Tindlela Ta Ntlhanu To Kuma Ntirho

I MANI la kumaka ntirho wa kahle swinene? Xana minkarhi hinkwayo i munhu la wu dyondzeleke kahle ntirho wolowo? Brian, mutsundzuxi wa lava lavaka mintirho u ri: “Doo! Hakanyingi ntirho wu kumiwa hi munhu la wu lavaka kahle.” U nga endla yini leswaku u wu lava kahle ntirho? A hi kambisiseni swiringanyeto swa ntlhanu.

Hleleka

Loko u lahlekeriwe hi ntirho wa kahle kumbe se u ri ni nkarhi wo lehanyana u nga tirhi, u nga ha hela matimba hi ku olova. Katharina, la rhungaka swiambalo eJarimani u ri: “Loko ndzi heleriwa hi ntirho ro sungula, a ndzi kholwa leswaku ndzi ta kuma wun’wana. Kambe loko tin’hweti ti ri karhi ti famba ndzi nga wu kumi wun’wana, ndzi ve ni ntshikilelo. Eku heteleleni, a swi ndzi tikela ku bula hi mhaka leyi ni vanghana va mina.”

Xana u nga lwisana njhani ni ku hela matimba? Buku leyi nge Get a Job in 30 Days or Less ya ringanyeta: “I swa nkoka leswaku u va ni xiyimiso xa wena n’wini xa ‘siku ni siku,’ u tiva leswaku u ta va u endla yini siku rero. Vatsari va buku leyi va bumabumela leswaku u “veka tipakani naswona u tsala leswi u swi endleke.” Tlhandlakambirhi, va vula leswaku “siku rin’wana ni rin’wana u fanele u ambala kahle onge hiloko u ya entirhweni.” Ha yini? “Loko u ambale kahle, u ta titwa u titshemba hambiloko u vulavula hi riqingho.”

Phela, u fanele u swi endla ntirho wa wena ku lava ntirho, ku nga khathariseki leswaku swi ta ku teka nkarhi wo tanihi kwihi. Katharina, la boxiweke eku sunguleni, u endle tano. U ri: “A ndzi ya ehofisini ya mintirho ndzi ya kombela tiadirese ni tinomboro ta tinqingho ta tikhampani leti ndzi ehleketaka leswaku ti nga ha ndzi thola. Ndzi tirhise ni swinavetiso swa maphepha-hungu. Ndzi kambisise buku ya tinqingho kutani ndzi tsala nxaxamelo wa tikhampani leti swi nga ha endlekaka ti ri ni mintirho kambe ti nga si yi navetisa, hiloko ndzi ti bela riqingho. Ndzi tlhele ndzi tsala ni cv ya mina ndzi yi rhumela eka tikhampani leti.” Endzhaku ka matshalatshala wolawo, Katharina u kume ntirho lowu faneleke.

Ku Kuma Rungula Hi Mintirho Leyi Nga Navetisiwangiki

Muphasi wa tinhlampfi la nga ni nete leyikulu hi yena la nga ha vaka ni nkateko wo phasa tinhlampfi. Hilaha ku fanaka, na wena loko u tiva ndlela yo kurisa “nete” ya wena swi nga ha ku pfuna ku kuma ntirho. Loko u lava ntirho hi ku tirhisa ntsena swinavetiso swa maphepha-hungu kumbe swa Internet, swi nga ha endleka u hundziwa hi mintirho yo tala. Mintirho yo tala leyinene a yi navetisiwi. Xana u nga yi kuma njhani mintirho leyinene leyi nga navetisiwangiki?

Loko u heta ku tirhisa swinavetiso, u nga ha endla hilaha Katharina a endleke hakona, vhiki ni vhiki u fanele u fonela tikhampani leti u ehleketaka leswaku ti nga ha ku thola. U nga rindzeli leswaku ti navetisa mintirho yoleyo. Loko mufambisi a vula leswaku ntirho a wu kona, n’wi vutise loko ku ri ni lomu a ehleketaka leswaku u nga ya kamba kona nileswaku u nga vulavula na mani hi ku kongoma. Loko a ku nyika xiringanyeto, kombela ku vonana ni mufambisi wa khampani yoleyo, u vula leswaku i mani la ku nyikeke vito ra khampani yoleyo.

