Huvo Leyi Tlakukeke Yi Seketela Ntshunxeko Wa Ku Vulavula

SIKU-NKULU a ku ri June 17, 2002, loko Huvo leyi Tlakukeke yi boxa leswi yi swi vonisaka xiswona. Xana yi fikelele xiboho xihi? Tinhloko-mhaka ta mahungu ti boxe vuyelo bya kona. The New York Times yi te: “Huvo Yi Suse Swipimelo Swa Maendzo Ya Timbhoni Ta Yehovha.” The Columbus Dispatch ya le Ohio yi te: “Huvo Leyi Tlakukeke Yi Xaxisa Mapapila Ya Mpfumelelo.” The Plain Dealer ya le Cleveland, eOhio, yi swi vekise xileswi: “Lava Endzelaka Van’wana eMakaya A Va Fanelanga Va Kuma Mpfumelelo Eka Masipala.” Tluka ra Op/Ed ya USA Today ri te: “Ntshunxeko Wa Ku Vulavula Wa Hlula.”

Swiboho leswi endliweke hi huvo leyitsongo malunghana ni Timbhoni ta Yehovha swi cinciwe hi vhoti ya vanhu va nhungu eka un’we! Vonelo ra Ximfumo ra Huvo leri nga ni matluka ya 18 ri tsariwe hi Muavanyisi John Paul Stevens. Xiboho lexi endliweke a xi tiyisekisa Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu lowu vutirheli bya le rivaleni bya Timbhoni ta Yehovha a byi sekeriwe eka wona. Eka vukambisisi bya yona, Huvo yi hlamusele leswaku Timbhoni a ti kombelanga mpfumelelo wa ku chumayela hikuva “Matsalwa hi wona ma ti nyikaka lunghelo ra ku chumayela.” Kutani Huvo yi tshahe vumbhoni lebyi a byi tsariwe eka rungula ra tona: “Hina hi vona ku ta va ku ri ndzhukano eka Xikwembu ku kombela papila ra mpfumelelo wa ku chumayela.”

Xisekelo xa Xiboho xa Huvo xi te: “Emalembeni lama tlulaka 50, Huvo yi suse minsivelo ya ku nghena hi yindlu ni yindlu ni ya ku hangalasa swiphephana. A swi lo tiendlekela enkarhini lowu hundzuke leswaku milandzu yo tala leyi a yi khumba Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu yi tisiwe hi Timbhoni ta Yehovha, phela vukhongeri bya tona byi lava leswaku ti nghena hi yindlu ni yindlu. Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Murdock v. Pennsylvania, . . . (1943), Timbhoni ta Yehovha ‘ti vula leswaku ti landzela xikombiso xa Pawulo xa ku dyondzisa “erivaleni ni hi yindlu ni yindlu.” Mintirho 20:20. Ti xi landzela hi ku kongoma xileriso xa Matsalwa lexi nge, “Yanani emisaveni hinkwayo mi ya chumayela mahungu lamanene eka swivumbiwa hinkwaswo.” Marka 16:15. Ti kholwa leswaku ti yingisa xileriso xa Xikwembu hi ku endla tano.’”

Kutani Xisekelo xa Xiboho xi tshahe eka nandzu lowu a wu ri kona hi 1943: “Hi ku landza Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, ntirho lowu wa vukhongeri i wa nkoka ku fana ni ku gandzela etikerekeni ni ku chumayela u ri epulatifomo. Nakambe ti ni mfanelo leyi fanaka ni ya vukhongeri lebyi tolovelekeke ni bya ndhavuko.” Loko xi tshaha nandzu wa 1939, Xisekelo xa Xiboho xi te: “Ku kambisisa rungula leri hangalasiwaka hi ku endla leswaku swi nga koteki ku hangalasa swiphephana mahala, handle ko kavanyetiwa, swi khumba vumbiwa hi ku kongoma.”—Xiitaliki i xa vona.

Huvo yi dlayelele hi marito lawa: “Milandzu leyi yi kombisa leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti ngo tilwela ti ri toxe emhakeni ya ntshunxeko wo vulavula.” Xisekelo xa Xiboho xi hlamusele leswaku Timbhoni “a to va vanhu ‘lava nga nyawuriki’ lava nga pfariwaka milomu hi swipimelo swo fana ni swa Masipala.”

Xisekelo xa Xiboho xi ye emahlweni xi hlamusela leswaku “nawu lowu wa nyangatsa—a wo kavanyeta ntsena swilo swa risima leswi a swi sirheleriwa hi Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, kambe wu kavanyeta ni vanhu lava ntshunxekeke—wu koxa leswaku siku ni siku loko va lava ku bula ni vaaka-tiko va fanele va rhanga va ya eka hulumendhe va ya hlamusela leswaku va lava ku bula ni vaakelani va vona kutani va kombela mpfumelelo wo endla tano. . . . Nawu lowu koxaka leswaku munhu a kuma mpfumelelo wa ku vulavula wu hambane ngopfu ni ndhavuko wa hina swin’we ni vumbiwa.” Kutani Xisekelo xa Xiboho xi boxe “ndlela yo biha leyi vuyelo lebyi byi nga ta khumba vanhu ha yona.”

