U Nga Pfuneka

‘MAPHILISI ya 49 yo etlerisa enkomichini. Xana ndzi nga ma khojeta kumbe e-e?’ wanuna wa malembe ya 28 hi vukhale wa le Switzerland u tivutise xivutiso lexi. Nsati wa yena ni vana va yena va longile, naswona u le gomeni lerikulu. Kambe, loko a heta ku ma khojeta u te: ‘Doo! A ndzi swi lavi ku fa!’ Nkateko wa kona, a nga fanga, naswona hi yena a nga rungula mhaka leyi. Munhu la lavaka ku tidlaya a hi minkarhi hinkwayo a hetelelaka a tidlele.

Alex Crosby wa Ndzawulo ya le United States ya ku Sivela ni ku Papalata Swifo u vule leswi malunghana ni ku ringeta ku tidlaya ka vantshwa: “Loko wo swi kota ku va endla va heta nkarhi wo lehanyana va nga si tidlaya, u nga swi kota ku va tshikisa. Loko wo nghenelela u pfuna, u nga endla leswaku vanhu vo tala va nga tidlayi. U nga ponisa vutomi bya vona.”

Profesa Hisashi Kurosawa, loko a a tirha eka Ndzawulo ya ku Ponisa Vutomi ni ya Xilamulela-mhangu eKholichi ya Mirhi le Japani, u pfune vanhu va madzana leswaku va tlhela va navela ku ya emahlweni va hanya hambileswi a va ehleketa ku tidlaya. Ina, loko vanhu vo nghenelela va pfuna hi ndlela yo karhi, ku nga ponisiwa vutomi bya vanhu vo tala. Ku laveka mpfuno wa njhani?

Ku Langutana Ni Ndzhombo Wa Kona

Hilaha swi hlamuseriweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, vakambisisi va vula leswaku vanhu va 90 wa tiphesente lava tidlayeke a va nga pfukanga kahle emianakanyweni kumbe a va tiloveke eka swidzidzirisi. Hikwalaho, Eve K. Mościcki wa Vandla ra le United States ra Mianakanyo u ri: “Ku tidlaya ka vanhu ku nga siveriwa ntsena loko ho tshungula vanhu emianakanyweni ni ku va sivela leswaku va nga tirhisi swilo leswi va godzombelaka.”

Khombo ra kona, vanhu vo tala lava nga ni swiphiqo leswi a va tali ku kombela mpfuno. Ha yini? “Hikuva vanhu va hlekana,” hi ku vula ka Yoshitomo Takahashi wa Vandla ra Vutshunguri bya Miehleketo ra le Tokyo. U engetele hi ku vula leswaku, hambi ku ri vanhu lava swi vonaka kahle leswaku va vabya, va chava ku lava mpfuno.

Kambe, van’wana a va chavi ku kombela mpfuno. Hiroshi Ogawa, muhaxi wa thelevhixini la dumeke, loyi a veke ni nongonoko wakwe eJapani ku ringana malembe ya 17, u swi vule erivaleni leswaku u ni gome naswona a ku sele katsongo a tidlaya. Ogawa u te: “Gome ri fana ni mukhuhlwana, ntsena ri hlasela mianakanyo.” U vula leswaku ri nga ha hlasela mani na mani, kambe ra tshunguleka.

Vulavula Ni Un’wana

Béla Buda, mutivi wa ta rihanyo wa le Hungary, u ri: “Loko munhu a tshama hi xiphiqo xakwe, hakanyingi u tala ku xi teka xi ri xikulu ku tlula mpimo naswona a nga voni ndlela ya ku xi tlhantlha.” Marito lawa ma xi seketela kahle xivuriso xa Bibele lexi nge: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.”—Swivuriso 18:1.

Yingisa marito lawa ya vutlhari. U nga kayakayi u ri swaku. Kuma munhu loyi u n’wi tshembaka, loyi u nga n’wi chululelaka xifuva xa wena. Kumbexana, u ri, ‘Ndzi hava munhu wo n’wi chululela xifuva xa mina.’ Dok. Naoki Sato mutshila wa ta vuvabyi bya mianakanyo u vula leswaku vanhu vo tala va titwa hi ndlela leyi. Sato u vula leswaku vavabyi va nga ha papalata ku chulula xifuva xa vona eka van’wana hikwalaho ko chava leswaku vanhu va ta vona ku tsana ka vona.