Tony, la boxiweke eka xihloko lexi hundzeke, u kume ntirho hi ndlela yoleyo. Wa hlamusela: “Ndzi sungule ku tihlanganisa ni tikhampani to karhi hambileswi a ti nga navetisanga mintirho. Khampani yin’wana yi vule leswaku a yi nga ri na ntirho enkarhini wolowo kambe ndzi fanele ndzi ringeta nakambe endzhaku ka tin’hweti tinharhu. Ndzi tlhelerile, naswona ndzi wu kumile ntirho.”

Primrose, manana la nga swakwe wa le Afrika Dzonga, u endle leswi fanaka. U ri: “Loko ndzi ri exikolweni xo dyondzela xilamulela-mhangu, ndzi vone ku ri karhi ku akiwa muako lowuntshwa etlhelo lerin’wana ra gondzo ivi ndzi kuma leswaku a wu ta va kaya ra vadyuhari. Ndzi ringete ko hlayanyana ku tihlanganisa ni mufambisi wa kona. Eku heteleleni u ndzi byele leswaku a ku na ntirho. Kambe, a ndzi hambeta ndzi tlhelela kwalaho ku ya lava ntirho, hambi ku ri ku va mutirhi wa ku tirhandzela. Eku heteleleni, ndzi kume ntirho wa xinkarhana. Ndzi wu endle kahle ntirho wun’wana ni wun’wana lowu a ndzi nyikiwa wona. Hikwalaho ka sweswo, ndzi kume vutshila lebyi engetelekeke naswona ndzi kume ntirho wa nkarhi hinkwawo kwalaho.”

U nga ha tlhela u vutisa vanghana va wena, vandyangu ni van’wana ku ku pfuna ku kuma mintirho leyi nga navetisiwangiki. Leyi hi yona ndlela leyi Jacobus, ndhuna ya vuhlayiseki eAfrika Dzonga, a kumeke ntirho ha yona. U ri: “Loko khampani leyi a ndzi tirha eka yona yi pfala, ndzi byele vanghana ni vandyangu leswaku ndzi le ku laveni ka ntirho. Siku rin’wana munghana wa mina u twe vanhu va ri karhi va tivulavulela loko a fole layini exitolo. Wansati loyi a a vutisa un’wana loko a tiva munhu la lavaka ntirho. Munghana wa mina u nghenelerile kutani a byela wansati loyi ha mina. Hi endle malunghiselelo yo hlangana naswona ndzi wu kumile ntirho.”

Pfumelelana Ni Swiyimo

Leswaku u kuma ntirho, u fanele u pfumelelana ni swiyimo. Jaime, la boxiweke exihlokweni lexi hundzeke, u ri: “Swa tika ku kuma ntirho lowu nga ni hinkwaswo leswi a wu swi lava. U fanele u dyondza ku eneriseka hi ntirho lowu nga riki na hinkwaswo leswi u swi lavaka.”

Ku pfumelelana ni swiyimo swi nga ha vula ku ka u nga hlawuli mintirho yo karhi ntsena. Ehleketa hi Ericka, la tshamaka eMexico. Leswi a a dyondzele ku va matsalana-nkulu, eku sunguleni a nga wu kumanga ntirho lowu a a wu rhandza. U ri: “Ndzi dyondze ku amukela ntirho wun’wana ni wun’wana lowu fanelekaka. Ndzi tirhe swa xinkarhana tanihi matsalana exitolo. Ndzi tlhele ndzi tirha ku xavisa tisangweji leti vuriwaka ti-taco exitarateni ni ku basisa tiyindlu. Eku heteleleni, ndzi wu kumile ntirho lowu ndzi wu dyondzeleke.”

