Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Ti Hlalela Tivhidiyo Ta Vuyimbeleri?

“Tivhidiyo ta vuyimbeleri ta tsakisa swinene. Tin’wana ta tona ti fana ni tifilimi to koma. Ti ku rungulela mhaka naswona ndza yi rhandza ndlela leyi va cinaka ha yona.”—Casey.

“Ti pfuna swinene leswaku munhu a kuma vuyimbeleri lebyintshwa. U kuma tinsimu to tala to antswa ku tlula leti ti talaka ku humelela eka top-40. Nakambe, ku ni swo tala leswi u nga bulaka ha swona hi tivhidiyo ta vuyimbeleri.”—Josh.

“Leswi ndzi swi vonaka eka vhidiyo i swa nkoka eka mina —loyi a yimbelelaka, leswi a swi ambaleke, ni ndlela leyi a cinaka ha yona. Leswi hinkwaswo swi endla leswaku marito lawa a ma vulaka ma twisiseka.”—Kimberly.

“Ndzi langutele ku vona leswaku ntlawa lowu ndzi wu rhandzaka wa vuyimbeleri wu ta va wu ndzi khomele yini. Ndza yi rhandza ndlela leyi swifaniso swa kona swi endliwaka ha yona. Naswona tivhidiyo tin’wana ta hlekisa. Kambe, u fanele u tivonela.”—Sam.

KUMBEXANA, na wena wa swi tsakela ku hlalela tivhidiyo ta vuyimbeleri. Loko ta ha sungula ku humelela eka thelevhixini, a ti nga rharhangananga naswona a ku vekiwe mali yitsongo leyi nga ta tirhisiwa eka tona. Kambe loko tivhidiyo ta vuyimbeleri ti vonaka leswaku a ti nga ri fexeni leyi hundzaka nileswaku ti xaviwa ngopfu, ti sungule ku endliwa hi ndlela leyi rharhanganeke, ti sasekisiwa ni ku antswisiwa. Namuntlha, i ta nkoka swinene eka vuyimbeleri naswona vantshwa va ti rhandza ngopfu. Ematikweni man’wana, ku ni switichi swa vuyimbeleri eka TV leswi endleriweke ntsena ku kombisa vuyimbeleri bya tivhidiyo!

Kambe ha yini vantshwa van’wana, ku fana na Sam la tshahiweke laha henhla, va vula leswaku u fanele u tivonela? Xana swi nga endleka leswaku tivhidiyo tin’wana ta vuyimbeleri ti va ni vuyelo byo biha eka wena—kumbexana ti onha ndlela leyi u ehleketaka ha yona ni mahanyelo ya wena swin’we ni ku onha vuxaka bya wena ni Muvumbi? Xivutiso lexi xi nga ha vonaka onge xi hume endleleni. Kambe ehleketa, loko a wu ya eku hlambeleni etiveni kumbe elwandle kutani u vona mimfungho leyikulu leyi vulaka leswaku swi ni khombo ku hlambela kwalaho, xana ku nga va vutlhari ku honisa swilemukiso sweswo? Doo! Kutani ke, u ta va u tlharihile loko wo kambisisa swilemukiso swin’wana malunghana ni tivhidiyo ta vuyimbeleri.

Makhombo

U fanele u swi lemuka leswaku leswi u swi hlalelaka ni leswi u swi twaka swi nga ku khumba! Bibele yi hi byela leswaku hosi yo sungula ya le Israyele, ku nga Sawulo, u byi tirhise kahle vuyimbeleri—leswaku a mbuwetela mintlhaveko yakwe. (1 Samuwele 16:14-23) Kambe, xana vuyimbeleri byi nga n’wi vavisa munhu? Buku leyi nge Rock and Roll—Its History and Stylistic Development yi ri: “A nga kona munhu la nga vulaka leswaku vuyimbeleri byi ni nkucetelo wa matimba eka timhaka tin’wana kambe a byi na wona eka tin’wana. Loko hi pfumela leswaku vuyimbeleri bya rhok byi ve ni vuyelo lebyinene (hilaha swi veke hakona), hi fanele hi pfumela nileswaku byi ve ni vuyelo byo biha (hilaha swi veke hakona). Munhu la vulaka hi ku khorwiseka a ku ‘Mina ndza byi yingisela vuyimbeleri, kambe a byi ndzi khumbi helo,’ swi nga ha endleka a ri xiphukuphuku lexikulu kumbe a nga tivi nchumu nikatsongo.”

