Ndzi Dyondzisiwe Ku Sukela eVuhlangini Ku Rhandza Xikwembu

HI KU VULA KA ANATOLY MELNIK

Vo tala va rhandza ku ndzi vitana Kokwana. Rito leri ra ndzi tsakisa swinene hikuva ri ndzi tsundzuxa kokwa wa mina, loyi a ndzi n’wi rhandza swinene naswona ndzi n’wi nkhensaka swinene. Inge ndzi ku byela hi ta yena ni ndlela leyi yena na Kokwana wa xisati va swi khumbeke swinene ha yona swirho swa ndyangu wa vona swin’we ni van’wana vo tala.

NDZI velekeriwe eximutanini xa Hlina, en’walungwini wa ndhawu leyi namuntlha yi tivekaka hi Moldova.a Hi va-1920, vatirheli lava famba-fambaka, lava a va tiviwa tanihi tiphiligrimi, va tsemakanye ndzilakano va huma eRomania va ta exifundzheni xa hina xo saseka xa tintshava. Vatswari va manana va ma amukele hi ku hatlisa mahungu lamanene lawa va ma tweke ma chumayeriwa, lama humaka eBibeleni. Hi 1927 va ve Swichudeni swa Bibele hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona hi nkarhi wolowo. Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi sungula hi 1939, ana se a ku ri ni vandlha ra Timbhoni ta Yehovha eximutanini xa ka hina.

Hi 1936, ku nga lembe leri ndzi nga velekiwa ha rona, maxaka ya mina hinkwawo a ku ri Timbhoni ta Yehovha handle ka tatana loyi a ha ya eKerekeni ya Orthodox. Hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, u sungule ku anakanyisisa hi xikongomelo xa vutomi naswona eku heteleleni u tinyiketele eka Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu, u swi kombise hi ku khuvuriwa ematini. Kokwana wa xinuna u wu pfunile swinene ndyangu wa ka hina leswaku wu kula hi tlhelo ra moya. A a yi rhandza ngopfu Bibele naswona a a tiva matsalwa yo tala hi nhloko. A a swi kota ku cinca bulo rin’wana ni rin’wana ri fambisana ni timhaka ta Bibele.

A ndzi rhandza ku khegela exifuveni xa Kokwana, ndzi yingisela loko a ndzi byela switori swa le Bibeleni. U ndzi dyondzise ku rhandza Xikwembu. Ndza n’wi nkhensa swinene hikwalaho ka sweswo! Loko ndzi ri ni malembe ya nhungu, ndzi ye eku chumayeleni ro sungula ndzi ri na Kokwana. Hi ku tirhisa Bibele hi swi kotile ku komba vaakelani va hina leswaku Yehovha i mani nileswaku hi nga tshinela njhani eka yena.

Ku Tshikileriwa Hi Makhomunisi

Hi 1947, valawuri va sungule ku xanisa Timbhoni ta Yehovha eMoldova hi ku hlohloteriwa hi fambiselo ra Vukhomunisi ni Kereke ya Orthodox. Swirho leswi a swi vuriwa swa KGB ku katsa ni maphorisa a va ta ekaya va ta hi vutisa leswaku i vamani lava rhangelaka entirhweni wa hina wo chumayela, nileswaku tibuku a ti huma kwihi ni laha a hi hlangana kona leswaku hi gandzela. Va vule leswaku va ta xaxisa ntirho wa Timbhoni ta Yehovha, leti va vuleke leswaku “ti kavanyeta ntirho wa Vukhomunisi etikweni.”

Hi nkarhi lowu, Tatana, ku nga wanuna loyi a dyondzekeke, na yena u sungule ku rhandza tidyondzo ta Bibele swinene. Yena na Kokwana a va swi tiva ku va hlamula hi vutlhari lava va konanisaka leswaku va nga xengi vamakwerhu wa hina va Vakreste. Havambirhi ka vona a ku ri vavanuna lava nga ni xivindzi ni rirhandzu naswona va khathalaka hi vuhlayiseki bya vapfumeri-kulobye. Ku fana na vona, Manana a a tshama a rhulile.