Loko Mary, la boxiweke exihlokweni lexi hundzeke, a lahlekeriwe hi ntirho wakwe tanihi matsalana, na yena u swi vonile leswaku u fanele a pfumelelana ni swiyimo. Wa hlamusela: “A ndzi nga lweli ku kuma ntirho wo fana ni lowu ndzi lahlekeleke. A ndzi lava ntirho wun’wana ni wun’wana lowu a wu kumeka, hambiloko ku ri ntirho lowu van’wana va wu tekelaka ehansi. Hikwalaho ka sweswo, ndzi swi kotile ku kuma ntirho wo wundla vana va mina vambirhi.”

Tsala CV Ya Kahle

Lava va endlaka swikombelo swa mintirho ya le henhla, swa boha leswaku va tsala ni ku rhumela ti-cv leti tsariweke kahle. Kambe, ku nga khathariseki leswaku u lava ntirho wa njhani, cv leyi tsariweke kahle yi nga ku pfuna. Nigel, la tirhaka laha ku thoriwaka vanhu eAustralia u ri: “CV a yo byela vathori ntsena leswaku hi wena mani kambe yi tlhela yi va byela leswi u kotaka ku swi endla nileswaku ha yini va fanele va ku thola.”

U yi tsala njhani cv? Tsala vito ra wena hi ku helela, adirese, nomboro ya riqingho ni adirese ya e-mail. Boxa leswi u swi lavaka. Tsala swilo leswi u swi dyondzeleke, u kandziyisa ngopfu ndzetelo ni vutshila lebyi fambisanaka ni ntirho lowu u wu lavaka. Nyikela vuxokoxoko bya ntokoto wa wena wa ntirho lowu u tshameke u wu endla. U nga tsali ntsena leswi u swi endleke kambe nyikela ni swikombiso swa tipakani leti u ti fikeleleke ni ndlela leyi u va pfuneke ha yona vathori va wena. Nakambe, tsala swin’wana leswi a wu swi endla entirhweni wa wena leswi endlaka leswaku u faneleka kahle eka ntirho lowu u wu lavaka sweswi. Tlhela u tsala u hlamusela timfanelo ta wena, leswi u swi rhandzaka ni vuhungasi lebyi u byi tsakelaka. Leswi tikhampani ti nga faniki, swi nga ha lava u cincanyana cv ya wena hi ku ya hi khampani leyi u lavaka ntirho eka yona.

Xana u fanele u va ni cv loko u lava ntirho ro sungula? Ina! U nga ha va u endle swilo swo tala leswi fanelekaka tanihi ntokoto entirhweni. Hi xikombiso, xana ku ni swo karhi leswi u tsakelaka ku hungasa ha swona, ku fana ni ku vatla kumbe ku lunghisa mimovha ya khale? U nga ha swi tsala na swona. Xana u tshame u endla ntirho wo karhi wa ku tirhandzela? Xaxameta mintirho ya ku tirhandzela leyi u tshameke u yi endla ni tipakani leti u ti fikeleleke.—Vona bokisi leri nge “CV Leyi Nga Xikombiso Eka Lava Nga Riki Na Ntokoto eNtirhweni.”

Loko u tsandzeka ku hlangana ni muthori hi ku kongoma, n’wi siyele xikhadana—loko swi koteka lexi leheke 10 wa tisentimitara ni ku anama 15 wa tisentimitara—u tsale vito ra wena, adirese, nomboro ya riqingho ni adirese ya e-mail swin’we ni marito yo koma lama hlamuselaka vutshila bya wena ni leswi u tshameke u swi endla. Loko swi faneleka, endzhaku ka khadi u nga ha nameketa ni xifaniso xa wena kumbe xa wena ni ndyangu wa ka n’wina. Va nyike khadi leri hinkwavo lava nga ku pfunaka ku kuma ntirho, u va kombela leswaku va nyika un’wana ni un’wana loyi va n’wi tivaka loyi a nga vaka ni ntirho lowu u wu lavaka. Loko muthori a vona khadi leri, a nga ha kombela ku hlangana na wena—hambi ku ri ku ku thola!

