Vacini Lava Nga Ni Tinsiva To Vangama

HI MUTSARI WA XALAMUKA! EKENYA

KU TWAKALA vuciyo-ciyo. Vuciyo-ciyo byebyo byi twakala ni halahaya ka tiva. Swinyenyana swo tala ngopfu swa muhlovo wa pinki swi karhi swa hlambela ematini ya rihlaza bya tilo. Swin’wana swi karhi swa haha ehenhla, a hi ku xonga ka swona. Loko swi ri karhi swi hlambela, swi pfula timpapa ta swona leto leha, to lala, u vona muvala wo tshuka-xindzilo hala hansi ka timpapa ta swona. A hi ku tsakisa ka swona ku hlalela ndzeyana ya swinyenyana leswa muvala wo vangama! Swi nga ha endleka leswaku swinyenyana leswi vuriwaka tiflamingo swa le Rift Valley Leyikulu ya le Afrika, ku ri swona leswi hlamarisaka ku tlula swinyenyana hinkwaswo emisaveni.

Swi Ni Milenge Yo Leha

I khale tiflamingo ti rhandziwa hikwalaho ka ku saseka ka tona. Ku tshame ku kovotliwa swifaniso swa minkolo ya tona leyo leha emaribyeni naswona u nga swi vona emaribyeni lama kovotliweke ya le Egipta. Xivumbeko xa swinyenyana leswi a xi tolovelekanga naswona a xi rhandziwa lerova Vaegipta a va xi xixima tanihi lexi yimelaka xikwembu lexi vuriwaka Ra. Nkolo wa flamingo lowo lala, wa xivumbeko xo kota vurha ni milenge ya yona leyi kokaka mahlo a swi kovotliwe emabakweni laya khale.

Namuntlha, u nga kuma mihlovo ya mune ya tiflamingo etindhawini ta Kharibiya, eAmerika Dzonga, aEurasia, eAfrika ni le Indiya. Tiflamingo ta muxaka lowutsongo a ti talanga. Kambe ti sasekile, ti ni tinsiva ta pinki wo tshwuka-xindzilo ni milenge ni minkondzo yo tshwuka. Tiflamingo ta muxaka lowukulu i tikulu hilaha ku phindhekeke kambirhi eka leta muxaka lowutsongo naswona loko ti yimile ti fika eka 140 wa tisentimitara. Tiflamingo hinkwato ti ni xivumbeko lexi fanaka—nomu wa xiove lowu languteke ehansi, wo saseka.

Loko xi sungula ku haha, xinyenyana lexi xi kuputela timpapa ta xona kutani xi ri susa rivilo ehenhla ka mati, ivi xi kuma matimba lama xi ma lavaka leswaku xi tlhandlukela ehenhla. Xi ololoxa nhamu ni nhloko ya xona swi ya emahlweni kutani xi nava milenge ya xona yi ya endzhaku, ivi xi haha. Ku ringanyetiwa leswaku ku ni tiflamingo ta kwalomu ka timiliyoni ta mune leti tshamaka eRift Valley Leyikulu ya le Afrika.

Xinyenyana Lexi Nga Ni Vunyenyeti, Tindhawu Leti Nga Riki Tinene

Tiflamingo to tala leti tshamaka eRift Valley ti hanya emativeni lama nga ni munyu. Mati lawa ma ni sodium carbonate yo tala lerova ma twala ma ri ni mafurha loko u ma khoma naswona ma hisanyana. Emativeni ya Rift lama nga ni munyu, ku nga ha hisa ku fikela eka 65 degrees Celsius. Phunga ra xivavula ni munyu lowu humaka ematini ya tiva leri swi fika swi ku mbhoo, ehenhla, emoyeni lowu hisaka. Swiaki swa alkali ni munyu swi tele ngopfu ematini lerova swi kala swi endla rikoko.