Hi 1948, va khome Tatana va famba na yena. A va hi byelanga leswaku a a khomeriwa yini. U gweviwe malembe ya nkombo ekhotsweni lerikulu ni malembe mambirhi ya ku tshama evuchavela-hwahwa. Eku heteleleni u rhumeriwe exifundzheni xa Magadan en’walungu-vuxa bya Rhaxiya, ku tlula 7 000 wa tikhilomitara ku suka ekaya ka hina. A hi vonananga ku ringana malembe ya kaye. A swi nga olovi ku hanya ndzi nga ri na tatana, kambe Kokwana u ndzi seketerile swinene.

Ku Yisiwa eVuchavela-hwahwa

Hi vusiku bya June 6, 1949, masocha mambirhi ni mutirhela-mfumo va hlasele muti wa ka hina. Va vule leswaku va hi nyika tiawara timbirhi leswaku hi huma endlwini hi nghena emovheni wa vona. A va hlamuselanga swo tala. Va lo hi byela ntsena leswaku hi yisiwa evuchavela-hwahwa naswona a hi nge he tlheli hi vuya. Kutani, mina na Manana, Kokwa wa xinuna, Kokwana wa xisati swin’we ni vapfumeri-kulorhi, hi yisiwe eSiberia. A a ndzi ri ni malembe ya 13 ntsena. Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, hi tikume hi tshame etindhawini leti nga nhlangasi, enhoveni leyikulu. Ndhawu leyi a yi hambanile swinene ni tiko ra hina leri a ndzi ri rhandza swinene! Minkarhi yin’wana a hi rila. Kambe, a hi tiyiseka leswaku Yehovha a nge hi lahli.

Ximutana lexi a hi yisiwe eka xona a xi ri ni tiyindlu ta khume leti akiweke hi timhandzi. Timbhoni tin’wana a ti yisiwe eswimitanini swin’wana swa ndhawu leyi ya nhlangasi. Leswaku va chavisa vanhu va kwalaho, hambi ku ri ku endla leswaku va nga hi tshineleli, valawuri va vule leswaku Timbhoni i makhema. Hambiswiritano, ku nga ri kungani, vanhu va swi xiyile leswaku a va xisiwa naswona a va nga ha hi chavi.

Eka tin’hweti timbirhi to sungula leti hi fikeke ha tona, a hi tshama emuakweni wa khale. Kambe a hi fanele hi aka yindlu ya kahle ku nga si fika vuxika bya kwalaho lebyi vuyisaka ni n’wana evukatini. Kokwa wa xinuna na Kokwa wa xisati va pfune Manana na mina ku aka yindlu leyi hafu ya yona a yi ri ehansi ka misava kasi hafu yi ri ehenhla ka misava. Hi tshame kwalaho malembe lama tlulaka manharhu. A hi nga pfumeleriwanga ku suka kwalaho handle ka mpfumelelo naswona mpfumelelo wa kona a hi kalanga hi nyikiwa.

Hi ku famba ka nkarhi ndzi pfumeleriwe ku nghena xikolo. Tanihi leswi tidyondzo ta vukhongeri bya mina a ti hambana ni ta van’wana lava a va ri kwalaho, hakanyingi vadyondzisi ni swichudeni-kulorhi a va ndzi vutisa swivutiso. Kokwa wa xinuna a a tsaka swinene loko ndzi vuya ekaya ndzi n’wi byela ndlela leyi ndzi hlamuseleke ha yona malunghana ni vukhongeri bya hina.

Ku Ntshunxekanyana

Hi 1953 endzhaku ka ku fa ka mufumi loyi a a vuriwa Stalin, swilo swi antswilenyana. Hi pfumeleriwe ku suka emutini wolowo. Leswi swi endle leswaku hi kota ku hlangana ni vapfumeri-kulorhi ni ku ya eminhlanganweni emitini leyi Timbhoni tin’wana a ti ri eka yona. A hi hlangana hi mintlawa leyitsongo leswaku hi nga tikokeli matihlo. Leswaku hi ya kwalaho, a hi famba kwalomu ka 30 wa tikhilomitara, nkarhi wun’wana egambokweni leyi fikaka hi le matsolweni eka maxelo lama nga -40 wa tidigri ta Celsius. Hi siku leri landzelaka hi teke riendzo ro leha hi kongoma ekaya. Endleleni a hi dya marhakarhaka lama lovekiweke eka vhiniga ni chukela ritsongo. Kambe a hi tsakile swinene ku fana na Davhida wa le nkarhini wa khale!—Pisalema 122:1.