Ku tsala cv swi nga ku pfuna u kota ku lawula xiyimo loko u ri karhi u lava ntirho. Nigel, la boxiweke eku sunguleni u ri: “Ku tsala cv swi ku pfuna leswaku u hlela mianakanyo ni tipakani ta wena. Swi tlhele swi ku endla leswaku u titshemba hi ku ku pfuna leswaku u lunghekela swivutiso loko u kambeleriwa ntirho.”—Vona bokisi leri nga eka tluka 7.

Lunghiselela Kahle Loko U Ya Burisana Ni Vathori

Xana u fanele u lunghiselela yini? U nga ha lava ku endla vulavisisi hi khampani leyi u lavaka ku ya tirha eka yona. Loko u tiva swo tala hi khampani yoleyo, u ta swi kota ku swi hlamula kahle swivutiso loko u vutisiwa. Vulavisisi lebyi u nga ta byi endla byi ta ku pfuna u vona loko khampani yoleyo yi ri na wona hakunene ntirho lowu u wu lavaka kumbe loko ku ri yona leyi u lavaka ku yi tirhela.

Lexi landzelaka, ehleketa hi leswi u nga ta swi ambala hi siku ra kona. Loko ntirho lowu u wu lavaka wu ri wa mavoko, ambala hi ndlela leyi faneleke, swiambalo leswi baseke. Loko u ambala ni ku tilunghisa kahle, muthori wa swi vona leswaku wa tirhandza naswona swi nga ha endleka u wu rhandza ni ntirho wa wena. Loko u lava ntirho wa le hofisini, hlawula swiambalo leswi baseke leswi tekiwaka swi ri swiambalo swa le hofisini laha u tshamaka kona. Nigel u ri: “Swi hlawule ka ha sele nkarhi wo leha leswaku u ya bula ni muthori leswaku u nga khomi laha u tshika kutani u va ni ntshikilelo loko u ri kusuhi ni ku ya vonana ni muthori.”

Nigel u tlhela a ringanyeta leswaku u fika ka ha sele 15 wa timinete leswaku u bula ni muthori. Phela, ku fika ka ha sele nkarhi wo leha ngopfu a hi vutlhari. Kambe ku fika nkarhi se wu hundzile swi nga ha ku peta endzhopeni. Vativi va vula leswaku tisekene tinharhu to sungula loko u bula ni vathori i ta nkoka swinene. Loko a ri karhi a bula na wena swa xinkarhana, muthori wa swi vona leswaku u munhu wa njhani hi ku ya hi ndlela leyi u ambaleke ni ku tikhoma ha yona leswi nga ta va ni nkucetelo ngopfu loko se a endla xiboho kumbe ndlela leyi a ku tekaka ha yona. Loko u fika nkarhi se wu hundzile, a nge swi tsakeli nikatsongo. Tsundzuka, a ya ha ri kona ndlela yo tlhentlhisa swilo leswaku u lulamisa xiyimo xexo.

Nakambe, tsundzuka leswaku loyi a ku tlhavaka hi swivutiso a hi nala wa wena. Phela, swi nga ha endleka na yena u endle xikombelo xa ntirho lowu a wu endlaka, kutani wa swi tiva leswaku u titwa njhani. Entiyisweni, swi nga ha endleka a chuhile, tanihi leswi swi nga ha endlekaka a nga swi dyondzelanga kumbe a ri ni vutivi byitsongo byo bula ni vanhu lava lavaka ntirho. Tlhandlakambirhi, loko loyi a ku vutisaka swivutiso ku ri n’wini wa khampani yoleyo, a nga ha lahlekeriwa ngopfu loko o hlawula munhu la nga fanelekiki.

Xo sungula, n’wayitela kutani u n’wi qhavula kahle loyi a nga ta ku vutisa swivutiso loko ku ri ntolovelo endhawini yoleyo ku qhavulana. Loko a ri karhi a ku vutisa, yisa nyingiso eka leswi muthori a swi lavaka eka wena ni leswi wena u nga n’wi pfunaka ha swona. Malunghana ni swilo leswi hi faneleke hi swi papalata, Nigel u ri: “U nga nyunganyungeki—ku tshama kahle swi kombisa leswaku wa titshemba. U nga jakatseki kumbe u lahlekeriwa hi xindzhuti, naswona u nga ringeti ku tirhisa nhlambha. Nakambe, papalata ku vulavula swo biha hi vathori va wena va khale ni vatirhi-kuloni—loko u vula swo biha ha vona, loyi a ku vutisaka a nga ha ehleketa leswaku u ta titwa hi ndlela leyi fanaka ni hi ntirho lowu.”

