyisweni va yimela tihulumendhe ta laha misaveni nileswaku tona ti “vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa [t]ona leswi hikiweke.”—Varhoma 13:1.

Timbhoni tin’wana ti kume swi tika ku kholwa langutelo leri ri lulamisiweke, tanihi leswi varhangeri va hulumendhe ya laha misaveni va Soviet Union a va ri ni tihanyi letikulu loko va ringeta ku herisa vugandzeri bya ntiyiso bya Xikwembu. Hikwalaho, Timbhoni leti a ti ehleketa leswaku Xihondzo xo Rindza lexi nga ni matwisiselo lamantshwa a xi humi kona enhlengeletanweni ya ximfumo xa Timbhoni ta Yehovha. Ematshan’weni ya sweswo, a ti ehleketa leswaku rungula leri ri tsariwe hi lava va pfumelelanaka ni valawuri ku endla leswaku Timbhoni ti yingisa ngopfu Mfumo wa Soviet.

Hikwalaho, nandza wa Yehovha ha un’we wa le Ukraine a a langutane ni xivutiso lexi nge, Hi wihi ntlawa lowu vulaka ntiyiso naswona hi wihi lowu hoxeke? Ndzi xiye Timbhoni ti ri karhi ti seketela tlhelo ha rin’we eka lama kanetanaka kutani ndzi tivutisa, ‘Xana ti ni xikongomelo xihi?’ Ku nga ri kungani, ndzi swi kotile ku vona lexi vangaka ku hambana eka matlhelo lamambirhi.

Timbhoni ta Yehovha to tala, leti tin’wana ta tona a ti nga yi twisisanga hi ku helela nhlamuselo leyintshwa ya Varhoma ndzima 13, a ti lava ku namarhela Yehovha ni nhlengeletano yakwe hi vutshembeki. Hambiswiritano, van’wana a va sungule ku kanakana minkandziyiso leyintshwa ya Watch Tower Bible and Tract Society leswaku ya ha huma enhlengeletanweni ya ximfumo ya Timbhoni ta Yehovha. Volavo a va tala ku va ni langutelo leri hundzeletiweke ngopfu etimhakeni to hlayanyana. Hi xikombiso, a va vona onge swi hoxile leswaku mutekiwa a ambala nguvu yo basa emucatweni ni leswaku vatekani va vehela swingwavila swa vukati. Vanhu vo hlayanyana va tshike nhlengeletano. Kambe, hi ku famba ka nkarhi, va nga ri vangani eka vona va lemuke xihoxo xa vona kutani va tlhelela eku tirheleni Yehovha.

Ntirho Lowu Tumbeleke

Hambileswi mintirho ya hina ya Vukreste a yi yirisiwile, nkarhi wun’wana ni wun’wana loko swi koteka, a hi khoma minhlangano ya hina ya vhiki ni vhiki hi mintlawa ya vanhu va 10 ku ya eka 15. A hi kuma matimba ya moya eminhlanganweni, edyondzweni ya hina ya Bibele ni le ka vunakulobye bya hina endzhaku ka dyondzo. A hi fananisa mintokoto ya hina, naswona leswi swi hi pfunile ku lemuka leswaku ha un’we wa hina a a langutane ni nyimpi leyi fanaka. Hi swi tekele enhlokweni leswi muapostola Petro a swi tsaleke: “Ku xaniseka loku fanaka ku karhi ka endleka enhlengeletanweni hinkwayo ya vamakwenu emisaveni.”—1 Petro 5:9.

Swihloko leswi a swi ri eka Xihondzo xo Rindza a swi va xisekelo xa mabulo ya hina. Xana a ti fika njhani timagazini leti eka hina? Timbhoni leti a ti tirha tanihi vafambisi va poso a ti tisa tikopi leti nga eka tifilimi, ti tsemakanya hi le ndzilakaneni ti nghena eUkraine. A ku hleriwe ka ha ri emahlweni lomu tifilimi leti a ti ta famba kona, ku suka eka Mbhoni yin’wana ku ya eka yin’wana. Kutani ha yin’we a yi endla tikopi leti ringaneke ta vandlha ra yona. Minkarhi yin’wana a ndzi hoxa xandla eku endliweni ka tikopi teto. A ndzi tirha siku hinkwaro kutani ndzi gingiriteka entirhweni wa Yehovha nivusiku eku humeseni ka timagazini ni le ku endleni ka swilo leswin’wana. A swi tika ku fambisana ni xiyimiso lexi, kambe hina lava a hi byarhe vutihlamuleri enhlengeletanweni hi dyondze leswaku Yehovha ‘u n’wi nyika matimba loyi a karhaleke.’—Esaya 40:29.