Xana munhu a nga vulavula na mani? Etindhawini to tala munhu a nga swi kota ku kuma mpfuno eka tindzawulo leti lwisanaka ni ku tidlaya ka vanhu kumbe hi ku bela va xilamulela-mhangu riqingho kumbe hi ku ya eka dokodela la nga ni ndhuma leyinene loyi a pfunaka vanhu lava nga ni swiphiqo swa mintlhaveko. Kambe vatshila van’wana va vone xihlovo xin’wana lexi nga mpfuno—ku nga vukhongeri. Byi nga pfuna njhani?

Ku Kuma Mpfuno

Marin wa le Bulgaria, la nga xihota, a a navela swinene ku tidlaya. Siku rin’wana u kume Xihondzo xo Rindza, ku nga magazini lowu vulavulaka hi ta vukhongeri lowu kandziyisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha. U amukele xirhambo lexi a xi ri eka magazini lowu xa leswaku a kombela ku endzeriwa hi Timbhoni ta Yehovha. Marin u hi byela vuyelo bya kona: “Va ndzi dyondzise leswaku vutomi i nyiko leyi humaka eka Tata wa hina wa le tilweni ni leswaku a hi na yona mfanelo ya ku tivavisa kumbe ya ku tidlaya hi vomu. Hiloko mhaka ya mina yo lava ku tidlaya, ndzi ku yi thya, kutani ndzi tlhela ndzi navela ku ya emahlweni ndzi hanya!” Marin u tlhele a kuma nseketelo wa rirhandzu evandlheni ra Vukreste. Hambileswi a ha riki xihota, u ri: “Sweswi ndzi tshama ndzi tsakile naswona ndzi enerisekile, ndzi ni swilo leswi tsakisaka swo swi endla lerova ndzi pfumala ni nkarhi lowu eneleke wa ku swi endla! Eka hinkwaswo leswi, ndzi nkhensa Yehovha ni Timbhoni takwe.”

Jaha ra le Switzerland leri boxiweke eku sunguleni na rona ri pfuniwe hi Timbhoni ta Yehovha. Namuntlha ri bula hi “tintswalo leti mindyangu ya Vakreste yi nga na tona,” leti yi ti kombiseke hi ku ri rhamba emakaya ya yona. Ra engetela: “Hi ku famba ka nkarhi, swirho swa vandlha [ra Timbhoni ta Yehovha] a swi ndzi rhamba hi ku hambana-hambana ka swona leswaku ndzi ta dya na swona. Ndzi pfunekile swinene hi malwandla ya swona ni nkarhi lowu ndzi veke na wona wo bula na swona.”

Wanuna loyi u khutazeke swinene hi leswi a swi hlayeke eBibeleni, ngopfu-ngopfu loko a dyondze hi ndlela leyi Yehovha, Xikwembu xa ntiyiso, a rhandzaka vanhu ha yona. (Yohane 3:16) Ina, Yehovha Xikwembu wa ku yingisa loko u ‘chululela mbilu ya wena’ eka yena. (Pisalema 62:8) “Mahlo yakwe ma famba-famba emisaveni hinkwayo,” ku nga ri hi xikongomelo xo xopa-xopa swihoxo eka vanhu, kambe hi xikongomelo xo “kombisa ntamu wakwe eka lava mbilu ya vona yi hetisekeke eka yena.” (2 Tikronika 16:9) Yehovha wa hi tiyisekisa: “U nga chavi, hikuva ndzi na wena. U nga languti ematlhelweni, hikuva mina ndzi Xikwembu xa wena. Ndzi ta ku nyika matimba. Kunene ndzi ta ku pfuna. Kunene ndzi ta ku khoma swi tiya hi voko ra mina ra xinene ra ku lulama.”—Esaya 41:10.

Wanuna loyi wa le Switzerland u vula leswi malunghana ni xitshembiso xa Xikwembu xa misava leyintshwa: “Xitshembiso lexi xi ndzi pfunile swinene leswaku ndzi nga kayakayi ngopfu.” Ntshembo lowu, lowu hlamuseriwaka tanihi “nsoma wa moya-xiviri,” i xitshembiso xa vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini ya laha misaveni.—Vaheveru 6:19; Pisalema 37:10, 11, 29.