Malunghana ni swilo leswi u faneleke u swi endla ni ku swi vula loko u vutisiwa swivutiso, vativi va bumabumela leswi landzelaka: N’wi langute ematihlweni loyi a ku vutisaka, tirhisa mavoko hi ndlela ya ntumbuluko loko u vulavula naswona u vulavula swi twala. Hlamula swivutiso hi ku komisa naswona u vula ntiyiso, naswona u vutisa swivutiso leswi faneleke hi khampani ya kona ni ntirho lowu u lavaka ku wu endla. Loko u heta ku vutisiwa, loko wa ha wu lava ntirho wa kona, wu kombele. Sweswo swi ta kombisa leswaku wa wu lava hakunene.

Loko wo landzela swiringanyeto leswi nyikeriweke laha henhla, u nga ha wu kuma ntirho hi ku hatlisa. Loko swi ri tano, xana u fanele u endla yini leswaku u wu hlayisa ntirho wa wena?

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

CV Leyi Nga Xikombiso Eka Lava Nga Riki Na Ntokoto eNtirhweni

Vito ra Wena:

Adirese ya Wena:

Nomboro ya Wena ya Riqingho ni Adirese ya E-Mail:

Xikongomelo: Ndzi lava ntirho ro sungula.

Dyondzo: Ndzi pase eXikolweni xa le Henhla xa Vutivi, hi 2004.

Tikhoso: Tindzimi leti ndzi ti tivaka, tinhlayo, khompyuta, ku vatla.

Vutshila ni Vuswikoti: Ndzi ni vuswikoti byo tirha hi mavoko. Nkarhi ni nkarhi ndzi lunghisa movha wa le kaya. Ndzi endle switulu ni tafula hi mapulanga ekaya. Ndzi tsakela ku tirhisa vutivi bya mina bya tinhlayo loko ndzi endla fanichara. Ndzi fulele lwangu loko ndzi endla ntirho wa ku tirhandzela. Ndzi tiva tiprogreme to tala ta khompyuta naswona ndzi tsakela ku dyondza tiprogreme letintshwa.

Rungula ra Mina: Ndza tshembeka—ndzi lo xwa kambirhi ntsena exikolweni n’wexemu. A ndzi yivi—ndzi tlherisele xipachi lexi ndzi xi thumbeke lexi a xi ri ni mali. Ndzi ni xinghana—nkarhi ni nkarhi ndza pfuna emugangeni wa ka hina naswona ndza swi rhandza ku pfuna lava kuleke. Mintlango—ndzi rhandza ku tlanga bolo. Swintirhwana—ndzi tsakela ku lunghisa mimovha ni ku vatla.

Lava mi Nga va Vutisaka ha Mina: Va kona loko mi va lava.a

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Swivutiso Leswi U Nga Ha Vutisiwaka Swona Loko U Lava Ntirho

❑ Ha yini u lava ntirho lowu?

❑ Ha yini u lava ku tirhela khampani leyi?

❑ U tiva yini hi ntirho lowu/khampani leyi/feme leyi?

❑ Xana u tshame u endla ntirho wa muxaka lowu?

❑ I michini ya njhani leyi u kotaka ku yi tirhisa?

❑ Xana u ni ntokoto wa njhani entirhweni wa muxaka lowu?

❑ Hi byihi vutshila lebyi u nga pfunaka ha byona entirhweni lowu?

❑ Ndzi byele swo karhi ha wena.

❑ Hi wahi marito ya ntlhanu lama u nga vulaka leswaku ma ku hlamusela kahle?

❑ Xana u nga swi kota ku tirha ehansi ka ntshikilelo?

❑ Ha yini u tshike ntirho wa wena wo sungula?

❑ Ha yini ku hundze nkarhi wo leha swonghasi u nga tirhi?

