Swimilana—I Xihlovo Xa Risima Xa Mirhi Yo Tshungula
Vativi va ringanyeta leswaku kotara ya mirhi ya manguva lawa leyi vanhu va yi xavaka etikhemisi—hinkwayo kumbe xiphemu xa yona—yi sungule eka swimilana. Vanhu lava ndhundhuzelaka ku tirhisiwa ka mirhi ya xintu va tala ku kandziyisa yinhla leyi.
Ku endliwe vulavisisi byo tala eka mirhi ya xintu hi xikongomelo xo kuma leswaku i yini eka yona lexi nga ni matimba yo tshungula. Xikombiso lexikulu xa sweswo i xiaki xa philisi ra aspirini, lexi tekiweke eka salicin, leyi kumekaka eka mahanti ya murhi wa muninginidzi.
Loko swiaki sweswo swi humesiwile, swi nga ha tirhisiwa hi mpimo lowu faneleke naswona hi ndlela leyinene. Buku yin’wana yi ri: “Ku tirhisa murhi wo tala wa muninginidzi leswaku wu endla ntirho lowu endliwaka hi asipirini kumbe ku tirhisa murhi wo tala wa foxglove ku tshungula vuvabyi bya mbilu swi tluriwa hi ku wu tirhisa wu ri hi xivumbeko xa philisi.”
Hi hala tlhelo, ku humesa swiaki leswi nga ni matimba yo tshungula eka mirhi swi nga ha vanga swiphiqo swin’wana. Phela, swi nga ha vula ku lahlekeriwa hi swiaki swin’wana leswi wundlaka miri ni swin’wana leswi nga ni matimba ya ku tshungula leswi kumekaka eka swimilana. Tlhandlakambirhi, switsongwatsongwana swin’wana leswi vangaka mavabyi a swa ha dlayiwi hi mirhi leyi yi tirhisiwaka ku swi dlaya emirini.
Quinine, ku nga murhi lowu kumekaka eka mahanti ya nchongo i xikombiso xa swiphiqo leswi vaka kona loko ku humesiwa ntsena swiaki leswi nga ni matimba ya ku tshungula. Switsongwatsongwana swo tala leswi vangaka malariya, kambe switsongwatsongwana leswi wu nga swi dlayiki swi engeteleka ngopfu loko ku ri karhi ku fa leswin’wana. Buku yin’wana yi ri: “Switsongwatsongwana leswi nga fiki a swi dyisi byi rhelela eka madokodela.”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]
Asipirini yi kumeka eka murhi lowu wa muninginidzi
[Xihlovo Xa Kona]
USDA-NRCS PLANTS Database/Herman, D.E. et al. 1996. North Dakota tree handbook
[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]
Murhi wa nchongo wa lowu humesaka murhi lowu vuriwaka “quinine”
[Xihlovo Xa Kona]
Courtesy of Satoru Yoshimoto