Ku Xiya Swiphiqo Leswikulu Swa Ku Etlela

MINKARHI yin’wana xikombiso xin’we xi nga va xi kombisa leswaku munhu u ni xiphiqo lexikulu xa ku etlela. Nkelunkelu lowukulu wu heta nkarhi lowu tlulaka n’hweti naswona hakanyingi wu fambisana ni swiphiqo leswikulu, ku katsa ni ntshikilelo. Nkelunkelu lowukulu wu nga ha va wu kombisa leswaku munhu u khomiwe hi mavabyi lamakulu.

Ku Heleriwa Hi Moya Loko U Etlele

Mario u karhatiwa ngopfu hi vurhongo ninhlikanhi. Loko a ri karhi a chayela movha wa ndyangu, nsati wakwe u boheka ku n’wi veka tihlo swinene tanihi leswi a talaka ku biwa hi xithongwana, kambe a nga taliki ku tsundzuka leswi endlekeke. U ba mantonoro swinene naswona wa cinca-cinca vusiku byin’wana ni byin’wana, minkarhi yin’wana u tshukuvanya hi matimba swinene lerova a tipfuxa, a ri karhi a heleriwa hi moya.a

Mario a a ri ni swikombiso swa xiphiqo lexikulu xa ku heleriwa hi moya loko a etlele. Ku heleriwa hi moya loko u etlele swi nga ha teka khume ra tisekene ku ya eka timinete timbirhi kumbe tinharhu. Hakanyingi munhu wa kona wa tshuka-tshuka a ri karhi a lava moya ivi a rhongela nakambe, sweswo u swi endla ko tala ngopfu nivusiku. Ku ni mixaka yinharhu ya ku heleriwa hi moya loko u etlele.

Ku heleriwa hi moya ka le xikarhi ku endleka loko nchumu wa le xikarhi lowu lawulaka ku hefemula wu tsandzeka ku byela munhu leswaku a hefemula ku ya emahlweni. Emhakeni ya ku pfaleka ka moya, phayiphi ya le henhla ya moya ya pfaleka hala ndzhaku ka nkolo, kutani moya wu nga swi koti ku famba kahle. Mpfangano wa ku pfaleka ka moya wu va kona loko ku va ni swiphiqo swimbirhi leswi tolovelekeke. Munhu la heleriwaka hi moya loko a etlele a nga ha hetelela a fana ni loyi a a ri ni nkelunkelu vusiku hinkwabyo!

Lava va heleriwaka hi moya va hanya vutomi lebyi nga ni khombo, hikuva va nga ha titivala va ri entirhweni kumbe va ri karhi va chayela. Va nga ha va ni nsusumeto wa le henhla wa ngati, mbilu yi nga ha pfimba naswona va va ekhombyeni ra ku khomiwa hi vuvabyi byo oma swirho kumbe bya ku yima ka mbilu. Dok. William Dement wa Yunivhesiti ya Stanford u ringanyeta leswaku 38 000 wa vanhu va le Amerika va fa lembe ni lembe, va dlayiwa hi mavabyi ya mbilu lama vangiwaka hi ku heleriwa hi moya ni vusiku.

Hambileswi ku heleriwa hi moya ku talaka ku hlasela vavanuna lava nga ehenhla ka malembe ya 40, kambe ku nga ha hlasela munhu hambi a ri eka malembe wahi, hambi ku ri vana. Ku ni matshungulelo yo hambana-hambana—kambe ma fanele ma tirhisiwa ehansi ka nkongomiso wa dokodela wa ta vurhongo. Ndlela leyi tirhaka kahle ya ku tshungula munhu la pfalekaka moya, handle ko endla vuhandzuri, i ku tirhisa muchini lowu pompaka moya. Muvabyi u hoxa xisiva-nomu nivusiku, naswona muchini lowu pompaka moya (wu setiwa hi dokodela) wu nghenisa moya lowu lavekaka ku sivela ku heleriwa hi moya. Loko ndlela leyi yi nga tirhi, ku ni tindlela to hlayanyana ta vuhandzuri leti nga tirhisiwaka, ku katsa ni ku tirhisa magandlati ya electromagnetic radiation kumbe ya muchini wa laser ku susa tinyama leti nga lavekiki enkolweni.

Ku Tshamela Ku Etlela

Vuvabyi byin’wana bya ku etlela lebyi lavaka vutshunguri i vuvabyi bya ku tshamela ku etlela—vuvabyi bya misiha lebyi endlaka leswaku munhu a tshamela ku etlela. Hi xikombiso, Buck, a a tshamela ku khudzehela. A a etlela hi ku copeta ka tihlo hambiloko a ri eka minhlangano ya nkoka. U sungule ku tshama a tamele swilotlelo ku endlela leswaku loko o tshuka a etlela, loko swi wela ehansi swi endla pongo, a sisimuka. Kutani a khomiwa hi vuvabyi bya ku tsana ka miri—vuvabyi lebyi a byi n’wi endla leswaku a heleriwa hi matimba ematsolweni kutani a wa loko o tshuka a nyanyukile. Endzhaku ka sweswo u khomiwe hi vuvabyi bya ku tsandzeka ku tshuka-tshuka loko a etlele swin’we ni ku va ni milombyani loko a ri kusuhi ni ku etlela.

