Ta Rivala
◼ Eka nkambisiso lowu endliweke le United States, “ku vikiwe leswaku vavanuna lava endlaka 29 wa tiphesente va hlanganyele rimbewu ni vavasati va 15 kumbe ku tlula evuton’wini bya vona loko va ringanisiwa ni vavasati va tiphesente ta kaye lava ku vikiweke leswaku va hlanganyele rimbewu ni vavanuna va 15 kumbe ku tlula evuton’wini bya vona hinkwabyo.—CENTERS FOR DISEASE CONTROL AND PREVENTION, U.S.A.
◼ Le Greece, “vana va 62 wa tiphesente lava nga ni malembe ya le hansi ka 16 va pfumela leswaku va tshame va hoxa swifaniso swo navetisa rimbewu eka tiselfoni ta vona leswi va swi tekeke eka Internet.”—ELEFTHEROTYPIA, GREECE.
◼ Le Britain, vanhu va 82 wa tiphesente lava ku vulavuriweke na vona va teka “vukhongeri ku ri byona byi vangaka ku avana ni ku lwa ka vanhu.”—THE GUARDIAN, BRITAIN.
Ku Pandziwa Hi Nhloko Malembe Ya 64
Wansati un’wana wa le Chayina loyi a karhatiweke hi ku pandza ka nhloko malembe yo tlula 60, u hetelele a kume lexi endlaka leswaku “nhloko ya yena yi tshamela ku pandza,” loko madokodela ma humese kulu leyi leheke tisentimitara tinharhu enhlokweni yakwe. Hi nkarhi lowu Majapani ma hlaseleke ximutana xin’wana eXifundzheni xa Xinyi hi September 1943, wansati loyi u vaviseke nhloko loko a ha ri ni malembe ya 13 hi vukhale. Ku hava ni un’we loyi a a anakanya leswaku ku pandza ka nhloko ya yena a ku vangiwa hi kulu yoleyo. Ntlawa wa vaviki va Mahungu va le Xinhua wu vule leswaku loko nhloko yakwe yi nyanya ku pandza, u tekiwe X-rheyi leyi kombiseke leswaku ku ni kulu enhlokweni ya yena. Wansati loyi, la nga ni malembe ya 77 sweswi, ku vikiwa leswaku “u hanye kahle.”
Nkava-va-nga-heti Leyi Hanyeke Malembe Yo Tala Swinene
Loko vahloti va le Alaska va dlaye nkava-va-nga-heti yin’wana hi 2007, va kume nhloko ya tlhari ra khale ni masalela ya rona endzeni ka yona. The Boston Globe yi vula leswaku swilo leswi a ku ri “swipetlu swa matlhari lama bulukaka lawa a ma endliwe le New Bedford [Massachusetts, U.S.A.] eku heleni ka va-1800.” Muxaka lowu wa matlhari wu vuye wu heleriwa hi ntirho, leswi endleke van’wamatimu va le Muziyama ya New Bedford Whaling va gimeta hileswaku nkava-va-nga-heti leyi yi tlhaviwe “exikarhi ka 1885 na 1895.” Hikwalaho swi nga ha endleka a yi ri ni malembe ya 115 hi vukhale loko yi fa. Globe yi vula leswaku ku kumiwa ka tlhari leri swi nyikela “vumbhoni lebyi engetelekeke bya mhaka leyi dumeke nkarhi wo leha ya leswaku nkava-va-nga-heti leyi hi yona leyi hanyaka malembe yo tala emisaveni, naswona yi nga ha hanya kwalomu ka malembe ya 150.”
Makhwati Lama Nga Ni Masalela Ya Swimila
Vativi va ta misava va tshubule makhwati lama nga ni masalela ya swimila ehansi ka misava leswi a swi katsa swimila leswi nga ha riki kona, leswi swin’wana swa swona a swi leha timitara to tlula 40. Makhwati lawa yo hlawuleka ma le mihochweni ya mugodi wa malahla wa le Illinois, eU.S.A. Van’wasayense va kholwa leswaku makhwati lawa ma funengetiwe hi misava endzhaku ka loko ku ve ni ku tsekatseka lokukulu ka misava. Bill DiMichele, murhangeri wa ntlawa wa vakambisisi lava vikeke hi mhaka leyi u ri: “Makhwati lawa ma hlamarisa. Makhwati lawa hi ngo ma anakanya kunene onge hiloko hi ma vona.”
Ku Cela Vhinyo Ya Khale Ya Xiyimo Xa Le Henhla
Phepha-hungu leri nge Kathimerini—English Edition ri vike leswaku vaendzi vo tala lava yaka eMacedonia, khale ka riphabliki ra Yugoslavia, va yela ku ya “cela vhinyo ya khale ya xiyimo xa le henhla leyi siyiweke . . . hi masocha lawa a ma hlanganile hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava.” Leswi va nga ni mepe, vaendzi lava hakanyingi va humaka le Furwa va cela tindhawu leti masocha a ma hlayisa swilo eka tona. Sweswi, vhinyo leyi nga ha vaka yi ri kona kwalaho yi ni malembe ya kwalomu ka 90 hi vukhale, naswona hi ku ya hi phepha-hungu leri, “bodlela ra vhinyo ya kona ri nga ha xavisiwa . . . hi mali leyi nga endlaka 2 000 wa tiyuro [19 450 wa tirhandi].” Vanhu va kwalaho va vula leswaku “a va si tshama va ringa vhinyo yo fana ni yoleyo.”