Vantshwa Va Vutisa . . .

Swi Hoxe Kwihi Ku Rhandzana Ni Munhu eXihundleni?

Jessicaa a a nga tivi leswaku a nga endla yini. Timhaka ti sungule loko mufana un’wana la nghenaka na yena etlilasini, loyi va nge i Jeremy, a sungula ku titshineta ekusuhi na yena. Jessica u ri: “A a ri mbhuri, naswona vanghana va mina a va vula leswaku i mufana wa kahle swinene. Va tele vanhwana lava a va n’wi lava kambe yena a a nga va lavi. A a lava mina ntsena.”

Ku nga ri kungani Jeremy u sungule ku gangisa Jessica. Jessica u ri: “Ndzi n’wi hlamuserile leswaku ndzi Mbhoni ya Yehovha, naswona a ndzi nge gangisani ni munhu loyi a nga riki Mbhoni. Kambe Jeremy a a ri ni rhengu. U n’wi vutise a ku: ‘Ha yini hi nga gangisani vatswari va wena va nga swi tivi?’”

LOKO marito lawa a ma vuriwa hi munhu wo karhi loyi u n’wi tsakelaka, xana a wu ta ku yini? Swi nga ha ku hlamarisa ku tiva leswaku eku sunguleni, Jessica u ri pfumerile rhengu ra Jeremy. U ri: “A ndzi tibyela leswaku loko ndzi rhandzana na yena, ndzi ta n’wi endla leswaku a rhandza Yehovha.” Xana ku humelele yini? Hi ta tlhela hi vuya eka yona mhaka leyi. A hi rhange hi vona leswaku swi tisa ku yini leswaku muntshwa wa Mukreste la nga xikombiso lexinene wo fana na Jessica a tikuma a phasiwe hi ntlhamu wo rhandzana ni munhu exihundleni.

Leswi Endlaka Leswaku Va Rhandzana eXihundleni

Vantshwa va gangisana va ha ri vatsongo. Susan wa le Britain u ri: “Ndzi vone vana lava nga ni malembe ya 10 kumbe 11 va gangisana!” Ha yini va tsutsumela timhaka ta ku rhandzana? Hakanyingi va hlohloteriwa hi ku navela ka vona ka ntumbuluko ni ku kuceteriwa hi tintangha ta vona. Lois wa le Australia u ri: “Ku cinca loku vaka kona emirini wa wena ku ku endla leswaku u navela ku gangisa kumbe ku gangisiwa naswona vo tala exikolweni va endla tano.”

Kambe, ha yini van’wana va swi endlela exihundleni? Jeffrey wa le Britain u ri: “Swi nga ha endleka va chava leswaku vatswari va vona va ta ku yini.” David wa laha Afrika Dzonga u titwa hi ndlela leyi fanaka. U ri: “Va swi tiva leswaku vatswari va vona a va nge swi tsakeli, xisweswo a va va byeli.” Nhwanyana un’wana wa le Australia, loyi a vuriwaka Jane u nyikela xivangelo xin’wana. U ri: “Ku rhandzana exihundleni i ndlela yo komba van’wana leswaku se wa tilawula. Loko u vona onge a wu nyikiwi ntshunxeko lowu u wu lavaka tanihi munhu loyi se a kuleke, u vhela u endla leswi u swi lavaka kutani u swi tumbetela vatswari va wena. Swa olova ku swi tumbeta.”

Phela, Bibele yi ku lerisa leswaku u yingisa vatswari va wena. (Vaefesa 6:1) Naswona loko vatswari va wena va nga pfumeli leswaku u sungula timhaka ta ku gangisana, va ni swivangelo leswi twalaka. Hi xikombiso, loko vatswari va wena va ri Timbhoni ta Yehovha, va ta lava leswaku u rhandzana ni mupfumeri-kuloni ntsena—naswona mi ta endla tano ntsena loko havumbirhi bya n’wina mi lunghekele ku tekana.b Kambe, u nga hlamali loko u tikuma u anakanya hi ndlela leyi:

◼ Ndzi twa onge ndzi xiphukuphuku hikuva hinkwavo va nghenele timhaka ta ku gangisana, ku lo sala mina ntsena.

◼ Ndzi titwa ndzi rhandza munhu loyi a nga riki mupfumeri-kulorhi.

◼ Ndzi nga swi rhandza ku gangisana ni Mukreste-kulorhi hambileswi ndza ha riki ntsongo ku va ndzi cata.