Hi ku phindha-phindha Bibele yi kombisa ndlela leyi tihlo ri yi khumbaka ha yona ndlela leyi hi ehleketaka ha yona ni mintlhaveko ya hina. (Swivuriso 27:20; 1 Yohane 2:16) Kutani, hi ku engetela swifaniso eka vuyimbeleri, vaendli va tivhidiyo va engetele ndlela leyi vuyimbeleri byi va khumbaka ha yona vayingiseri. Hi swihi swifaniso leswi talaka ku tirhisiwa?

Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, kwalomu ka 57 wa tiphesente ta tivhidiyo ta rhok, ti tamele madzolonga. Tiphesente ta 76 ti ni swifaniso leswi kombisaka timhaka ta rimbewu. Vukambisisi byin’wana bya sweswinyana byi kume leswaku 75 wa tiphesente wa tivhidiyo leti rungulaka mhaka yo karhi, ti katsa swifaniso swa vuxaka bya rimbewu naswona to tala ti ni madzolonga, ngopfu-ngopfu lama endliwaka eka vavasati. Hi ku ya hi leswi se hi swi tweke, xana swi nga ku vavisa hakunene ku hlalela tivhidiyo teto? Magazini wun’wana wu kombisa leswaku “minkambisiso leyi endliweke malunghana ni ku hlalela vuyimbeleri eka tivhidiyo yi kume leswaku, entiyisweni, byi nga endla leswaku muntshwa a tsutsumela masangu kumbe a nghenela vuxaka bya rimbewu lebyi nga ni khombo.” Naswona a swi kanakanisi leswaku loko vayimbeleri va ringeta ku tlula van’wana lava tshameke va yimbelela swin’we ni tintangha ta vona, vuyimbeleri bya tivhidiyo hakanyingi byi ya byi kombisa swilo leswi chavisaka.

Mutshila wun’wana wa timhaka ta dyondzo u te: “Vo tala va vula leswaku leswi va swi twaka—ni leswi va swi vonaka hi ku pfuniwa hi tivhidiyo ta vuyimbeleri—a swi hambananga ni minkucetelo leyi a yi vangiwa hi vuyimbeleri bya tolweni wa masiku . . . Kambe swi vonaka onge vayimbeleri vo tala va namuntlha a va ha xiximi, va tirhisa nhlambha ni madzolonga leswaku tinsimu ta vona ti xavisiwa ngopfu.” Magazini wa Chicago wu vula leswi malunghana ni lava va hlalelaka xitichi xo karhi xa vuyimbeleri bya vhidiyo: “Leswi va swi vonaka eka byona i ntlhandlamano wa swifaniso leswi navetisaka rimbewu.”

Magazini wa Chicago wu tlhela wu hlamusela vuyimbeleri bya vhidiyo lebyi eka byona “jaha leri tshameke etafuleni exitolo, ri voyamisele nhloko ya rona endzhaku swinene. Kutani ku vonaka mbanga leyikulu leyi phuphumaka ngati enkolweni wa rona ivi nhloko yi tsemeka yi wa.” Ku vuriwa leswaku vhidiyo yin’wana a yi kombisa munhu a ri karhi a hluvula, hi nkarhi wolowo a rhurhumbula nyama yakwe, a susa ni misiha. Ku tlhele ku kombisiwa ni swilo swin’wana leswi swi tsemaka nhlana, leswi swi chavisaka ku swi vula.

Van’wana va nga ha bakanya tinhla leti, va vula leswaku tivhidiyo leti hlamuseriweke laha a ti swi hundzelete ngopfu ni leswaku to tala a ti bihanga ku fana na tona. Van’wana va nga ha vula nileswaku a va si tshama va vona tivhidiyo ta vuyimbeleri leti tsemaka nhlana kumbe leti nyenyetsaka. Xana sweswo a swi vangiwi hi leswaku vanhu volavo se va tlanyaleke hikwalaho ko hamba va hlalela tivhidiyo ta muxaka lowu? Casey, jaha leri tshahiweke eku sunguleni, ra pfumela, ri ri: “Loko u nga ringaniseli eka leswi u swi hlalelaka, swilo leswi a swi ku chavisa eku sunguleni swi hetelela swi nga ha ri nchumu. Handle ko swi lemuka, u sungula ku lava swo biha ngopfu naswona leswi a swi ku tsema nhlana a wa ha swi voni swi ri nchumu.”

