Vantshwa Va Vutisa . . . 

Ndzi Nga Wu Kumisa Ku Yini Nkarhi Wo Endla Ntirho-kaya Wa Xikolo?

‘Ndzi dyondza ntanga khume exikolweni xa le henhla naswona ndzi tshikilelekile swinene. . . . Ndzi ni mintirho yo tala ngopfu ni swipici leswi ndzi faneleke ndzi swi endla. A ndzi na nkarhi wo swi endla.’—Nhwanyana wa malembe ya 18.

XANA u ti twa u tikeriwa hi ntirho-kaya wa xikolo lowu u yaka na wona ekaya loko u suka exikolweni ndzhenga wun’wana ni wun’wana? Loko swi ri tano, a wu wexe. Phepha-hungu ra le United States ri ri: “Tanihi leswi swikolo etikweni hinkwaro swi tirhelaka ku tlakusa xiyimo xa dyondzo—ni ku simeka swikambelo leswi khumbaka tiko hinkwaro—swi engetela ntirho-kaya. Swichudeni swa le xikolweni xa le henhla swi teka tiawara leti tlulaka tinharhu vusiku byin’wana ni byin’wana etindhawini tin’wana. Nkambisiso wun’wana wa le Yunivhesiti ya le Michigan wu ringanyeta leswaku vantshwa va va ni ntirho-kaya wo tala hilaha ku phindhekeke kanharhu eka lowu a wu endliwa hi vana emalembeni ya 20 lama hundzeke.”

A hi vana va le United States ntsena lava nga ni ntirho-kaya wo tala. Hi xikombiso, hambileswi ku vikiwaka leswaku vana lava nga ni malembe ya 13 va kwalomu ka 30 wa tiphesente va heta tiawara leti tlulaka timbirhi va endla ntirho-kaya hi siku, le Taiwan ni le Korea, nhlayo ya kona a ku ri 40 wa tiphesente kasi le Furwa a yi tlula tiphesente ta 50. Katie xichudeni xa le yunivhesiti ya le United States u rila a ku: “Nkarhi wun’wana ndzi va ni ntshikilelo lowukulu loko ndzi vona ntirho-kaya wa mina wu tele ngopfu.” Ndlela leyi a titwaka ha yona ya fana ni leyi Marilyn na Belinda va le Marseilles, le Furwa va titwaka ha yona. Marilyn u ri: “Minkarhi yo tala hi heta tiawara timbirhi kumbe ku tlula vusiku byinwana ni byin’wana hi endla ntirho-kaya. Loko u ri ni mintirho yin’wana swi nga tika ku kuma nkarhi.”

Xana Nkarhi Ndzi Nga Wu Kuma Kwihi?

Xana a swi nga ta va swinene loko a wo engetela tiawara ti nga ri tingani hi siku loko ti laveka leswaku u ta kota ku heta ntirho wa wena wa xikolo ni ku endla swin’wana leswi u faneleke u swi endla? Kahle-kahle u nga swi kota ku endla sweswo loko u landzela nsinya wa nawu lowu nga eBibeleni lowu kumekaka eka Vaefesa 5:15, 16: “Mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi tixavela nkarhi lowunene.” Hambileswi mutsari wa Bibele a a nga anakanyi hi ntirho–kaya loko a tsala marito lawa, nsinya lowu wa nawu wu nga tirhisiwa evuton’wini bya siku ni siku. Loko u xava xo karhi, u fanele u xava hi xo karhi. Yinhla laha hileswaku ku kuma nkarhi wo dyondza u fanele u teka nkarhi wa swin’wana. Kambe wihi?

Muntshwa la vuriwaka Jillian u tsundzuxa a ku: “Swi tsale ehansi leswi u faneleke u rhanga ha swona.” Hi marito man’wana tivekele leswi faneleke swi rhanga emahlweni. Minhlangano ya Vukreste ni swilo swa moya swi fanele swi va swo rhanga eka nxaxamelo wa wena. U nga rivali vutihlamuleri bya wena bya le ndyangwini, swintirhwana swa le kaya ni ntirho-kaya wa xikolo.