A hi endla minkarhi ya ku vulavula hi Bibele ni vanhu lava a hi hlangana na vona. Vo tala va hina a hi swi endla loko hi ri karhi hi famba hi swo famba swa mani na mani. Ndlela yin’wana leyi a yi tolovelekile ya ku sungula bulo a ku ri ku hlaya phepha-hungu ra siku ni siku kutani u boxa mahungu lama ha hisaka eka munhu loyi u tshameke ekusuhi na yena. Loko bulo ri sungurile, a hi ri jikisa hi ri kongomisa emhakeni ya Bibele. Hi ndlela leyi hi hangalase mahungu lamanene endhawini ya ka hina.

Wansati La Fanelekaka

Hi 1965 ndzi teke Tamara, loyi a kurisiweke tanihi nandza wa Xikwembu xa ntiyiso naswona a a swi tiva leswi swi vulaka swona ku lwela ripfumelo ehansi ka ndzingo. Makwavo Sergei a a khomiwe kanharhu ni ku konanisiwa hikwalaho ka mintirho yakwe tanihi Mbhoni. Ro hetelela, u kumiwe a ri ni tikopi ta Xihondzo xo Rindza, naswona u gweviwe ku tshama ekhotsweni malembe ya khume. Tamara u tekiwe hi valawuri va n’wi yisa entsindza wa vona leswaku va ya n’wi konanisa naswona va n’wi xungete hi ku n’wi pfalela ejele.

A swi tika ku kuma ndhawu leyi hi nga ta tshama eka yona endzhaku ka ku tekana ka hina, kambe ndyangu lowu a wu tshama eSokal lowu a wu ri ni tintswalo eka Timbhoni wu hi hirhise kamara leritsongo ekaya ra wona hi mali ya le hansi. Ndyangu lowu wu hi tiyisekisile leswaku Tamara a nga ha ya emahlweni a tshama ekamareni leri loko ndzo tshuka ndzi khomiwa nakambe, ndzi pfaleriwa ejele. Mina ni nsati wa mina hi nkhense Yehovha hikwalaho ka nkateko wakwe ni ndyangu lowu hikwalaho ka tintswalo ta wona. Hi ku famba ka nkarhi loko ndyangu lowu wu feriwa, Tamara u tirhise nkarhi wolowo ku hlamusela Galina, n’wana wa vona wa nhwanyana, ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi. Timbewu ta ntiyiso wa Bibele ti veke mihandzu, naswona Galina u rhandze Muvumbi wa hina. U khuvuriwile naswona sweswi u tirhela Yehovha ni nuna wakwe.

Hi mahelo-vhiki yo tala hi va-1970, a ndzi ya etindhawini to tala ta le Ukraine swin’we ni le Moldavia (Moldova) ni le Tintshaveni ta Carpathian, ndzi hlangana ni ku khutaza lava a va rhangela enhlengeletanweni ya Yehovha. Hi ntolovelo, a ndzi suka hi Ravuntlhanu nimadyambu kutani ndzi vuya hi Sonto nivusiku. Hakanyingi Tamara a a nga tivi lomu a ndzi ya kona naswona minkarhi yin’wana a a nga tiyiseki leswaku ndzi ta vuya. Xiyimo lexi xi ye emahlweni malembe yo tala. Ndzi ngo tiyisekisa ntsena leswi Bibele yi swi vulaka hi wansati la fanelekaka: “Ntikelo wakwe wu wu tlula ekule wa tikorala.”—Swivuriso 31:10.

Emasikwini wolawo, ntirho wun’wana ni wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha a wu ri ni khombo ro karhi. A hi swi kota ku ya emahlweni ntsena hi matimba lawa Yehovha a a hi nyika wona. Minkarhi yo tala ndzi langutane ni swiyimo swo tika naswona ndzi nga xi tivi lexi ndzi nga xi endlaka. Xisweswo a ndzi khongela hi mbilu kutani ndzi titshega hi Yehovha leswaku a ndzi nyika matimba. A hi hanya tano.—Mintirho 4:29.