Ku nga ha humelela yini? Vuswikoti bya wena bya ku endla swiboho leswinene byi nga ha kavanyeteka swinene. Tanihi leswi miehleketo ya hina yi nga ha kuceteriwaka hi ku olova hi swilo swo biha, Bibele ya hi khongotela leswaku hi “hlayisa vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 3:21; 5:2) Xin’wana xo biha ku nga ha va ku onhaka ka vuxaka bya wena na Yehovha Xikwembu. Xana vuxaka byebyo a hi nchumu wa risima swinene eka wena? Xisweswo u fanele u hlayisa vuxaka byebyo hi ku teka magoza yo papalata vuhungasi byin’wana ni byin’wana byo biha. Xana u nga swi endlisa ku yini?

Ku Tisirhelela

Xo sungula, pfumela leswaku swi bihile ku hlalela swilo leswi khutazaka ku endla swilo leswi Bibele yi swi solaka. (Pisalema 11:5; Vagalatiya 5:19-21; Nhlavutelo 21:8) Loko vhidiyo yi ndhundhuzela swilo leswi nga va ‘faneliki vanhu lava kwetsimaka,’ u fanele u tiyimisela ku tshika ku yi hlalela. (Vaefesa 5:3, 4) I ntiyiso leswaku ku cinca xitichi—kumbe ku tima TV—swi nga ha endleka swi nga olovi loko ku tlanga vhidiyo leyi tsakisaka. Kutani u nga ha boheka ku khongela ku fana ni mupisalema la tsaleke a ku: “Endla leswaku mahlo ya mina ma hundza ma nga swi voni swilo leswi nga pfuniki nchumu.”—Pisalema 119:37.

Swi nga ha endleka leswaku hi ntumbuluko wa tinyenya tivhidiyo leti tsemaka nhlana ku fana ni leti hi buleke ha tona. Hambiswiritano, tivhidiyo tin’wana ti na vunyoka-hansi. Swivono swa rimbewu swi nga ha humelela swa xinkarhana ntsena. Marito ya tinsimu tin’wana ni swifaniso swa tona swi nga ha va swi endliwe hi vutlhari ni vutshila lebyikulu leswaku swi kucetela vonelo ro biha hambiloko swilo swa kona swi nga vuriwi hi ku kongoma kumbe ku kombisiwa. Hambiswiritano, loko u tivonanyana nandzu hi ku va u hlalele vhidiyo yo karhi, swi nga ha endleka a yi nga ri yinene kumbe a yi nga va faneli Vakreste hi ndlela yo karhi. Kutani, u ta swi tivisa ku yini leswaku hi swihi leswi u faneleke u swi hlalela ni leswi u faneleke u swi papalata, loko u nga tiyiseki kahle leswaku leswi u swi hlalelaka swi bihile kumbe e-e?

Ina, hi wena u faneleke u endla xiboho xa leswaku u ta ti hlalela tivhidiyo ta vuyimbeleri kumbe e-e, ni vatswari va wena va nga ku pfuna tanihi leswi va nga ni vutihlamuleri bya ku endla xiboho xa leswi u faneleke u swi hlalela ni leswi u nga fanelangiki u swi hlalela. (Vaefesa 6:1, 2) Kambe loko vatswari va wena va ku pfumelela leswaku u hlalela tivhidiyo ta vuyimbeleri, a wu fanelanga u landzela ntsena leswi wena u vonaka onge swi fanerile. Vaheveru 5:14 yi hi khutaza leswaku hi ‘letela matimba ya hina ya ku twisisa’ leswaku hi “hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.” Matimba ya hina ya ku twisisa ma leteriwa hi ku dyondza misinya ya milawu ya Bibele, leyi yi hi pfunaka ku vona leswinene ni leswo biha hi ku ya hi langutelo ra Yehovha. Loko u anakanyisisa hi misinya yoleyo ya Bibele, u ta swi kota ku lemuka leswi nga ha vaka ni khombo eka rihanyo ra wena ra moya, hambiloko ku nga ri na nawu wo karhi wa Bibele lowu ku kongomisaka.

Kutani, hi ku kongoma, hi yihi misinya ya milawu ya Bibele leyi nga ku kongomisaka emhakeni yo hlalela tivhidiyo ta vuyimbeleri? Mhaka leyi yi ta tlhuvutsiwa exihlokweni lexi nga ta humelela enkarhini lowu taka.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 20]

“Munhu la vulaka hi ku khorwiseka a ku ‘Mina ndza byi yingisela vuyimbeleri, kambe a byi ndzi khumbi helo,’ swi nga ha endleka a ri xiphukuphuku lexikulu kumbe a nga tivi nchumu nikatsongo”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 21]

Xana hakunene u nga hlalela nchumu wo biha kambe wu nga ku khumbi helo?