Hi ntolovelo, vuvabyi lebya ku tshamela ku etlela byi sungula loko munhu a ri exikarhi ka malembe ya 10 na 30. Vanhu lava nga ni vuvabyi lebyi va endla swilo hi ndlela ya ntolovelo, va vonaka onge va hanye bya cheleni, kambe a va swi tsundzuki swilo swa nkarhi lowu hundzeke. Lexi biheke hi vuvabyi lebyi, hakanyingi ku nga hundza malembe yo tala byi nga si tshuburiwa, kasi munhu loyi byi n’wi khomeke a nga tekiwa onge wa loloha, wa nonoka emiehleketweni kumbe u endla swilo hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. Swa sweswi a byi tshunguleki vuvabyi lebyi, kambe swikombiso swa byona swi nga tshunguleka hi ku tirhisa mirhi ni ku cinca ndlela leyi munhu wa kona a hanyaka ha yona—a nga ha pfuneka hi mpimo wo karhi.b

Mavabyi Man’wana Ya Ku Etlela

Mavabyi man’wana mambirhi, lawa nkarhi wun’wana ma humelelaka hi nkarhi wun’we, ma khumba swirho hi ku kongoma, kutani munhu a va ni nkelunkelu lowukulu. Vuvabyi byin’wana byi kavanyeta ku tshuka-tshuka ka swirho, laha milenge, nkarhi wun’wana ni mavoko, swi tshuka-tshukaka nivusiku. Ehleketa hi Michael. Minkambelo yi kombisa leswaku ku tshuka-tshuka ka nenge wakwe ku n’wi pfuxe ka 350 vusiku byin’wana ni byin’wana!

Vuvabyi lebyin’wana i ku tshuka-tshuka ka milenge,c laha switwi leswi nga endzeni ka tinyama ta milenge ni matsolo swi vaka swi tshuka-tshukaka kutani swi endla leswaku munhu a nga etleli. Hambileswi vuvabyi lebyi minkarhi yin’wana byi vaka kona loko munhu a nga endli vutiolori kumbe ku nga ri na nkhuluko lowu ringaneke, kambe swi vonaka onge byin’wana byi vangiwa hi swakunwa leswi nga na khafeni. Swa tiveka leswaku byala bya byi nyanyisa vuvabyi lebyi minkarhi yin’wana.

Ku khuhlana ka meno i xiphiqo xin’wana xa vurhongo. Loko mo khuhlana nkarhi hinkwawo, meno ni rhambu ra tinhlaya swi nga ha vaviseka, kutani swi ku vangela nkelunkelu. Matshungulelo ya kona a ma fani, swi ya hileswaku xiphiqo lexi i xikulu ku fikela kwihi, munhu a nga ha endliwa vuhandzuri enon’wini kumbe a veheriwa nchumu wun’wana emenweni nivusiku.

Nkambisiso wo koma wa mavabyi man’wana eka yo tala ya vurhongo wu kombisa leswaku swi nga ha va ni khombo ku honisa mavabyi lawa. Ku nga ha endliwa vutshunguri byo olova kumbe lebyi rharhanganeke, kambe u kuma leswaku hi xitalo bya laveka vutshunguri bya kona. Loko wena kumbe munhu un’wana loyi u n’wi rhandzaka a ri ni xiphiqo lexikulu xa nkelunkelu kumbe a ri ni swikombiso leswikulu swa vuvabyi bya ku etlela, ku nga va vutlhari ku kuma mpfuno wa madokodela hi ku hatlisa. Hambiloko vutshunguri bya kona byi nga xi heti hi ku helela xiphiqo xa kona, kambe byi nga ha ma hunguta ngopfu makhombo man’wana naswona byi endla leswaku vanhu va swi kota ku xi tiyiselela xiphiqo xa kona. Kutani enkarhini lowu taka, loko switshembiso swa Bibele swi hetiseka, “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’ ” Mavabyi hinkwawo ma ta susiwa hi ku helela loko Xikwembu xi “endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.”—Esaya 33:24; Nhlavutelo 21:3-5.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku tshungula mavabyi ya ku etlela swi fanele swi va ehansi ka nkongomiso wa dokodela

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku ba mantonoro ku nga ha va xikombiso xa leswaku munhu u ni xiphiqo xa ku heleriwa hi moya loko a etlele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Hakanyingi vuvabyi bya ku tshamela ku etlela byi nga ha tekiwa onge i vulolo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Switirhisiwa leswi lawulaka nkhuluko wa moya swi nga pfuna ku huhata vuvabyi bya ku heleriwa hi moya loko u etlele