Hi 1955 ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa. Emahlweninyana ka sweswo, enhlanganweni wa vandlha wa le ximutanini xa le kusuhi, ndzi hlangane na Lidiya, ntombhi leyinene leyi nga ni misisi ya ntima. Ku fana na hina, yena ni ndyangu wa ka vona a va ri Timbhoni leti a ti hlongoriwe etikweni ra rikwavo ra Moldova. A a ri xilombe naswona a a ti tiva hinkwato tinsimu ta 337 leti a ti ri ebukwini ya tinsimu leyi a yi tirhisiwa hi nkarhi wolowo. Leswi swi ndzi nyanyurile tanihi leswi na mina a ndzi rhandza vuyimbeleri bya hina ni tinsimu. Hi 1956 hi kunguhate ku tekana.

Ndzi tsalele Tatana—hi kume leswaku u yisiwe eMagadan—kutani hi tlherisele siku ra hina ra mucato endzhaku kukondza a hi nyika mpfumelelo wo tekana. Endzhaku ka sweswo, Tatana u ntshunxiwile naswona u te a ta tshama na hina evuchavela-hwahwa. U hi byele ndlela leyi Xikwembu xi n’wi pfuneke ha yona swin’we ni Vakreste-kulobye leswaku va pona eka xiyimo xo biha lexi a va ri eka xona etikampeni ta khotso. Timhaka to tano ti tiyise ripfumelo ra hina.

Endzhakunyana ka loko Tatana a vuyile, loko Manana a ri karhi a lunghiselela oyili leyi a hi yi tirhisa eka pende ni vhanichara, ku humelele mhangu yo chavisa. Poto lerikulu leri a ri ri ni oyili leyi vilaka ri wile ri n’wi chela. U fele exibedlhele. A hi ri ni gome lerikulu swinene. Endzhaku gome ra Tatana ri hungutekile loko a tekana na Tatyana, Mbhoni leyi a yi tshama eximutanini xin’wana xa kwalaho.

Ku Ndlandlamuxa Vutirheli Bya Hina

Hi 1958, mina na Lidiya hi sukile eKizak laha a hi tshama kona hi nkarhi wolowo, hi ya emutini lowukulunyana wa Lebyaie, lowu nga kwalomu ka 100 wa tikhilomitara ku suka laha a hi tshama kona. Hi hlaye leswaku Vakreste ematikweni man’wana a va chumayela hi yindlu ni yindlu. Kutani hi swi ringetile loko hi fika kwalaho. Ina, Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! a swi yirisiwile, kambe hi kume tikopi leti ngungumerisiweke ku suka etindhawini tin’wana. Sweswi a hi tivisiwe leswaku hi ta hamba hi kuma timagazini hi Xirhaxiya ntsena. Ku fikela hi nkarhi wolowo, a hi kuma timagazini hi Ximoldovia. Kutani hi endle matshalatshala yo dyondza Xirhaxiya. Hambi ku ri namuntlha a ndzo tsundzuka tinhloko-mhaka ta swihloko sweswo ntsena kambe ni rungula rin’wana leri a ri hlamuseriwa eka swona.

Leswaku hi tihanyisa, Lidiya a a tirha exitlatini xa mavele kasi mina a ndzi tirha ku ehlisa timhandzi etigolonyini. A ti vuya kambe mali yona a yi nga nyawuli. Hambileswi hina Timbhoni a hi tekiwa tanihi vatirhi lava tiyimiseleke, kambe a hi nga nyikiwi mali ya loko ko tshuka ku humelele mhangu kumbe bonasi. Vatirhela-mfumo va vule hi ku kongoma va ku: “Timbhoni ta Yehovha a ti laveki endhawini ya Makhomunisi.” Kambe, hi tsakile hikuva marito ya Yesu malunghana ni valandzeri vakwe ma ve ntiyiso eka hina: “Vona a hi xiphemu xa misava, tanihi leswi mina ndzi nga riki xiphemu xa misava.”—Yohane 17:16.

