“Ntungu Lowu Nga Vonakiki Hi Ku Olova” Wu Le Kusuhi Ni Ku Hela!

“LOKO hi pimanisa ni leswi a swi ri kona tolweni, namuntlha hi hanya emisaveni leyi nga ni swakudya swo tala. . . . Kahle-kahle . . . ku ni swakudya swo tala ku tlula leswi vanhu hinkwavo va swi lavaka.” Leswi swi vuriwe eka nkambisiso wun’wana lowu endliweke hi Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo (WHO). Loko swi ri tano, kahle-kahle i yini lexi endlaka leswaku vanhu va sika?

WHO yi ri: “Swakudya a swi endliwi kumbe ku aviwa hi ndlela leyi ringanaka. Hakanyingi, swisiwana leswi tshamaka ematikweni lama nga ni misava yo nona, lama ha hluvukaka, swo hlalela swi nga ri na nchumu—naswona xivambalana xi ri karhi xi buba—loko swakudya swo tala leswi tshoveriweke ni mavele yo tala ngopfu swi ri karhi swi rhumeriwa ematikweni man’wana leswaku ku kumiwa mali. A va tati ni xandla vanhu lava kumaka mali yoleyo, kambe va tele lava lahlekeriwaka.” Nkambisiso lowa ha ku endliwaka sweswinyana hi Nhlangano wa Swakudya ni Vurimi wa Nhlangano wa Matiko (FAO) wu kombisa leswaku ‘n’we-xa-ntlhanu xa vanhu lava ganyeke’ emisaveni leyi ‘va dya 45 wa tiphesente ta tinyama ni tinhlampfi hinkwato; kasi lava endlaka 20 wa tiphesente vo kuma ntlhanu wa tiphesente ntsena.’

Hi hala tlhelo, Nkwama wa Vana wa Nhlangano wa Matiko, wu te: “Ku pfumaleka ka dyondzo leyi faneleke ni rungula leri kongomeke na swona swi vanga ku sika ka vanhu.” U engeterile: “Loko vanhu va nga dyondzisiwi kahle naswona ku nga ri na minongonoko yo antswa ni leyi kumekaka hi ku olova ya dyondzo, a swi nge koteki leswaku vanhu va swi tiva, va va ni vutshila naswona va tikhoma hi ndlela leyi nga va pfunaka va lwisana ni ku sika.” Kambe hi hala tlhelo, ku pfumaleka ka swakudya, ku onha rihanyo ra munhu ni vuswikoti byakwe bya ku kuma dyondzo yo antswa—swi endla leswaku ni lava landzelaka va famba hi gondzo rero ro biha.

Vululami Ni Ku Pfumala Vutianakanyi

Hambileswi ku nga ni swihinga swo tika, van’wana lava nga ni vutivi hi mhaka leyi va vona onge swi ta kala swi lulama. Hi xikombiso, mukongomisi-jenerala wa FAO, Jacques Diouf, u boxe ntshembo lowu a nga na wona hi ndlela leyi: “Ndzi anakanya leswaku swi ta endleka la misaveni leswaku wanuna un’wana ni un’wana, wansati un’wana ni un’wana ni n’wana ha un’we va kuma swakudya leswi akaka miri ni leswi hlayisekeke, siku ni siku. Loko ndzi ri karhi ndzi anakanya, ndza swi vona leswaku rifuwo lerikulu ni vusiwana lebyikulu, swi ta hunguteka. Ndzi vona vanhu va hanyisana hi ku rhula, va nga ha ri na xihlawuhlawu; ku ri ni ku rhula naswona madzolonga etikweni ma nga ha ri kona; va wu khome kahle ntumbuluko naswona va nga wu onhi mbango; un’wana ni un’wana swi n’wi fambela kahle naswona a nga ri kona la heleriweke hi ntshembo ku tlula mpimo.”

Kambe, hilaha hi swi voneke hakona, a swo lava ntsena leswaku ku rimiwa swakudya kumbe ku aviwa swakudya swo tala leswaku ku fikeleriwa pakani yoleyo. Van’wana va fanele va hlakulela mfanelo ya vululami ni yo pfumala vutianakanyi. Kambe moya wa manguva lawa wa bindzu a wu ti khutazi timfanelo leti letinene.

Xana swi nga koteka ku herisa swiphiqo leswikulu swo kota makwanga, vusweti, madzolonga ni vutianakanyi leswaku ku herisiwa ku sika emisaveni? Kumbe, xana ko va norho ntsena?