Kumbexana wa swi tiva leswaku vatswari va wena va ta ku yini hi timhaka leti nga laha henhla. Naswona embilwini ya wena, wa swi tiva leswaku leswi va swi vulaka i ntiyiso. Hambiswiritano, u nga ha titwa ku fana na Manami wa le Japani, loyi a nga te: “Minkarhi yin’wana vanghana va mina va ndzi tshikilela swinene leswaku ndzi nghenela timhaka ta ku gangisana lerova ndzi hetelela ndzi nga ha tiyiseki leswaku swi hoxile kumbe e-e. Eka vantshwa vo tala namuntlha loko muntshwa a nga gangisani na munhu va vona onge a nga tlharihanga.” Van’wana loko se va nghenele timhaka leti va tumbetela vatswari va vona. Njhani?

“Hi Byeriwe Leswaku Hi Nga Byeli Munhu”

Xiga lexi nge “rhandzana ni munhu exihundleni” xi kombisa vukanganyisi byo karhi. Van’wana va ba mhaka leyi exihundleni hi ku vulavula hi riqingho kumbe Internet. Loko va ri exikarhi ka vanhu va vonaka onge vo va vanghana ntsena kambe loko wo languta ti-e-mail, ti-SMS ni ti selfoni ta vona, u ta vona leswi hambaneke.

Caleb wa le Nigeria, u kombisa mavulavulelo man’wana ya vukanganyisi. U ri: “Vantshwa van’wana lava rhandzanaka exihundleni loko va vulavula va ri exikarhi ka vantshwa van’wana va tirhisa marito ya swigego loko va ri karhi va vulavula leswaku va nga twiwi leswaku va vulavula hi yini.” Ndlela yin’wana i ku hlela ku endla swilo tanihi ntlawa kutani endzhaku ka sweswo va famba hi vambirhi-mbirhi. James wa le Britain u ri: “Hi tshame hi rhambiwa hi ri ntlawa leswaku hi ya hlangana endhawini yo karhi, kutani hi kume leswaku mhaka leyi a yi lo bungiwa leswaku van’wana vambirhi lava a hi ri na vona va ta gangisana. Hi byeriwe leswaku hi nga byeli munhu.”

Hilaha James a vulaka hakona, lava gangisanaka exihundleni hi xitalo va swi endla va ri karhi va pfuniwa hi vanghana va vona. Carol wa le Scotland u ri: “Ku ni munghana loyi a swi tivaka leswaku ku endleka yini kambe u byeriweke leswaku ‘a nga byeli munhu.’”

Hakanyingi, a va tshembeki nikatsongo. Beth wa le Canada u ri: “Van’wana va tumbetela vatswari va vona hi ku hemba mayelana ni lomu va yaka kona.” Misaki wa le Japani wa pfumela leswaku u swi endlile sweswo. U ri: “A swi lava ndzi luka mano. A ndzi tiyiseka leswaku a ndzi tshameli ku va byela mavunwa handle ka timhaka ta mina to gangisana leswaku va ta tshama va ri karhi va ndzi tshemba.”

Ntlhamu Wa Ku Gangisana eXihundleni

Loko u ringeka ku gangisana ni un’wana swi nga tiviwi hi munhu—kumbe loko u ri eku endleni tano—hi kombela u xiya leswi landzelaka.

◼ Xana tindlela ta mina ta vuxisi ti ta helela kwihi? Xana u tiyimisele ku teka kumbe ku tekiwa hi munhu yoloye ku nga ri khale? Evan wa le United States, u ri: “Loko u gangisana ni munhu kambe u nga lavi ku n’wi teka swi fana ni ku navetisa nchumu wo karhi kambe u nga lavi ku wu xavisa.” Swivuriso 13:12 yi ri: “Ku langutela loku tlheriseriwaka endzhaku ku vabyisa mbilu.” Xana hakunene u lava ku vavisa munhu loyi u n’wi rhandzaka?

◼ Xana Yehovha Xikwembu u tiwa njhani hi leswi ndzi swi endlaka? Bibele yi vula leswaku “swilo hinkwaswo swi lo dla, swi paluxeka erivaleni ematihlweni ya loyi hi nga ta tihlamulela eka yena.” (Vaheveru 4:13) Hikwalaho, loko u tumbeta mhaka ya leswaku wena kumbe munghana wa wena u rhandzana ni munhu un’wana exihundleni, Yehovha i khale a swi vonile sweswo. Naswona loko u hembile, swi fanele swi ku dya. Yehovha Xikwembu wa ma venga mavun’wa. “Ririmi ra vunwa” i xin’wana xa swilo swo sungula leswi Bibele yi vulaka leswaku Xikwembu xa swi venga.—Swivuriso 6:16-19.

Ku gangisana exihundleni swi ku endla leswaku u nga sirheleleki hilaha a wu ta sirheleleka hakona loko a swi tiviwa leswaku u gangisana na mani. Hi swona swi endlaka leswaku van’wana lava endlaka tano va wela endzingweni wa ku etlela ni munhu loyi va gangisanaka na yena exihundleni. Jane wa le Australia u bula hi un’wana wa vanghana vakwe loyi a a twana ni mufana un’wana exikolweni, naswona a a hanya vutomi byimbirhi. Jane u ri: “Loko tata wakwe a swi tshubula leswaku ku ni mufana loyi a rhandzanaka na yena, se a a tikile.”