❑ Xana muthori wa wena a a titwa njhani ha wena loko u suka?

❑ Xana a wu xwa kangani entirhweni?

❑ Hi tihi tipakani ta wena ta nkarhi lowu taka?

❑ Xana u nga sungula rini ku tirha?

❑ Xana u tiva yini ngopfu?

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ku Vuriwa Yini Hi Ku Lava Ntirho Eka Khompyuta?

Web-site leyikulu ya mintirho eUnited States yi ni ti-cv ta 17 wa timiliyoni leti vathori va faneleke va ti kambisisa kahle ni mintirho ya 800 000 leyi vanhu lava lavaka mintirho va nga yi kambisisaka. Vukambisisi byi kombisa leswaku vanhu lava fikaka eka 96 wa tiphesente ematikweni man’wana va lava mintirho eka Internet. Hambiswiritano, vulavisisi lebyi endliweke hi vatshila ematikweni ya 40 byi kume leswaku ko va ntlhanu wa tiphesente ntsena ta vanhu lava lavaka mintirho lava yi kumaka eka Internet.

Ku nghenisa cv ya wena eka Internet swi nga ha pfuna leswaku vathori vo hlayanyana va vona leswaku u lava ntirho, kambe ku laveka vuxiyaxiya. Swi tlhela swi endla leswaku u va ekhombyeni ro kanganyisiwa. Leswaku u tisirhelela, vativi va nyikela switsundzuxo leswi landzelaka:

1. Hlaya nawu lowu hlamuselaka ndlela leyi lava lavelaka vanhu ntirho va hlayisaka xihundla ha yona u nga si nghenisa cv ya wena eka Web-site ya vona. Ti-web-site tin’wana ti xavisa rungula ra wena eka tikhampani leti lavaka vanhu vo tala kumbe tin’wana leti lavaka vanhu lava lavaka ku thola vanhu.

2. Nghenisa cv ya wena ntsena eka ti-Web-site ti nga ri tingani ntsena ta mintirho leti nga ni ndhuma leyinene. I swa nkoka leswaku u sirhelela rungula ra wena leswaku ri nga tirhisiwi hi ndlela yo biha. CV ya wena a yi fanelanga yi va ni rungula leri khamba ri nga ha lavaka ku ri yiva ri tiendla wena kutani ri ku vangela swiphiqo leswikulu swa timali. Vathori lavanene a va swi lavi ku tiva akhawunti ya wena ya le banki, nomboro ya khadi ra xikweleti kumbe siku leri kongomeke leri u velekiweke ha rona.

3. Xiya switshembiso swa mavunwa swa mintirho. Pam Dixon, mulavisisi eka Vandla ra Misava Hinkwayo ra Xihundla u vula leswaku loko ntirho wa kona wu nga hlamuseriwi kahle leswaku i wa njhani, hakanyingi ku va ku ri mavunwa. U ri: “Marito lama nga kongomangiki kahle yo fana ni lama nge ‘Hi ni mintirho yo tala ngopfu’ kumbe ‘Hi tirha ni tikhampani letikulu’ ma fanele ma ku xalamukisa,” wa engetela: “Loko khampani yi ku byela leswaku u rhumela kopi leyintshwa ya cv ya wena, ni sweswo swi nga ha lava leswaku u tivonela.”

Tsundzuka, hambi ku ri ti-Web-site leti nga ni ndhuma leyinene a ti nge swi koti ku lawula leswi nga ta humelela eka cv ya wena loko se yi tekiwe hi munhu la lavaka ku ku thola kumbe van’wana lava na vona va lavaka vanhu lava lavaka ntirho.

[Dayagramu/Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

NTIRHO

Lunghiselela kahle loko u ya kambeleriwa ntirho

Vana ni “cv” leyi tsariweke kahle

Pfumelelana ni swiyimo

Tiva hi ta mintirho leyi nga navetisiwangiki

Hleleka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku lava ntirho swi lava ku phikelela ni ku endla vulavisisi lebyikulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Ku va ni langutelo lerinene hi ntirho swi ta ku pfuna loko u bula ni muthori