Vantshwa Va Vutisa . . .

Ndzi Nga N’wi Byela Njhani Ndlela Leyi Ndzi Titwaka Ha Yona?

“Ndzi lava nhlamulo ya xivutiso lexi nge, I mani loyi a faneleke a n’wi byela leswaku wa n’wi rhandza—xana i ntombhi kumbe i jaha?”—Laura.a

WA HA ku hlangana na yena kumbexana se u ni nkarhinyana u n’wi tiva—naswona u lava leswaku a va munghana wa wena lonkulu. Wa tiyiseka leswaku na yena u titwa hi ndlela leyi fanaka kambe wa chava kumbe u ni tingana ta ku ku byela ndlela leyi a titwaka ha yona. Kutani a wu tiyiseki leswaku swi ta va swi fanerile leswaku ku va wena u sungulaka ku n’wi byela ta le mbilwini ya wena.b

Loko hi nga si dzika ngopfu, a hi sungule hi tlhuvutsa ndlela leyi vanhu lava u tshamaka na vona va titwaka ha yona—ku nga ha va vandyangu ni va muganga wa ka n’wina. Hi xikombiso, xana ndhavuko wa ndhawu ya ka n’wina wu vula leswaku vatswari va wena hi vona va faneleke va ku lavela nuna?c Ina, u nga ha vona onge munhu u fanele ku tiendlela xiboho etimhakeni to gangisana ni vukati. Hambiswiritano, Vakreste va ringeta ku papalata ku khunguvanyisa vanhu van’wana swi nga fanelanga. Nakambe va anakanyela swirho swa ndyangu swin’we ni vanhu van’wana lava va va rhandzaka.

Hambiswiritano, ematikweni yo tala namuntlha swi tolovelekile leswaku munhu a hlawula loyi a lavaka ku gangisana na yena va nga si endla xiboho xa ku tekana. Xana swi ta va swi hoxile leswaku wansati a sungula a byela wanuna leswaku wa n’wi rhandza? Nakambe, emhakeni leyi ku nga ha anakanyeriwa ndlela leyi ndyangu ni vanhu va ndhawu va titwaka ha yona. Xana xiendlo xo tano xi ta hlamarisa vanhu vo tala kumbe ku va khunguvanyisa?

Xana Bibele yi hi pfuna njhani leswaku hi kota ku hlamula xivutiso lexi malunghana niloko swi fanerile kumbe e-e leswaku wansati a teka goza ku sungula? Eminkarhini ya Bibele, wansati la chavaka Xikwembu la vuriwaka Rhuti u ye eka wanuna la vuriwaka Bowasi a ya kombela vukati. Naswona Yehovha Xikwembu u katekise matshalatshala yakwe! (Rhuti 3:1-13) Ina, Rhuti a a nga ha ri xihlangi; a a ri noni, a swi kanakanisi leswaku a a kurile lerova a nga tekiwa. Nakambe, a a nga ri eku tlangeni hi rirhandzu kumbe ku tlanga hi Bowasi. Ematshan’weni ya sweswo, u namarhele milawu ya Xikwembu leyi vulavulaka hi vukati.—Deteronoma 25:5-10.

Kumbexana se u kurile naswona u ehleketa hi ku tekiwa, naswona ku ni jaha ro karhi leri u ri rhandzaka. Hambiswiritano, ku phofulela munhu un’wana ta le mbilwini ya wena, loyi swi nga ha endlekaka a nga titwi hi ndlela leyi fanaka ni ya wena, a hi matlangwana naswona swi ni khombo. Swi fana ni ku teka mbilu ya wena u yi veka emavokweni ya munhu un’wana. Xana u ta yi khoma kahle kumbe u to yi tlatlalata ehansi? Ndlela yo antswa yo papalata ku tikhomisa tingana swi nga fanelanga kumbe ku tivavisa emintlhavekweni i ku landzela misinya ya milawu ya Bibele.