Nxungeto Wa Vugevenga

Xana ku vuriwa yini hi vonelo ra leswaku mpfumelelo lowu wu nga sirhelela vanhu eka tinsula-voya ni le ka vugevenga byin’wana? Huvo yi te: “Hambiloko leswi va swi vulaka swi twala kambe xiboho xa hina xo sungula xi swi veka erivaleni leswaku hi fanele hi ringanisela exikarhi ka mhaka leyi ni timfanelo leti boxiweke eka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu.”

Xisekelo xa Xiboho xa le Hubyeni xi ye emahlweni xi ku: “A swi vuli leswaku mapapila ya mpfumelelo ma ta sivela swigevenga ku famba swi nghena lomu mitini kutani swi vulavula hi timhaka leti swi nga fanelangiki swi vulavula ha tona. Hi xikombiso, swi nga ha kombela ku vutisa ndlela kumbe swi kombela ku tirhisa riqingho, . . . kumbe swi nga ha tsarisa vito leri hoxeke leswaku swi nga ta kumiwa.”

Loko yi kombetela eka swiboho swa va-1940, Huvo yi tsale yi ku: “Marito lama tirhisiweke eka xisekelo xa xiboho xa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava lexi a xi khumba vukhongeri lebyi [Sosayiti ya Watch Tower] leswaku byi nga tengisiwi hi timhaka leti nga nyawuriki ma kombisa ndlela leyi Huvo a yi xixima ha yona ntshunxeko lowu kumekaka eka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, ku nga leswi endliweke eka nandzu lowu.”

Xana Huvo yi fikelele makumu wahi? “Xiboho lexi endliweke hi Huvo ya Xirilo xi cinciwile, kutani nandzu lowu wu tlheriseriwa endzhaku leswaku wu ya kambisisiwa hi ku landza papila leri ra nawu. Hi lerisa sweswo.”

Kutani, mhaka yi gimetisiwe xileswi, hilaha swi vekiweke hakona eka Chicago Sun-Times, “Huvo Yi Seketela Timbhoni ta Yehovha,” hi vhoti ya vanhu va nhungu eka un’we.

Ku Vuriwa Yini Hi Vumundzuku?

Xana Timbhoni ta Yehovha ta kwala Vandlheni ra Wellsville ti ku teke njhani ku hlula ka tona eHubyeni leyi Tlakukeke? A ti na xona xivangelo xo tibuma hileswi vaaki va le Stratton va hluriweke. Timbhoni a ti na xikhomela eka vanhu lavanene va le mutini lowu. Gregory Kuhar, Mbhoni ya kwalaho, u te: “A hi nga swi lavi ku tisa nandzu lowu ehubyeni. Kambe nawu lowu a wu vekiwile a wu hoxile. Lexi hi xi endleke a hi nga tiendleli hina ntsena, kambe a hi endlela vanhu hinkwavo.”

Swi le rivaleni leswaku Timbhoni a ti endlanga matshalatshala yo pfukela vanhu va kwalaho. Gene Koontz, loyi na yena a nga Mbhoni, u ri: “Hi hetelele ku chumayela eStratton hi March 7, 1998—se ku hundze malembe ya mune.” U engeterile: “Mina ndzi byeriwe hi ku kongoma leswaku ndzi ta khomiwa. Hi kume swiviko swo tala emalembeni lama hundzeke swa maphorisa lawa a ma hi xungeta. Kutani loko hi kombela ku vona laha nawu lowu wu tsariweke kona, ko fana ni kwala.”

Koontz u engeterile: “Hi lava ku va ni vuxaka lebyinene ni vaakelani va hina. Loko va ri kona lava nga swi laviki leswaku hi va endzela, ha xi xixima xiboho xa vona. Kambe ku ni van’wana lava nga ni vunghana naswona va tsakelaka ku bula hi Bibele.”

Gregory Kuhar u hlamusele a ku: “A hi landzelelanga nawu leswaku hi xanisa vanhu va le Stratton. Kambe a hi lava ntsena ku tiyisekisa ntshunxeko wa hina wa ku vulavula hi ndlela leyi nga enawini hi ku landza Vumbiwa.”

U ye emahlweni a ku: “Sweswi, hi langutele ku tlhelela eStratton. Ndzi ta tsaka ku va wo sungula ku gongondza enyangweni loko hi tlhelela. Hi ku landza xileriso xa Kreste, hi fanele hi tlhelela.”

Vuyelo bya njhekanjhekisano lowu veke kona exikarhi ka “Watchtower ni Muti wa Stratton” byi pfunile swinene. Endzhaku ko twa hi ta xiboho xa Huvo leyi Tlakukeke, vatirhela-mfumo vo hlayanyana va masipala va le United States va swi xiyile leswaku swinawana swa ndhawu a swi nge he tirhisiwi ku sivela ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha. Ku fikela sweswi, swiphiqo swa ku chumayela hi yindlu ni yindlu swi tlhantlhiwile emigangeni ya kwalomu ka 90 eUnited States hinkwaro.