Vutomi Bya Wena I Bya Nkoka Eka Van’wana

I ntiyiso leswaku u nga ha langutana ni swiyimo leswi nga endlaka u titwa onge u swaku lerova hambiloko wo fa, a nga kona la nga ta khathala. Kambe tsundzuka: Ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka ku titwa u ri swaku ni ku va u ri swaku hakunene. Eminkarhini ya Bibele, muprofeta Eliya u tshame a va ni gome lerikulu. U byele Yehovha a ku: “Vaprofeta va wena va va dlaye hi banga lerova ku sele mina ntsena.” Ina, Eliya u titwe a ri swakwe—naswona a a ri ni xivangelo xo titwa hi ndlela yoleyo. Vaprofeta-kulobye vo tala a va dlayiwile, na yena a a langutane ni rifu, naswona a a baleka ku dlayiwa. Kambe, xana a a ri swakwe hakunene? Doo! Yehovha u n’wi byele leswaku ku ni vanhu van’wana lava tshembekaka lava ringanaka 7 000, lava ringetaka ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso ku fana na yena, enkarhini lowu wo nonon’hwa. (1 Tihosi 19:1-16) Kutani, ku vuriwa yini hi wena? Xana swi nga endleka leswaku na wena a wu swaku hambileswi u titwaka u ri wexe?

Va kona vanhu lava ku rhandzaka. Ku nga ha va vatswari va wena, munghana wa wena wa vukati, vana, ni vanghana va wena van’wana. Kambe a hi vona ntsena. Evandlheni ra Timbhoni ta Yehovha, u nga kuma Vakreste lava wupfeke lava ku rhandzaka, lava nga ta ku yingisa, va khongela na wena hambi ku ri ku ku katsa eswikhongelweni swa vona. (Yakobo 5:14, 15) Hambiloko vanhu lava nga hetisekangiki va ku fularhela, u kona Loyi a nga ta ka a nga ku fularheli. Hosi Davhida wa khale, u te: “Loko tatana na manana vo ndzi tshika, Yehovha u ta ndzi teka.” (Pisalema 27:10) Ina, Yehovha ‘wa ku khathalela.’ (1 Petro 5:7) U nga rivali leswaku u wa risima ematihlweni ya Yehovha.

Vutomi i nyiko leyi humaka eka Xikwembu. I ntiyiso, minkarhi yin’wana vutomi byi nga ha vonaka byi nga ri nyiko kambe byi ri ndzhwalo. Kambe, xana a wu ta titwa njhani loko a wo nyika munhu un’wana nyiko ya risima kutani a yi cukumeta a nga si yi tirhisa ni ku yi tirhisa? Hina vanhu lava nga hetisekangiki a hi si yi tirhisa ni ku yi tirhisa nyiko leyi ya vutomi. Entiyisweni, Bibele yi kombisa leswaku vutomi lebyi hi byi hanyaka sweswi, a hi ‘vutomi bya xiviri’ emahlweni ka Xikwembu. (1 Timotiya 6:19) Ina, enkarhini lowu nga kwala nyongeni, vutomi bya hina byi ta hetiseka, byi va ni xikongomelo naswona byi tsakisa swinene. Njhani?

Bibele yi ri: “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.” (Nhlavutelo 21:3, 4) Ehleketa leswaku vutomi byi ta va byi ri njhani loko marito lawa se ma hetisekile. Tinyike nkarhi wo ehleketa kahle. Ringeta ku swi vona hi mahlo ya mianakanyo. Leswi u swi vonaka a ko va norho ntsena. Loko u ri karhi u anakanya ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke ni vanhu va yena ha yona enkarhini lowu hundzeke, u ta ya u n’wi tshemba naswona leswi u swi voneke hi mahlo ya mianakanyo swi ta ya swi va swa xiviri hakunene eka wena.—Pisalema 136:1-26.

Ku nga ha hundza nkarhi wo lehanyana u nga si swi navela hi ku helela ku ya emahlweni u hanya. Hambeta u khongela eka “Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo, lexi hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo.” (2 Vakorinto 1:3, 4; Varhoma 12:12; 1 Vatesalonika 5:17) Yehovha u ta ku nyika matimba lawa u ma lavaka. U ta ku dyondzisa leswaku vutomi i bya risima.—Esaya 40:29.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

U Nga N’wi Pfuna Njhani Munhu Loyi A Vonakaka A Lava Ku Tidlaya?

