Makhotso Ma Le Nkitsikitsini

“Ku aka makhotso yo tala hi xikongomelo xo tlhantlha xiphiqo xa vugevenga swi fana ni ku cela masirha yo tala hi xikongomelo xa ku tshungula xifo lexi dlayaka.”—ROBERT GANGI, MUTIVI WA TIMHAKA TA NXUPULO.

EMISAVENI leyi fambiselo ra yona ra politiki ri rhangisaka swisasi, rito leri nge “khotso,” leri khomisaka gome, ri siviwa hi marito yo sasa. Hina hi hlawula ku tirhisa xiga lexi nge “ndhawu ya nxupulo,” laha vanhu va “leteriwaka mintirho” ni laha va “korhokelaka tiko.” Hi vona ri antswa rito leri nge “mubohiwa” ematshan’weni ya rito leri nyumisaka leri nge “xivochwa.” Kambe, kambisisa kahle, u ta kuma leswaku makhotso ma langutane ni swiphiqo leswikulu namuntlha, swo kota mali yo tala leyi lavekaka leswaku ku hlayisiwa vatluri va nawu va ri ekhotsweni ni leswi makhotso ma yaka ma tsandzeka ku fikelela xikongomelo xa wona xa ku pfalela vanhu.

Vanhu van’wana va vona onge makhotso a ma ha pfuni nchumu. Va vula leswaku hambileswi nhlayo ya vabohiwa yi tlulaka nhungu wa timiliyoni emisaveni hinkwayo, kambe nhlayo ya vugevenga a yi hungutekanga ngopfu ematikweni yo tala. Tlhandlakambirhi, hambileswi vanhu vo tala lava nga emakhotsweni va khomeriweke swidzidzirisi, kambe ku xavisiwa ka swidzidzirisi eswitarateni ka ha ri xiphiqo lexikulu.

Nilokoswiritano, vo tala va vona leswaku munhu u fanele a xupuriwa hi ku pfaleriwa ekhotsweni. Va ehleketa leswaku loko munhu la onheke a pfaleriwa ekhotsweni, ku va ku endliwe vululami. Mutsari un’wana wa maphepha-hungu u hlamusela nkhinkhi lowu vanhu va nga na wona wo pfalela swigevenga ekhotsweni.

Ku ni swivangelo swa mune leswikulu, leswi endlaka leswaku vanhu lava tshovaka nawu va pfaleriwa ekhotsweni: (1) ku xupula lava tlulaka nawu, (2) ku sirhelela vaaki, (3) ku sivela vugevenga bya nkarhi lowu taka ni (4) ku pfuna makhamba emianakanyweni, ku ma dyondzisa ku yingisa nawu ni ku titirhela loko se ma ntshunxiwile. A hi kambisiseni ku vona loko makhotso ma swi kota ku fikelela swikongomelo leswi.