Ntlhantlho Wa Xiviri

Hi ku ya hi Bibele, a swi fanelanga swi hi hlamarisa loko hi vona swiphiqo leswi, leswi endlaka leswaku vanhu va nga wundleki kahle. Rito ra Xikwembu ri ri: “Emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, . . . lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko, lava nga laviki ntwanano hambi wu ri wihi, . . . lava nga rhandziki vunene, . . . va ri ni xivumbeko xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu kambe va tikomba va nga tshembeki eka matimba ya kona.”—2 Timotiya 3:1-5.

Xana vanhu va nga swi kota ku herisa langutelo leri leri dzimeke timitsu handle ko pfuniwa hi Xikwembu? Swi vonaka swi nga ta koteka, a swi tano ke? Kumbexana u tshame u swi xiya leswaku minkarhi yin’wana vanhu lava lawulaka va ni swikongomelo leswinene hi swiphiqo swa tiko, kambe makwanga, ku rhandza mali ni ku nga hetiseki ka van’wana ka swi kavanyeta ni ku swi xaxisa swikongomelo leswinene leswi a va ri na swona.—Yeremiya 10:23.

Hambiswiritano, xiphiqo lexi xi nga tlhantlheka. Bibele yi tshembisa leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta herisa swiphiqo leswi vangiwaka hi ku pfumaleka ka vululami swin’we ni mahlomulo hinkwawo lama karhataka vanhu namuntlha.

Esaya 9:6-7 yi hi nyika ntshembo lowukulu: “Hi velekeriwe n’wana, hi nyikiwe n’wana wa jaha; naswona ku fuma ka vuhosana ku ta va ekatleni ra yena. Kutani vito ra yena u ta thyiwa Mutsundzuxi wo Hlamarisa, Xikwembu xa Matimba, Tatana La Nga Riki Na Makumu, Hosana ya Ku Rhula. Ku tala ka ku fuma ka vuhosana ni ku rhula a swi nge vi na makumu, exiluvelweni xa Davhida ni le mfun’weni wa yena leswaku a wu simeka wu tiya ni ku wu seketela hi vululami ni hi ku tshembeka, ku sukela sweswi ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu. Ku hiseka ka Yehovha wa mavuthu ku ta swi endla.”

Hi wona Mfumo lowu vanhu va wu khongelelaka loko va hambeta va khongela Xikhongelo xa Hosi kutani va ku eka Xikwembu, “Mfumo wa wena a wu te.” (Matewu 6:9, 10) Xiya leswaku Esaya u vule leswaku “ku hiseka ka Yehovha wa mavuthu ku ta swi endla.” Ina, Yehovha Xikwembu u tshama a tiyimiserile ku khathalela swilaveko swa vanhu. U endle misava leyi leswaku yi humesa swakudya leswi eneleke swa vanhu hinkwavo.

Pisalema 65:9-13 yi vula leswi ha yena: “U hundzuluxele nyingiso wa wena emisaveni, leswaku u ta yi nyika hi vutalo; u yi fuwisa swinene. Xinambyana lexi humaka eka Xikwembu xi ni mati yo tala. U lunghiselela tindzoho ta vona, hikuva hi yona ndlela leyi u lunghiselelaka misava ha yona. Migerho ya yona ya tsakamisiwa, mabuwu ya yona ma fayeteriwa; wa yi olovisa hi timpfula letikulu; u katekisa leswi milaka eka yona. . . . Madyelo ma funengetiwe hi mintlhambi, ni timbala ta le hansi ti funengetiwe hi tindzoho.”

Ina, Yehovha, hi yena Mutumbuluxi, hi yena la khathalelaka vanhu hi ndlela leyinene ngopfu. Hi yena “Loyi a nyikaka nyama hinkwayo swakudya: hikuva musa wakwe wa rirhandzu i wa hilaha ku nga riki na makumu.”—Pisalema 136:25.

A hi kanakani leswaku Mfumo wa Xikwembu lowu nga emavokweni ya Kreste wu ta khathalela vanhu hinkwavo. Hilaha Bibele yi vulaka hakona, “ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava.” Kambe ma ta aviwa hi ndlela leyi ringanaka, hikuva “[Yesu Kreste u] ta kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. . . . U ta ponisa moya-xiviri wa swisiwana.” (Pisalema 72:12, 13, 16) Kutani tiya mbilu! “Ntungu [lowu] wu nga vonakiki hi ku olova” wu le kusuhi ni ku heriseriwa makumu.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 11]

“Ndlala ni ku sika swi nga herisiwa. Swakudya swi kona. Ntlhontlho lowukulu i ku . . . endla matshalatshala yo pfuna vanhu lava sikaka emisaveni hinkwayo.”—Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo.

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 10]