Mintlhontlho Leyintshwa

Hi 1959 n’wana wa hina wa nhwanyana Valentina u velekiwile. Endzhaku ka sweswo, nxaniso wun’wana lowukulu wu sungurile. The Encyclopædia Britannica yi ri: “Holobye-nkulu Nikita Khrushchev u sungule vandla leri kanetanaka ni vukhongeri hi 1959 ku ya eka 1964.” Maphorisa ya Mfumo ma hi byele leswaku xikongomelo xa mfumo wa Soviet i ku herisa vukhongeri hinkwabyo, ngopfu-ngopfu Timbhoni ta Yehovha.

Loko Valentina a nga si heta ni lembe, ndzi vitaniwile leswaku ndzi ya joyina vusocha. Loko ndzi ala, ndzi gweviwe ku tshama ntlhanu wa malembe ejele hikwalaho ka leswi a ndzi nga lavi ku seketela tiko ro karhi. Siku rin’wana loko Lidiya a ndzi endzerile, mukongomisi wa KGB u vule leswi eka yena: “Hi kume xitiviso lexi humaka eKremlin xa leswaku ku nga si hela malembe mambirhi ku ta va ku nga ha ri na Mbhoni ya Yehovha ni yin’we eSoviet Union.” Kutani a n’wi lemukisa: “U fanele u landzula ripfumelo ra wena, handle ka swona u ta khomiwa.” Mukongomisi loyi a a anakanya leswaku ku n’wi chavisa hi ndlela yoleyo swi ta endla leswaku vavasati va pfala milomu, a a vula a ku: “Vavasati lava va tsanile.”

Ku nga ri kungani, vavanuna vo tala lava nga Timbhoni a va ri emajele ni le tikampeni ta nxaniso. Kambe, vavasati va Vakreste lava nga ni xivindzi va ye emahlweni ni ntirho wo chumayela. A va veka vutomi bya vona ekhombyeni hi ku ngungumerisa tibuku va ti yisa ekhotsweni ni le tikampeni ta nxaniso. Lidiya na yena u langutane ni miringo yo tano naswona vavanuna a va tala ku n’wi gangisa hi ku vona leswaku a ndzi kona. Ku tlula kwalaho, u byeriwe leswaku a ndzi nge ntshunxiwi. Kambe ndzi ntshunxiwile!

Ku Ntshunxiwa Ni Ku Rhurhela eKazakhstan

Hi 1963 nandzu wa mina wu tlhele wu tengiwa naswona endzhaku ndzi ntshunxiwile—endzhaku ka malembe manharhu ndzi ri ekhotsweni. Kambe hinkwako a hi nga pfumeleriwi ku kuma maphepha yo tshama, kutani a ndzi nga swi koti ku kuma ntirho. Nawu wa Tiko a wu ku: “Loko u nga ri na mpfumelelo wo tshama etikweni, a wu fanelanga u thoriwa.” Hi khongele eka Yehovha hi mbilu hinkwayo hi kombela mpfuno. Kutani hi kunguhate ku rhurhela ePetropavl en’walungwini wa Kazakhstan. Hambiswiritano, valawuri a se va lemukisiwile hi hina kutani va arile leswaku hi tshama kumbe ku tirha kona. Timbhoni ta kwalomu ka 50 edorobeni leri a ti xanisiwa hi ndlela leyi fanaka.

Hi fambe swin’we ni mpatswa wun’wana lowu a wu ri Timbhoni, hi kongoma edzongeni exidorobanini xa Shchuchinsk. A ku nga ri na Timbhoni leti a ti tshama kwalaho naswona valawuri a va nga tivi nchumu hi ntirho wa hina wo chumayela. Vhiki hinkwaro mina na Ivan—vavanuna vambirhi—hi lave ntirho loko vavasati va hina va tshame exitichini xa xitimela, laha a hi etlela kona nivusiku. Eku heteleleni, hi kume ntirho efektri ya tinghilazi. A hi qache xikamarana lexi a xo va na ndhawu yo ringana mibedo yimbirhi ntsena kambe a hi enerisekile.