Tirhisa Vutlhari

Swa olova leswaku munhu a sungula ku lorha ri lo hosi, a ehleketa leswaku vutomi a byi ta va njhani loko a a rhandzana ni munhu wo karhi. U nga ha anakanya ni hi ta siku ra wena ra mucato niloko se mi tekanile. Phela leswi, swo va norho ntsena. U nga ha navela swilo leswi u nga taka u nga swi kumi. Hilaha Bibele yi vulaka hakona, “ku langutela loku tlheriseriwaka endzhaku ku vabyisa mbilu.” (Swivuriso 13:12) Ku lorha ri lo hosi swi nga ha ku endlisa swihoxo. Kambe, Swivuriso 14:15 yi ri: “Lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.” Munhu wo tlhariha u ni miehleketo leyi hlutekeke naswona u languta swilo hi tihlo ra xiviri. Xana u nga tlhariha njhani etimhakeni ta ku gangisana?

Xo sungula, ringeta ku “endla swilo hi ku tiva.” (Swivuriso 13:16) Ntombhi yin’wana yi vurisile loko yi ku, “entiyisweni a wu nge swi koti ku rhandza munhu un’wana u nga si n’wi tiva kahle.” Ringeta ku n’wi tiva kahle u nga si n’wi nghenisa embilwini ya wena, xiya leswi a swi endlaka ni ndlela leyi a vulavulaka ha yona. Xiya ndlela leyi a khomaka vanhu van’wana ha yona. Jaha rin’wana ri ringanyeta leswi: “Vutisa vanghana va yena leswaku i munhu wa njhani, vutisa ni vanhu lava kuleke lava n’wi tivaka kahle.” Xana swirho swa vandlha ra Vukreste swi ‘vulavula kahle’ ha yena? (Mintirho 16:2) Nakambe, hi ku ya hi ntombhi yin’wana leyi vuriwaka Isabel, “ku famba na yena mi ri ntlawa ni ku tiva ndyangu wa ka vona swi nga pfuna swinene.” Ku famba mi ri ntlawa swi endla leswaku u kota ku n’wi vona kahle u ntshunxekile.

Ku tiva munhu hi ndlela leyi swi lava nkarhi ni ku lehisa mbilu. Kambe u ta kota ku vona mboyamelo, mikhuva ni timfanelo leti nga ta ku pfuna u vona leswaku u endle xiboho xa kahle kumbe leti nga endlaka leswaku u cinca. Swivuriso 20:11 yi ri: “Mufana [kumbe jaha] u tiviwa hi ndlela leyi a hanyaka ha yona loko mintirho yakwe yi tengile naswona yi lulamile.” Ina, ku nga ri kungani swiendlo swa yena swi ta kombisa leswi a nga swona endzeni.

Hikokwalaho, hi vutlhari, u nga tsutsumeli ku teka goza kutani u n’wi byela leswaku wa n’wi rhandza. Loko wo tsutsumela ku n’wi byela leswaku wa n’wi rhandza kutani na yena a ku byela leswaku wa ku rhandza, u nga ha swi kuma hi ku famba ka nkarhi leswaku a nga faneleki ku va munghana wa wena wa vukati.d Loko se u tibohile, u nga ha n’wi vavisa mufana loyi loko u n’wi tshika—kumbexana a nga ha vaviseka ngopfu.

Ndlela Leyi U Tikhomaka Ha Yona

Swi nga endleka jaha leri na rona ri ku veke tihlo! Xana ndlela leyi u tikhomeke ha yona yi kombisa timfanelo ta ku chava Xikwembu? Isabel u ri: “Ndzi xiye leswaku vanhwanyana vo tala a va ambali hi ndlela leyi faneleke. Loko u lava munhu wa moya leswaku a ku lemuka, u fanele u ambala kahle.” Ku nga khathariseki leswaku fexeni ya misava yi humesa yini, ku tibombisa hi “swiambalo leswi langutekaka, hi xichavo ni mianakanyo yo hluteka” swi ta endla leswaku u n’wi koka mahlo wanuna la chavaka Xikwembu.—1 Timotiya 2:9.

Nakambe Bibele yi khutaza vantshwa va Vakreste leswaku va va “xikombiso . . . eku vulavuleni.” (1 Timotiya 4:12) Ndlela leyi u vulavulaka ha yona yi paluxa vumunhu bya wena. Xana u fanele u endla yini loko u bula ni jaha? Loko ri ri ni tingana, ri nga khomiwa hi rhumbyana. Ntombhi leyi vuriwaka Abbie yi ri, “U nga ha sungula bulo ku vona ndlela leyi ri angulaka ha yona.”