A swi talanga swilo leswi nga swi kotaka ku hanya endhawini leyi nga ni mati yo tano. Kambe, nkuxu lowa muvala wa rihlaza ra wasi wa swi kota ku hanya kwalaho. Dyambu ri kufumeta mati wolawo ma nga ni alkali, leswi endlaka leswaku ndhawu yoleyo yi va kahle leswaku nkuxu wu mila hi vunyingi. Nkuxu wolowo wu tele ngopfu lerova wu cinca mati ya tiva ma va ya rihlaza. Ku fana ni emeralda leyi nga eka sindza ra le nkolweni, nkuxu lowu wu sasekisa minkova ni tintshava leti nga ekusuhi ni Rift Valley Leyikulu.

Swa hlamarisa ku vona leswaku xinyenyana xo kota flamingo xi tshama endhawini leyi nga riki yinene hi ndlela leyi. Kambe tiflamingo ti tshamiseke kahle laha. Mati lawa a ma yi endli nchumu milenge ya xona leyo leha, yo lala, naswona milenge ya xona leya xipapa ya xi pfuna leswaku xi nga nyumpeli endzhopeni. Tiflamingo ta muxaka lowutsongo ti swi lunghekele kahle ku tshama endhawini leyi yo biha. Milomu ya swona yi ni swisefo leswitsongo leswi swi kotaka ku koka ni ku sefa thyaka leri pakelaneke hi tisentimitara ta ntlhanu ku ya eka ta nkombo ehenhla ka mati. Loko ti dya, tiflamingo ti soholota nomu, wu languta ehansinyana. Ririmi ra flamingo ri koka mati kutani ri ma yisa eka xisefo kutani xi sefa thyaka.

Xinkhubyana Xo Saseka Xa Ku Gangisana

Loko dyambu ri tlhava ehenhla ka mati lawa ya tiva, swi vonaka onge ku fununguriwe nguvu leyikulu. Ku voninga koloko ku endla leswaku ku vonakala ndzeyana leyikulu ya tiflamingo, leti vangamaka ku fana ni ndzilo ehenhla ka tiva. Swinyenyana leswi swi va swi lo pakelana kwalaho. Minkolo ya swona yi langute ehenhla, swinyenyana leswi gangisanaka swi famba hi mintlawa, swi ri karhi swi khumbana hi milomu.

Loko swinyenyana leswi swi ri karhi swi hundzana swin’wana swi ya hala swin’wanyana swi ya hala, dyambu ri endla leswaku hi vona tinsiva ta swona to saseka, ku vonakala mivala yo hambana-hambana yo tshwuka ni ya pinki. Swinyenyana leswi swi ya ehenhla ni le hansi swi ri karhi swi cina, swi tlharamula timpapa ta swona kutani ku vonakala muvala wa tinsiva ta swona lowo tshwuka-xindzilo. Swi kombisa mivala ya swona leyo saseka kutani swi tsutsuma ehenhla ka mati ivi swi sungula ku haha, endzhaku ka sweswo swi tshama ehansi swi tlhela swi endla nchumu lowu fanaka. Tiflamingo ti va ti fumbane hi vunyingi lerova letin’wana a ti swi koti ku haha, ti rhanga ti yimela leti nga ematlhelo ti suka hi kona ti nga ta landzela. Ti endla vuciyo-ciyo lebyi twakalaka ku fana ni bya masekwa, ivi ku landzela pongo leri pfalaka ni tindleve.

Kutani hi xitshuketa, loko se ri perile, swinyenyana leswi swi suka hi vunyingi kutani swi haha, swi nyamalala. Swi endla layini leyi langutekaka ku fana ni nhlanga ya V, kutani swi haha tikhilomitara to tala kukondza swi fika laha swi yaka kona—etiveni leri nga ni munyu leri swi nga kotaka ku endla swisaka ni ku kurisa mavondlo ya swona eka rona. Lexi hlamarisaka, loko swi rhurha swi suka eka tiva leri, leswi nga eka tiva lerin’wana naswona swa rhurha.