Mina na Ivan hi tinyiketele entirhweni wa hina naswona swi va tsakisile swinene vathori va hina. Loko ndzi vitaniwa ku ta joyina vusocha nakambe mufambisi wa fektri se a a swi tiva leswaku ripfalo ra mina leri leteriweke hi Bibele a ri nge ndzi pfumeleli ku ya dyondzela vusocha. Lexi hlamarisaka, u byele ndhuna ya masocha leswaku mina na Ivan a hi ri vatirhi lava nga ni vutshila naswona ntirho a wu nge fambi loko hi nga ri kona. Hikwalaho hi pfumeleriwe ku tshama.

Ku Kurisa Vana Ni Ku Tirhela Van’wana

Lilya, n’wana wa hina wa nhwanyana wa vumbirhi u velekiwe hi 1966. Endzhaku ka lembe hi rhurhele eBelyye Vody edzongeni wa Kazakhstan ekusuhi na ndzilakano wa Uzbekistan, kwalaho a ku ri ni ntlawa lowutsongo wa Timbhoni. Ku nga ri kungani ku simekiwe vandlha, naswona ndzi vekiwe ku va mulanguteri la ungamelaka. Hi 1969 hi kume n’wana wa jaha, Oleg, naswona endzhaku ka malembe mambirhi hi kume xisiva-rhumbu xa hina ku nga Natasha. Mina na Lidiya a hi rivalanga leswaku vana i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha. (Pisalema 127:3) Hi vulavurisane hi leswi hi faneleke ku swi endla leswaku va ta kula va rhandza Yehovha.

Hambi ku ri hi va-1970, vavanuna vo tala lava nga Timbhoni a va ha ri etikampeni ta nxaniso. Mavandlha yo tala a ma lava vuungameri ni nkongomiso lowunene. Loko Lidiya a endla ntirho lowukulu wo kurisa vana, minkarhi yin’wana a tirha tanihi manana tlhelo tatana, a ndzi tirha tanihi mulanguteri la fambaka-fambaka. Ndzi endzele mavandlha ya le Kazakhstan, ku katsa ni matiko lama nga tiriphabliki ta Soviet ku nga Tajikistan, Turkmenistan na Uzbekistan. Hi hala tlhelo, a ndzi tirha leswaku ndzi hlayisa ndyangu wa mina, naswona Lidiya ni vana a va ndzi seketela.

Hambileswi a ndzi pfa ndzi heta mavhiki ndzi nga ri kona ekaya, ndzi ringetile ku kombisa vana va mina rirhandzu ni ku va pfuna leswaku va kula hi tlhelo ra moya. Mina na Lidiya hi khongele hi mbilu hinkwayo eka Yehovha leswaku a pfuna vana va hina naswona hi bule na vona hi ndlela leyi va nga hlulaka ku chava vanhu ha yona ni ku kurisa vuxaka bya vona ni Xikwembu. Loko a ku nga ri nseketelo wo pfumala vutianakanyi wa nsati wa mina la rhandzekaka, a ndzi ta va ndzi nga swi kotanga ku hetisisa mintirho ya mina tanihi mulanguteri la famba-fambaka. Lidiya swin’we ni vamakwerhu van’wana va xisati a va nga ‘tsananga’ hilaha mukongomisi wa vuthu a vuleke hakona. A va ri tinhenha ta xiviri hi tlhelo ra moya!—Vafilipiya 4:13.

Hi 1988 loko vana va hina hinkwavo se va kurile, ndzi hlawuriwe ku va mulanguteri la famba-fambaka wa nkarhi hinkwawo. Xifundzha xa mina a xi katsa matiko yo tala ya Asiya Xikarhi. Endzhaku ka loko ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha wu tsarisiwe ximfumo ekhale ka Soviet Union hi 1991, vavanuna van’wana lava fanelekaka va sungule ku tirha ematikweni ya le Asiya lawa a ma ri khale ka tiriphabliki ta Soviet Union. Namuntlha ku ni valanguteri lava famba-fambaka va 14 ematikweni lawa, laha n’wexemu a ku ri ni vanhu vo tlula 50 000 eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste!