Hakunene, ku ta va vutlhari ku vulavula ni vatswari kumbe Mukreste la wupfeke mayelana ni munhu loyi swi nga ha endlekaka u rhandzana na yena exihundleni. Naswona loko u ri ni munghana la endlaka tano, u nga hlanganyeli na yena eswiendlweni swa yena hi ku n’wi pfuna ku pfala-pfala mhaka yakwe. (1 Timotiya 5:22) U ta titwa njhani loko ko humelela swo karhi swo biha hikwalaho ka vunghana byolebyo? Xana a wu swi voni leswaku na wena swi ta ku khumba hi ndlela yo karhi? A hi nge munghana wa wena la nga ni vuvabyi bya chukela u dya swiwitsi exihundleni. A wu ta endla yini loko wena wo tiva mhaka leyi kambe yena a ku kombela leswaku u nga byeli munhu? I yini swa nkoka leswi a wu ta swi endla, xana a wu ta yimelela munghana wa wena kumbe a wu ta endla swo karhi leswi nga ta ponisa vutomi bya yena?

Swi tano niloko ku ri ni loyi u swi tivaka leswaku u twana ni munhu wo karhi exihundleni. U nga vileli hi mhaka ya leswaku mi nge he vi vanghana! Hi ku famba ka nkarhi munghana wa ntiyiso u ta swi vona leswaku leswi u swi endleke a wu swi endlela ku pfuna yena.—Swivuriso 27:6.

“A Ndzi Swi Tiva Leswi A Ndzi Fanele Ndzi Swi Endla”

Jessica loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u tshike makungu ya yena yo gangisana exihundleni loko a twe ntokoto wa Mukreste un’wana loyi a a langutane ni xiyimo lexi fanaka. Jessica u ri: “Endzhaku ko twa leswaku Mukreste yoloye u endle yini leswaku a herisa vuxaka byebyo, a ndzi swi tiva leswi na mina a ndzi fanele ndzi swi endla.” Xana a swi olova ku herisa vuxaka byebyo? Doo! Jessica u ri: “Mufana loyi a ku ri yena ntsena loyi a ndzi titwa ndzi n’wi rhandza hakunene. A ndzi tshamela ku rila siku ni siku mavhiki yo hlayanyana.”

Kambe, Jessica a a swi tiva leswaku wa n’wi rhandza Yehovha naswona hambileswi a a hambukile swa xinkarhana, a a lava ku endla leswi lulameke hakunene. Hi ku famba ka nkarhi mbilu ya yena yi horile. Jessica u ri: “Sweswi, vunghana bya mina na Yehovha bya antswa swinene ku tlula eku sunguleni. Ndza tsaka hileswi a hi nyikaka nkongomiso lowu hi wu lavaka hi nkarhi wa kona!”

Swihloko swin’wana leswi nge “Vantshwa Va Vutisa . . .” swi kumeka eka Web-site leyi nge, www.watchtower.org/ype

[Tinhlamuselo ta le hansi]

SWIVUTISO SWO ANAKANYISISA HA SWONA

◼ Languta swiyimo swinharhu leswi tsariweke hi marito yo dzwihala eka tluka 27. Hi swihi loko swi ri kona, leswi hlamuselaka ndlela leyi u titwaka ha yona minkarhi yin’wana?

◼ Xana u nga langutana njhani ni xiyimo lexi handle ko gangisana ni munhu exihundleni?

[Bokisi leri nga eka tluka 28]

EXihundleni Kumbe Swi Nga Tiviwi Hi Munhu?

A swi vuli swona leswaku nkarhi hinkwawo loko vanhu va gangisana swi nga tiviwi hi munhu va va va endla vuxisi. A hi nge mufana ni nhwana lava nga le malembeni ya ku tekana, va lava ku tivana ku antswa kambe swa sweswi va lava leswaku mhaka leyi yi tiviwa hi vona vini ntsena. Kumbexana, hilaha muntshwa la vitaniwaka Thomas a vulaka hakona, “a va lavi ku tshamela ku vutisiwa xivutiso lexi nge, ‘Se mi ta cata rini?’”

U nga ha endla swihoxo loko vanhu va tshamela ku ku vutisa leswaku u cata rini. (Risimu Ra Solomoni 2:7) Hikwalaho, loko vunghana bya vona bya ha sungula, mimpatswa yin’wana yi nga ha tsakela leswaku swi nga tiviwi—kambe yi fanele yi xiya leswaku a yi tihambanisi ni vanhu van’wana. (Swivuriso 10:19) Anna loyi a nga ni malembe ya 20 u ri: “Leswi swi pfuna vanhu lavambirhi ku xiya loko swi fanerile leswaku va ya emahlweni va rhandzana. Loko va tiyiseka leswaku vunghana bya vona se byi tiyile, hi kona va nga ta byela van’wana.”