Xa vumbirhi, ringeta ku tsala ehansi leswaku kahle-kahle u vona leswaku u wu tirhisa njhani nkarhi wa wena evhikini. Swi ta ku hlamarisa leswi u nga ta swi kuma. I nkarhi wo tanihi kwihi lowu u wu hetaka u hlalele TV? u ri eku tirhiseni ka Internet? u ya hlalela tifilimi? u vulavula hi riqingo? u endzela vanghana? Xana leswi u swi tsaleke ehansi swi fambisana njhani ni leswi u faneleke u swi rhangisa emahlweni? Swi nga ha vula leswaku u kambisisa leswaku u tirhisa nkarhi wo tanihi kwihi u hlalele TV, u ba riqingho kumbe u tirhisa Internet leswaku u kuma swilo leswi u nga xavaka eka swona nkarhi wo tala!

Rhangisa Leswi Faneleke

Leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u lahla TV ya wena kumbe u hanya vutomi bya ku titsona swilo. Swi nga ha lava leswaku u veka nawu lowu, “Rhangisa leswi faneleke.” Tsalwa ra Bibele leri nga tirhisiwaka ri ri: “Tiyiseka hi swilo swa nkoka swinene.” (Vafilipiya 1:10) Hi xikombiso, tanihi leswi ntirho wa wena wa xikolo wu nga wa nkoka, u nga tivekela nawu, wa leswaku u nge pfuli TV ku fikela loko u endle mintirho ya wena, u lunghiselele minhlangano ya Vukreste ni ku heta ntirho-kaya wa wena. Ku vula ntiyiso, ku hundziwa hi nongonoko lowu u wu rhandzaka eka TV swi nga vava. Kambe ku vula ntiyiso, i kangani laha u tshamaka ehansi hi xikongomelo xo hlalela ntsena nongonoko lowu u wu rhandzaka, kutani u hetelela u tshame emahlweni ka TV madyambu hinkwawo—u nga endli nchumu?

Hi hala tlhelo, ku ya eminhlanganweni ya Vukreste ku fanele ku va nchumu wa nkoka. Hi xikombiso loko u tiva leswaku u ta va ni xikambelo xa nkoka kumbe ntirho-kaya, u nga ha ringeta ku wu endla ka ha ri emahlweni leswaku wu nga ku kavanyeti ku ya eminhlanganweni. U nga ha ringeta ku vulavurisana ni vadyondzisi va wena leswaku u nga swi rhandza loko wo tiva ka ha ri ni nkarhi loko ku ta va ni ntirho-kaya lowu welaka eka siku ra minhlangano. Vadyondzisi van’wana va nga xi twisisa xikombelo xa wena.

Nsinya wa nawu wun’wana hi wu dyondza eka xiendlakalo xin’wana xa le Bibeleni xa munghana wa Yesu la vuriwaka Marta. A a tshama a khomekile naswona a ri ni migingiriko kambe a nga rhangisi swilo swa nkoka emahlweni. Eka xiendlakalo xin’wana a a khomekile a ringeta ku lunghiselela Yesu swakudya swa xiyimo xa le henhla, loko sesi wa yena Mariya a yingisele Yesu ematshan’weni yo n’wi pfuna. Loko Marta a vilela hi leswi, Yesu u te: “Marta, Marta, u vilela ni ku karhatekela swilo swo tala. Kambe, i swilo switsongo leswi lavekaka, kumbe xin’we ntsena. Loko ku ri Mariya, u hlawule xiavelo lexinene, naswona a nge tekeriwi xona.”—Luka 10:41, 42.

Xana hi dyondza yini? U nga rharhanganisi swilo. Xana exiyin’weni xa wena u nga wu tirhisa njhani nsinya lowu wa nawu? Xana “u karhatekile ni ku pfilunganyeka hi swilo swo tala”—kumbe u ringeta ku nghenisa ntirho wa le kaya ni xikoropo eka xiyimiso xa wena? Loko u tirha, xana ndyangu wa ka n’wina wa yi lava hakunene mali yoleyo? Kumbe wo lava ku va ni mali leyi engetelekeke yo xava swilo leswi u swi lavaka kambe ku nga ri na xilaveko xa swona?

Hi xikombiso ematikweni man’wana vantshwa va hisekela ku tixavela movha. Nhloko ya xikolo xa le Henhla Karen Turner u vula leswaku “vantshwa va ni ntshikilelo wo va ni mali hikuva swa durha ku va ni movha.” Hambiswiritano, Turner loko a gimeta u ri: “Wa kavanyeta loko u teka swilo swo tala ku fana ni tidyondzo ta le tlhelo, ntirho wo tihanyisa xikan’we ni ntirho wo tala wa xikolo. Kutani xichudeni xi langutana ni ntirho wo tala.” Hikwalaho ka yini u tiphimpherisa hi ntirho swi nga fanelanga? Loko ntirho wa wena wa xikolo wu nga fambi kahle, u nga ha tirha tiawara to koma eka xikoropo xa wena kumbe u vhela u xi tshika.