Xirhambo Lexi Nga Rindzeriwangiki

Eku sunguleni ka lembe ra 1998, ndzi kume riqingho ndzi nga swi langutelanga ri huma erhavini ra Timbhoni ta Yehovha eRhaxiya. Va ndzi vutise va ku: “Anatoly, xana wena na Lidiya mi anakanye hi ku va evutirhelini bya nkarhi hinkwayo?” Ina, hi anakanyele vana va hina lunghelo ro tano. Entiyisweni, jaha ra hina Oleg, a ri tirha erhavini ra le Rhaxiya kwalomu ka ntlhanu wa malembe.

Loko ndzi byele Lidiya hi xirhambo lexi hi xi kumeke, u ndzi vutise a ku: “Ku vuriwa yini hi yindlu ya hina, ntanga wa hina ni nhundzu ya hina?” Endzhaku ko khongela ni ku bula ha swona, hi kunguhate ku nghenela vutirheli lebyi. Eku heteleleni hi rhambiwile leswaku hi ya tirha erhavini ra Timbhoni ta Yehovha le Issyk, eKazakhstan, ekusuhi ni doroba ra Alma-Ata. Laha ku hundzuluxeriwa tibuku ta hina ta Bibele ti ya eka tindzimi leti vulavuriwaka endhawini leyi.

Ndyangu Wa Hina Namuntlha

Ha xi nkhensa swinene Xikwembu hileswi xi hi pfuneke leswaku hi dyondzisa vana va hina ntiyiso wa Bibele! Nhwana wa hina lonkulu, Valentina, u tekiwile naswona hi 1993 yena ni nuna wakwe va rhurhele le Ingelheim, eJarimani. Va ni vana vanharhu, lava hinkwavo ka vona va nga Timbhoni ta Yehovha leti khuvuriweke.

Lilya, nhwana wa hina wa vumbirhi, na yena u tekiwile. Yena ni nuna wakwe la nga nkulu evandlheni ra le Belyye Vody, va dyondzisa vana va vona vambirhi leswaku va rhandza Xikwembu. Oleg u tekane na Natasha, makwerhu wa xisati la nga Mukreste wa le Moscow, naswona va tirha swin’we erhavini ra le Rhaxiya ekusuhi na St. Petersburg. Hi 1995, xisiva-rhumbu xa hina, Natasha u tekiwile naswona yena ni nuna wakwe va hlanganyela evandlheni leri tirhisaka Xirhaxiya eJarimani.

Nkarhi ni nkarhi ha hlangana tanihi ndyangu lowukulu. Vana va hina va byela vana va vona ndlela leyi “Manana” na “Tatana” va yingiseke Yehovha ha yona ni ku kurisa vana va vona leswaku va rhandza ni ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso, ku nga Yehovha. Ndza swi vona leswaku bulo leri ri pfuna vatukulu va hina leswaku va kula hi tlhelo ra moya. Xintukulwana xa hina xi lo swi rhaa, leswi a ndzi endla swona loko ndza ha ringana na yena. Nkarhi wun’wana u khegela exifuveni xa mina a kombela leswaku ndzi n’wi byela xitori xa le Bibeleni. Ndza tsaka swinene loko ndzi tsundzuka minkarhi leyi a ndzi khegela exifuveni xa Kokwana ni ndlela leyi a ndzi pfuneke ha yona leswaku ndzi rhandza Mutumbuluxi wa hina Lonkulu ni ku n’wi tirhela.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Ndzi ri ni vatswari va mina ehandle ka yindlu ya ka hina eMoldova endzhakunyana ka ku khomiwa ka Tatana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ndzi ri na Lidiya hi 1959, loko ha ha ri evuchavela-hwahwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Lidiya a ri ni n’wana wa hina wa nhwanyana Valentina hi nkarhi lowu a ndzi ri ekhotsweni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri na Lidiya namuntlha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Hi ri ni vana va hina ni vatukulu, hinkwerhu hi tirhela Yehovha!