Xana u fanele u endla yini loko munhu a ku byela leswaku u lava ku tidlaya? Ndzawulo ya le United States ya ku Sivela ni ku Papalata Swifo (CDC) yi ri: “Vana muyingiseri lonene.” N’wi tshike a phofula ndlela leyi a titwaka ha yona. Kambe, minkarhi yo tala munhu la lavaka ku tidlaya a nga swi rhandzi ku tshama ni vanhu van’wana hambi ku ri ku vulavula. N’wi byele leswaku wa swi vona leswaku u karhatekile. Loko wo kuma ndlela leyinene yo boxa ku cinca ko karhi loku u ku vonaka eka yena, a nga ha susumeteleka ku ku chululela ta mbilu ya yena.

N’wi yingise hi ndlela yo kombisa ntwela-vusiwana. Vandla ra CDC ri ri: “I swa nkoka ku kandziyisa leswaku vutomi bya yena i bya nkoka eka wena ni le ka vanhu van’wana.” N’wi byele leswaku ku fa kakwe ku ta endla leswaku wena ni van’wana mi vaviseka swinene. Pfuna munhu yoloye a swi vona leswaku Muvumbi wakwe wa n’wi rhandza.—1 Petro 5:7.

Vativi va timhaka leti va ringanyeta leswaku u susa nchumu wihi ni wihi lowu munhu yoloye a nga ha wu tirhisaka ku tidlaya—ngopfu-ngopfu xibamu. Loko xiyimo xi vonaka xi tikile, u nga ha khutaza munhu yoloye leswaku a ya vonana na dokodela. Kasi loko xiyimo xi bihe ngopfu, u nga ha boheka ku vitana va xilamulela-mhangu hi wexe.

[Bokisi leri nga eka tluka 28]

Xana U Kona Munhu Loyi U N’wi Rhandzaka La Tidlayeke?

Loko munhu a tidlaya, swirho swa ndyangu ni vanghana lavakulu va twa ku vava lokukulu. Vo tala va vona onge hi vona va vangeke khombo leri. Va tala ku vula va ku: ‘Loko a ndzi lo tinyika nkarhi wo talanyana ndzi ri na yena siku rero,’ ‘Loko a ndzi nga swi vulanga leswi ndzi swi vuleke hi nkarhi wolowo,’ ‘Loko a ndzi ringetilenyana ku n’wi pfuna.’ Kahle-kahle va ri, ‘Loko a ndzi lo endla leswi kumbe leswiya, munhu loyi ndzi n’wi rhandzaka a a ta va a nga fanga.’ Kambe, xana swa twala leswaku u tivona nandzu hi leswi un’wana a tidlayeke?

Tsundzuka, swa olova swinene ku tsundzuka swikombiso swa leswaku munhu a a lava ku tidlaya endzhaku ka loko se a tidlele. Loko a nga si tidlaya, a swi olovi ku swi vona. Bibele yi ri: “I mbilu ntsena leyi tivaka leswi yi dyaka, naswona a nga kona mufambi la tsakaka na yona.” (Swivuriso 14:10, Tanakh) Minkarhi yin’wana a swi koteki ku vona leswi munhu un’wana a swi ehleketaka kumbe ndlela leyi a titwaka ha yona. Vanhu vo tala lava ehleketaka ku tidlaya a va swi koti ku hlamusela van’wana kahle leswaku va titwa njhani, hambi ku ri maxaka ya vona.

Buku leyi nge Giving Sorrow Words yi vula leswi malunghana ni leswi swi nga ha vaka swikombiso swa leswaku munhu u lava ku tidlaya: “Entiyisweni, hakanyingi a swi olovi ku vona swikombiso swo tano.” Buku yoleyo yi engetela hi ku vula leswaku hambiloko u vone swikombiso swa kona, sweswo a hi xitiyisekiso xa leswaku a wu ta va u sivele ku tidlaya. Ematshan’weni ya ku va ni gome, u nga ha kuma nchavelelo emaritweni ya Hosi Solomoni: “Lava hanyaka va swi tiva leswaku va ta fa; kambe loko ku ri lava feke, a va tivi nchumu nikatsongo.” (Eklesiasta 9:5) Munhu loyi u n’wi rhandzaka a nga xanisiwi endzilweni wa tihele. Naswona mhaka leyi a yi n’wi kayakayisa leyi endleke leswaku a tidlaya, a ya ha n’wi karhati. A nga xaniseki; u wisile.