Xava Nkarhi eXikolweni

Ku engetela eka nkarhi lowu engetelekeke lowu u wu lavaka loko xikolo xi humile, anakanyisisa malunghana ni ndlela leyi u nga tirhisaka nkarhi wa wena ha yona loko wa ha ri exikolweni. Josue u ri: “Ndzi ringeta ku endla ntirho-kaya wo tala hi nkarhi wo hlaya exikolweni. Hi ndlela yoleyo ndzi kuma nkarhi wo vutisa mudyondzisi loko ku ri ni leswi ndzi nga swi twisisangiki siku rero.”

Xin’wana lexi u nga ha anakanyaka ha xona i ku hunguta tidyondzo leti nga riki ta nkoka leti u ti engeteleke. Nakambe u nga ha lava ku tshika mintirho yin’wana leyi u katsekaka eka yona. Hi ku cinca swo karhi eka leswi, u nga ha kuma nkarhi lowu engetelekeke wo dyondza.

Ku Tirhisa Nkarhi Wa Wena Hi Ndlela Leyinene

A hi swi teke leswaku u swi kotile ku endla ku cinca ko karhi ni ku kuma nkarhi lowu engetelekekenyana wo endla ntirho wa le kaya. Xana u ta wu tirhisa kahle? Loko wo kota ku endla ntirho hi hafu ya nkarhi wolowo, u ta va u ri na hafu ya nkarhi wolowo ku endla swin’wana! Kutani hi leswi swiringanyeto swin’wana swo antswisa ndlela leyi u tirhisaka nkarhi ha yona.

◼ Vana ni pulani. Loko u nga si sungula ntirho-kaya wa wena, sungula u tivutisa swivutiso swo kota leswi: I dyondzo yihi leyi faneleke yi endliwa ku sungula? Xana yi ta teka nkarhi wo tanihi kwihi? Xana yi ta lava yini—tibuku, phepha, switsalo, khalkhuleta—leswaku u kota ku endla ntirho wolowo?

◼ Lava ndhawu yo dyondzela eka yona. Yi fanele yi va leyinene yi nga vi ni swilo swo kavanyeta. Muntshwa la vuriwaka Elyse u ri: ‘Loko u ri ni desika, ri tirhise. Ri ku pfuna leswaku u nyikela nyingiso ku antswa ku ri ni ku tshama ehenhla ka mubedo.’ Loko u nga ri na kamara leri ngo wena, swi nga ha endleka leswaku vamakwenu va pfumela ku ka va nga ku kavanyeti loko u ri eku dyondzeni. Nkarhi wun’wana u nga ha tirhisa phaka kumbe layiburari ya mani na mani. Loko u ri ni kamara leri nga ra wena, u nga onhi matshalatshala ya wena hi ku pfulela TV kumbe vuyimbeleri lebyi kavanyetaka hi hala tlhelo u ringeta ku dyondza.

◼ Vana ni nkarhi wo wisa. Loko u tikuma u lahlekela hi nyingiso endzhaku ka karhi, ku wisanyana swi nga ku pfuna leswaku u hambeta u nyikela nyingiso lowu lavekaka.

◼ Tshika xinamu! Katie, loyi a tshahiweke eku sunguleni u ri: “Ndzi ni xinamu ngopfu. Swa ndzi tsandza ku endla ntirho nkarhi wa ha ri kona.” Papalata ku va ni xinamu hi ku tivekela xiyimiso xa ntirho-kaya naswona u xi namarhela.

Ntirho wa xikolo i wa nkoka, kambe tanihi laha Yesu a kombiseke hakona eka Marta, nchumu wa nkoka—‘lowu rhangaka emahlweni’—i swilo swa moya. Tiyiseka leswaku ntirho-kaya a wu kavanyeti mintirho ya nkoka yo fana ni dyondzo ya Bibele, ku hlanganyela entirhweni wa nsimu ni ku ya eminhlanganweni ya Vukreste. Leswi i swilo leswi nga ta ku vuyerisa vutomi bya wena hinkwabyo!— Pisalema 1:1, 2; Vaheveru 10:24, 25.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

Ku ringeta ku endla mintirho yo tala swi endla leswaku swi tika ku kuma nkarhi wo endla ntirho-kaya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Ku hlela kahle swi nga ku pfuna leswaku u kuma nkarhi lowu eneleke wo endla ntirho-kaya wa wena