Eminkarhini Ya Sweswinyana

Hi ku famba ka nkarhi, vutomi byi sungule ku olovela malandza ya Yehovha ya le Ukraine. Nxaniso wu hungutekile, naswona swigwevo swa ku tshama ejele swi siviwe hi mindziho. Hi va-1980, valawuri va lemuke leswaku hakunene Timbhoni ta Yehovha i nhlengeletano ya misava hinkwayo. Hikwalaho, hi ku pfalela Timbhoni eUkraine ni le tindhawini tin’wana ta Soviet Union, Mfumo a wu tionha vito ematikweni man’wana. Ndzi tsundzuka ndzi ri karhi ndzi konanisiwa hi mutirhela-mfumo un’wana loyi a ndzi byeleke a ku: “Sweswi ha swi xiya leswaku vukhongeri a byi fanelanga byi va ni khombo. Lexi hi karhatekeke ngopfu ha xona i ku vona leswaku mintlawa ya vukhongeri a yi vavisi Mfumo.”

Swipimelo swi sungule ku hela eYuropa Vuxa eku heleni ka va-1980, naswona ku sukela enkarhini wolowo, hi ve ni ntshunxeko lowu engetelekeke eUkraine. Ntirho wa hina wu amukeriwe ximfumo hi 1991. Kutani hi September 1998, Sosayiti ya Watch Tower yi simeke rhavi eLviv. Eku sunguleni ka 1999, ku sunguriwe ku akiwa ka rhavi lerintshwa leri nga ta tshamisisa vatirhi va 170. Sweswi eUkraine hi ni vanhu lava tlulaka 112 000 lava hlanganyelaka entirhweni wo chumayela, naswona lava tlulaka 250 000 va ve kona eXitsundzuxweni hi lembe ra 2000. Lexi tsakisaka ngopfu i nhlayo ya vantshwa lava hi nga na vona. Entsombanweni lowu a wu ri eKiev hi 1991, muviki wa phepha-hungu u ndzi vutisile:

“Xana vanhu lava hinkwavo va huma kwihi? A ndzi ehleketa leswaku a ti kona Timbhoni eSoviet Union, kambe hi xitshuketa se ku ni magidi ya tona!”

Ndzi n’wi byele ndzi ku: “A hi lo humelela hi xitshuketa, hi ku tsopeta ka tihlo. I khale hi ri karhi hi tirhela Yehovha endhawini leyi.”

“Xana mi va kokela njhani evukhongerini bya n’wina vantshwa vo tarisa xileswi?” a a lava ku tiva.

“Swa antswa u vutisa vantshwa hi voxe. Vona a va ku byele leswaku ha yini va lava ku tirhela Yehovha.”

Muviki u te: “Se ndzi va vutisile. Va ndzi byele leswaku va swi tsakela.”

Ndzi engeterile: “Hi xona xivangelo xa kona. Loko sweswo swi vuriwe hi vantshwa va hina, hi yona nhlamuselo ya kona.”

A hi vantshwa ntsena lava tsakelaka ku tirhela Yehovha. Mina na Tamara a hi ri karhi hi n’wi tirhela hi malembe lama tlulaka 80 loko hi ma hlanganisile, naswona a hi swi naveli ku siva ripfumelo ra hina hambi ku ri hi yini. Hambileswi hi nga Timbhoni ta Yehovha, ha ha ri ni swiphiqo. Ha swi xiya leswaku loko fambiselo lera khale ra ha ri kona, un’wana ni un’wana u ta hambeta a nonon’hweriwa. Kambe hi hlomiseriwe ku langutana ni miringo ku antswa ku tlula ntlawa hambi wu ri wihi emisaveni. Hi tshama hi tiyimisele ku langutana ni miringo tanihi laha a hi tiyimisele hakona eku sunguleni, hi matimba ya n’wini wa hina Lowa Matimba Hinkwawo, ku nga Yehovha. Hi titwa hilaha Muxe a titweke hakona loko a yimbelela risimu ra ku hlula: “Ntamu wa mina ni matimba ya mina i Yah, hikuva wa ndzi ponisa.”—Eksoda 15:2.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ndzi ri ni Timbhoni-kulorhi ekampeni ya nxaniso ya vu-21

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Xifaniso xa “Xihondzo xo Rindza” lexitsongo hi ririmi ra le Ukraine (mpimo wa kona)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ndzi ri ni nghamu, Tamara

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

Mpfampfarhuto wa rhavi lerintshwa leri akiwaka eLviv

[Swifaniso leswi nga eka tluka 25]

Ha yini vantshwa vo tala swonghasi va tirhela Yehovha eUkraine?