Ku Suka Eka Ku Swarha Ku Ya Eka Ku Saseka

Tiflamingo ti rhandza ku aka swisaka swa tona emativeni lama nga etlhelo swinene ni lama vanhu va nga fikiki hi ku olova eka wona. I swa nkoka leswaku swi va endhawini leyi ku nga fikekiki hi ku olova eka yona, tanihi leswi ndzeyana ya tiflamingo leti fukameleke matandza yi nga ni vunyenyeti lebyikulu. Loko to kavanyetiwa, tiflamingo leti fukameleke matandza ti nga ha ma lan’wa, ti nga ha vuyi.

Ku va ku ri vuphensa-phensa loko ku akiwa swisaka. Tiflamingo leti nga vatswari ti sungula ku aka swisaka swa tona ti tsakile swinene. Ti korhamisa minkolo ya tona leyo leha, ti ka ridaka, vulongo bya swinyenyana ni tinsiva ti nga ri tingani leswaku ti endla xisaka lexi pfulekeke 40 wa tisentimitara. Ti endla xikhelenyana lexi tandza leri ri nga ta tshama eka xona, leswaku ri nga weli ematini lama nga ni alkali. Mavondlo ya madzana ya magidi ma sungula ku tlhotlhorheka. Swinyenyana leswi nga vatswari swi nghena ni ku huma hi vunyingi endhawini leyi nga ni swisaka, swi ri karhi swi wundla ni ku khathalela mavondlo ya swona.

Kutani, loko mavondlo lawa ma kurile ku ringana leswaku ma nga famba, hi xitshuketa vatswari va siya mavondlo lawa va ya etlhelo lerin’wana ra tiva, laha ku nga ni nkuxe wo nona ni wo tala ngopfu. Kwalaho, ma va ma ri ekule ni mavondlo ya wona lama va karhataka, xisweswo va ta swi kota ku dya ni ku tlhela va kuma matimba. Kutani mavondlo lawa ma hlangana endhawini yin’we, ma khathaleriwa hi tiflamingo letikulu leti seleke. Tiflamingo leti ti ma veka tihlo swinene mavondlo lawa u kumaka ma ri karhi ma ba huwa, kutani ti famba na wona kukondza ma ya fika endhawini leyi nga ni munyu laha vatswari va wona va nga kona. Lexi hlamarisaka, hambileswi mavondlo lawa ma hlanganeke ndhawu yin’we, flamingo yin’wana ni yin’wana ya swi kota ku vona vondlo ra yona naswona yi ri teka yi ri khathalela.

Mavondlo lawa ma hapa naswona a ma fani ngopfu ni vatswari va wona. Milenge ya wona ni minkolo ya wona leyitsongo yi komile, milomu ya wona a yi petsekanga, naswona tinsiva ta wona ti va ti ri ni muhlovo wo basa pa! Hi ku famba ka nkarhi milenge ya wona leyo koma yi sungula ku kula, minkolo ya wona yi sungula ku leha ni ku petseka, naswona milomu ya wona yi sungula ku languta ehansi, yi va ni xivumbeko lexi petsekeke xa tiflamingo ntsena. Ku ta hundza malembe mambirhi ku ya eka manharhu mavondlo lawa yo swarha ma nga si va ni tinsiva to xonga ta tiflamingo. Kutani ti ta ti kumela munghana ivi ti joyina ntlhambi lowukulu wa tiflamingo leta pinki leti sasekisaka mativa ya munyu ya Rift Valley.

Ku saseka ka tiflamingo ku kombisa leswaku ku ni muvumbi wo tlhariha swinene. Swa hi tsakisa ku hlalela ni ku yingisela pongo ra swivumbiwa leswi swo saseka. Kambe ku tlula kwalaho, swi endla leswaku hi n’wi tlangela ni ku n’wi rhandza ngopfu Muvumbi wa hina lonene, ku nga Yehovha Xikwembu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Tiflamingo letikulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Tiflamingo letitsongo

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Mavondlo ya kona a ma fani ngopfu ni vatswari va wona lavo saseka