Kambe, a swi nge vi swinene ku tumbeta vuxaka bya n’wina eka lava nga ni mfanelo yo byi tiva, ku fana ni vatswari va wena kumbe va loyi u lavaka ku tekana na yena. Loko u nga swi lavi leswaku vuxaka bya n’wina byi tiviwa, u fanele ku tivutisa xivangelo xa kona. Xana mhaka ya wena yi fana ni ya Jessica loyi hi vulavuleke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi? Xana wa swi tiva leswaku vatswari va wena va ta va ni swivangelo leswi twalaka swo xaxisa vuxaka bya n’wina?

[Bokisi leri nga eka tluka 29]

EKA VATSWARI

Endzhaku ko hlaya xihloko lexi hundzeke, u nga ha tivutisa, ‘Xana swi nga endleka leswaku n’wana wa mina wa mufana kumbe wa nhwanyana a rhandzana ni munhu wo karhi ndzi nga swi tivi?’ Xiya swivangelo leswi vantshwa va swi byeleke Xalamuka! leswi endlaka leswaku van’wana va vona va ringeka ku gangisana exihundleni, kutani u anakanyisisa hi swivutiso leswi landzelaka.

◼ “Vana van’wana va titwa va nga rhandziwi emakaya, kutani va ringeta ku kuma jaha kume ntombhi leyi va nga bulaka na yona ta le mbilwini.”—Wendy.

Tanihi hi mutswari, u nga endla yini ku fikelela swilaveko swa vana va wena? Xana u nga antswisanyana emhakeni leyi? Loko swi ri tano, xana u nga lulamisa kwihi?

◼ “Loko ndza ha ri ni malembe ya 14, xichudeni lexi a xi ta nghena xikolo endhawini ya ka hina, mina ndzi ya xi nghena endhawini ya ka vona, xi ndzi kombele ku va ntombhi ya xona. Ndzi pfumerile. A ndzi anakanya leswaku swi ta va swinene ku angarhiwa hi mufana.”—Diane.

Loko Diane a a ri n’wana wa wena, xana a wu ta n’wi pfunisa ku yini eka mhaka leyi?

◼ “Tiselfoni ti endla leswaku swi olova leswaku vantshwa gangisana exihundleni. Vatswari a va tivi leswaku ku endleka yini!”—Annette.

Xana u nga n’wi sirhelela njhani n’wana wa wena loko swi ta eka ku tirhisa tiselfoni?

◼ “Ku gangisana exihundleni swa olova loko vatswari va nga ri na mhaka nileswaku vana va vona va endla yini naswona va na va mani.”—Thomas.

Xana ti kona tindlela leti u nga ti tirhisaka ku va ni n’wana wa wena hi nkarhi lowu fanaka u n’wi nyika ntshunxeko lowu faneleke?

◼ “Hakanyingi vatswari va va va nga ri kona ekaya loko vana va ri ekaya. Kumbe va va tshemba ngopfu lerova va va pfumelela ku ya kun’wana ni kun’wana ni vanhu van’wana.”—Nicholas.

Ehleketisisa hi vanghana lavakulu va vana va wena. Xana wa swi tiva leswaku va endla yini loko va ri swavo?

◼ “Vantshwa va nga gangisana exihundleni loko vatswari va tshama va va veke tihlo.”—Paul.

Handle ko tlula milawu ya Bibele, xana u nga endla yini leswaku ‘ku anakanyela ka wena ku tiviwa hi vanhu hinkwavo’?—Vafilipiya 4:5.

◼ “Loko ndza ha kula a ndzi titwa ndzi nga ri nchumu naswona a ndzi navela ku rhandziwa. Ndzi sungule ku rhumela mufana un’wana evandlheni rin’wana ra le kusuhi ni ra hina ti-e-mail kutani hi sungule ku rhandzana. A a ndzi endla ndzi titwa ndzi hlawulekile.”—Linda.

Xana ti kona tindlela tin’wana letinene leti Linda a a ta va a pfuniwe ha tona ekaya?

Ha yini u nga tirhisi xihloko lexi ni tluka leri ku sungula bulo ni vana va wena? Ndlela leyinene yo hlula xitumbelelana i ku bula ni n’wana wa wena swi huma embilwini. Swi lava nkarhi ni ku lehisa mbilu leswaku u twisisa swilaveko swa n’wana wa wena, kambe mbuyelo wa kona wu tlula ekule swihinga leswi u nga langutanaka na swona.—Swivuriso 20:5.