[Bokisi leri nga eka tluka 9]

“TIMBHONI TA YEHOVHA TI WINILE NAKAMBE”

Charles C. Haynes, xidyondzi xa le henhla tlhelo mukongomisi wa dyondzo eNtsindza wa Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, u tsale marito lama nga laha henhla eka Web-site ya Freedom Forum, ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge “Ntshunxeko Wa Vukhongeri.” Haynes u ye emahlweni a ku: “Vhiki leri nga hundza [Timbhoni] ti wine ra vu-48 eHubyeni leyi Tlakukeke—nxanxamelo wa milandzu leyi pfuneke swinene eku antswisiweni ka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu leswaku ku sirheleleka vanhu hinkwavo va le Amerika.” U tsundzuxile: “Tsundzukani leswi: Loko hulumendhe yo sivela ntshunxeko wa vukhongeri byin’we, yi ni matimba ya ku sivela ntshunxeko wa vukhongeri hambi ku ri byihi—kumbe wa vukhongeri hinkwabyo. . . . Ina, vanhu va ni mfanelo ya ku nga yingisi loko va nga swi lavi—va pfala rivanti. Kambe hulumendhe a yi fanelanga yi va ni matimba ya ku endla xiboho malunghana ni vanhu lava yaka emakaya ya van’wana. Hikwalaho, ha yi nkhensa Huvo leyi Tlakukeke.”

Haynes wa gimeta: “Hinkwerhu hi fanele hi ti nkhensa swinene Timbhoni ta Yehovha. Ku nga khathariseki leswaku va ti sandza kangani, va ti hlongola edorobeni hambi ku ri ku ti hlasela, ti ya emahlweni ti lwela ntshunxeko wa vukhongeri wa tona (ni wa hina). Naswona loko ti wina, hinkwerhu ha wina.”

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

XIBOHO XA HUVO LEYI TLAKUKEKE—LESWI MAPHEPHA-HUNGU MA SWI VULEKE

◼ “Huvo Yi Seketela Timbhoni ta Yehovha; Vutirheli Bya Yindlu Ni Yindlu A Byi Lavi Papila Ra Mpfumelelo

Entirhweni wa ku chumayela etindlwini ku fana ni wa Timbhoni ta Yehovha, minkarhi hinkwayo [Timbhoni] ti kholwa leswaku Xikwembu xa ti seketela. Sweswi ti seketeriwa ni hi Huvo leyi Tlakukeke ya le United States.”—Chicago Sun-Times, June 18, 2002.

◼ “Ku Lweriwa Ka Ntshunxeko Wo Vulavula Ku Humelela

Enkarhini lowu taka loko Timbhoni ta Yehovha ti ku kavanyeta wa ha ri eku dyeni, u nga ha ti nkhensa. Hikwalaho ka leswi swi namarhelaka vukhongeri bya swona, swirho leswi swa kwalomu ka miliyoni [eUnited States] kumbexana swi tlule tinhlengeletano hinkwato emhakeni ya ku sirhelela ntshunxeko wa ku vulavula wa vanhu va le Amerika. . . .

“Timbhoni ti ye ko tala ehubyeni ya le henhla. Eka milandzu leyi tlulaka 24 emalembeni lama tlulaka 65, ti swi kotile ku lwa ni ntshikilelo wa vanhu vo tala.”—USA TODAY, June 18, 2002.

◼ “Vumbiwa Bya Pfumela Leswaku Munhu A Nghena Hi Yindlu Ni Yindlu. Timbhoni Ta Yehovha Ti Winile

Hi Musumbhunuku, Huvo leyi Tlakukeke ya le United States yi endle xiboho xa leswaku van’watipolitiki, mintlawa ya vukhongeri, Vanhwanyana ni van’wana va pfumeleriwa hi ku ya hi vumbiwa ku nghena hi yindlu ni yindlu va byela van’wana hi mavonelo ya vona handle ko rhanga va kuma mpfumelelo eka masipala.”—San Francisco Chronicle, June 18, 2002.

◼ “Huvo Leyi Tlakukeke: Timbhoni Ta Yehovha Swin’we Ni Vanhwanyana A Wu Nge Va Siveli Ku Nghena Hi Yindlu Ni Yindlu

WASHINGTON—Vumbiwa byi sirhelela mfanelo ya varhumiwa, van’watipolitiki ni van’wana leswaku va nghena emitini va nga rhangaka va kombela mpfumelelo eka masipala wa kwalaho, xiboho lexi xi endliwe hi Huvo leyi Tlakukeke namuntlha. . . .

“Hikwalaho ka tivhoti ta vanhu va nhungu eka un’we, huvo yi vule leswaku Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu wa ntshunxeko wa ku vulavula wu katsa ni mfanelo ya ku yisa rungula hi ku kongoma emutini wa un’wana.”—Star Tribune, Minneapolis, June 18, 2002.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Muavanyisi Stevens

[Xihlovo Xa Kona]

Stevens: Collection, The Supreme Court Historical Society/Joseph Bailey