Swi nga va swinene leswaku sweswi, u yisa nyingiso eka lava hanyaka, ku katsa ni le ka wena. Solomoni u ya emahlweni: “Hinkwaswo leswi voko ra wena ri swi kumaka leswaku ri swi endla, swi endle hi matimba ya wena” loko wa ha hanya. (Eklesiasta 9:10) Tiyiseka leswaku i Yehovha a tivaka leswi nga ta endleka hi vumundzuku bya lava va tidlayeke, yena i “Tatana la nga ni tintswalo letikulu tlhelo Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo.”—2 Vakorinto 1:3.a

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 29]

‘Xana Xikwembu Xi Ta Ndzi Rivalela Hikwalaho Ka Leswi Ndzi Ti Twisaka Xileswi?’

Vanhu vo tala va pfunekile leswaku va nga ha ehleketi hi ku tidlaya hikwalaho ko hlanganyela ni Timbhoni ta Yehovha. Kambe, a nga kona loyi a nga riki na swiphiqo. Hakanyingi Vakreste lava tshameke va ehleketa ku tidlaya va tivona nandzu hi ku va va ve ni mianakanyo yo tano. Ku tivona nandzu koloko ku nga ha nyanyisa xiyimo xa vona. Xana va nga langutana njhani ni mintlhaveko yo tano?

I swa nkoka ku xiya leswaku vavanuna ni vavasati van’wana lavo tshembeka va le minkarhini ya Bibele va tshame va byi venga vutomi. Raveka, nsati wa kokwana-xinguwe Isaka, u tshame a kayakayisiwa hi xiphiqo xa ndyangu wakwe lerova u te: “Ndzi fike laha ndzi nyenyaka vutomi lebyi bya mina.” (Genesa 27:46) Yobo loyi a feriweke hi vana vakwe, a vabyeleke ku fa, a lahlekeriweke hi rifuwo ni xindzhuti xakwe, u te: “Kunene moya-xiviri wa mina wu nyenya vutomi bya mina.” (Yobo 10:1) Muxe u tshame a byela Xikwembu a ku: “Ndzi kombela u ndzi dlaya.” (Tinhlayo 11:15) Eliya, muprofeta wa Xikwembu u tshame a ku: “Swi ringene! Sweswi Wena Yehovha, susa moya-xiviri wa mina.” (1 Tihosi 19:4) Kasi muprofeta Yonasi u vule hi ku phindha-phindha a ku: “Swa antswa leswaku ndzi fa ematshan’weni ya leswaku ndzi hanya.”—Yonasi 4:8.

Xana Yehovha u va sorile vanhu lava hi ku titwa hi ndlela leyi? Doo! U hlayise marito ya vona eBibeleni. Kambe, i swa nkoka ku xiya leswaku ku hava ni un’we wa vanhu lava vo tshembeka loyi a pfumeleleke mintlhaveko ya yena yi n’wi susumetela ku tidlaya. Yehovha a a va teka va ri va nkoka; a a lava leswaku va hanya. Ntiyiso wa kona hileswaku Xikwembu xa khathala hambi ku ri hi vutomi bya vanhu vo homboloka. Xi va khutaza ku hundzuka kutani ‘va ya emahlweni va hanya.’ (Ezekiyele 33:11) Handle ko kanakana xi lava leswaku hi ya emahlweni hi hanya, hina lava hi lwelaka ku amukeleka eka xona!

Xikwembu xi nyikele gandzelo ra nkutsulo hi N’wana wa xona, xi hi nyike vandlha ra Vukreste, xi hi nyike Bibele swin’we ni lunghelo ra ku khongela. Xikwembu xi tshama xi rindzele ku yingisa swikhongelo swa hina. Xikwembu xa va yingisa hinkwavo lava yaka eka xona hi ku titsongahata ni ku tshembeka. “Hikokwalaho, a hi tshineleleni xiluvelo xa musa lowu nga faneriwiki hi ntshunxeko wo vulavula, leswaku hi ta kuma tintswalo ni musa lowu nga faneriwiki hi ta pfuneka enkarhini wa kona.”—Vaheveru 4:16.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Vutomi bya wena i bya nkoka eka van’wana

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Tiphofule eka un’wana