Xana ri nga sungula njhani? Loko u vulavula ngopfu hi wena n’wini, ri nga ha gimeta hileswaku u ni vutianakanyi naswona a wu si wupfa enhlokweni. Bibele yi bumabumela leswaku u “nga veki tihlo etimhakeni ta [wena] ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.” (Vafilipiya 2:4) Loko u n’wi vutisa swivutiso leswi faneleke malunghana na yena n’wini kumbe leswi a swi rhandzaka swi nga ha n’wi pfuna leswaku a vulavula a ntshunxekile.

A swi fanelanga leswaku u tirhisa ‘ririmi ra mano’ kumbe ‘milomu ya mavun’wa,’ ya vukanganyisi. (Pisalema 120:2) Wanuna wo tlhariha a nga swi vona leswaku wa hemba. Hilaha ku fanaka, u nga jakatseki. Leswi i swa nkoka, ngopfu-ngopfu loko mi sungula ku bula hi timhaka ta risima, ku fana ni tipakani ta n’wina ta moya. Minkarhi hinkwayo vana leswi u nga swona, vula leswi humaka embilwini naswona u tshembeka. Hi kona u nga ta vona loko mi ri ni tipakani leti fanaka evuton’wini.

Loko A Nga Anguli

Kambe, ku vuriwa yini loko a nga kombisi leswaku wa ku rhandza hambiloko u endle matshalatshala yo tano hi vutlhari? Kumbexana ku nga ha hela mavhiki yo hlayanyana kumbe tin’hweti—a nga vuli nchumu hi ta rirhandzu. Xana u fanele u swi bakanya, u ehleketa leswaku wo va ni tingana ntsena? U nga ha tivutisa: ‘Xana wo va ni tingana hakunene, xana u lunghekele ku teka? Loko ndzo tekana na yena, xana u ta swi kota ku rhangela ndyangu tanihi nhloko kumbe u ta rindzela ku va mina ndzi rhangelaka?’ (1 Vakorinto 11:3) Hi lexi xivutiso xin’wana xo gayela ha xona, ‘Xana u ni tingana hakunene kumbe a nga ndzi rhandzi?’ Swi nga ha vava ku gimeta hi ndlela leyi. Kambe ku swi amukela swi ta ku pfuna leswaku u nga khomiwi hi tingana hikwalaho ko phofula ndlela leyi u titwaka ha yona eka munhu loyi a nga ku rhandziki.

U nga ha ehleketa leswaku wa ku rhandza. Kutani u ehleketa leswaku wo nonoka ntsena ku ku byela ta mbilu yakwe, loko wo endla matshalatshalanyana u ta kala a ku byela. Kumbexana. Kambe loko u anakanya hi ku teka goza ku sungula, u nga ha tipeta. A wu fanelanga u ehleketa ntsena hileswi u nga ta swi vula kambe u fanele u ehleketa ni hi nkarhi lowu faneleke wo swi vula.

Hi xikombiso u nga tibyela leswaku ku n’wi byela leswaku wa swi tsakela ku va na yena swa antswa ku ri na ku tsutsumela ku vula leswaku u “rhandzana na yena.” Hi ndlela yo titsongahata ni leyi faneleke, u nga ha vula leswaku u lava ku n’wi tiva ku antswa. U nga vileli loko u kuma swi tika ku n’wi byela. Leswi u swi vuleke swi huma embilwini, i swa nkoka swinene ku tlula marito hi woxe. Tsundzuka leswaku u lava ntsena leswaku mi gangisana, a wu buli hi vukati. Hambiswiritano, sweswo swi nga ha n’wi hlamarisa, kutani n’wi nyike nkarhi wo gayela hi leswi u swi vuleke.

Loko hakunene u ri tiva kahle jaha leri naswona u swi tiva leswaku ri ni musa naswona ri hlutekile emiehleketweni, a wu fanelanga u chava leswaku ri ta ku poyila kumbe ku ku tsongahata. Kambe u ta endla yini loko ro ku hlamula hi ndlela ya musa kambe ri ku byela leswaku a ri ku rhandzi? Naswona jaha ri fanele ri tikhoma njhani exiyin’weni xo tano? Xihloko lexi landzelaka xi ta tlhuvutsa swivutiso leswi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Ku xiya ndlela leyi a tikhomaka ha yona swi nga cinca ndlela leyi u titwaka ha yona malunghana na yena

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Loko u rhandza jaha ro karhi, bula ni vanhu lavakulu lava nga ni vutihlamuleri lava ri tivaka