Ku Kurisa Vana Ku Sukela Loko Va Ha Ri Tincece Ku Ya eMalembeni Ya Kondlo-A-Ndzi-Dyi
“Loko vana va nga si hundza eka malembe ya ntlhanu, va titwa va sirhelelekile swinene naswona swa olova ku va dyondzisa mikhuva leyinene. Kambe loko va sungula ku nghena xikolo, va dyondza tindlela to hambana-hambana to endla swilo ni tindlela tin’wana to vulavula.”—Valter wa le Italy.
LOKO vana va kula, va sungula ku tokota swilo swo tala. Va tolovelana ni vanhu vo tala, ku nga lava tlangaka na vona, lava nghenaka na vona xikolo ni maxaka. Hilaha Valter loyi a tshahiweke laha henhla a vuleke hakona, mutswari a ka ha ri yena ntsena la katsekaka evuton’wini bya n’wana hilaha a a endla hakona loko a ha ri ricece. Kutani i swa nkoka ku dyondzisa n’wana wa wena ku yingisa ni ku va ni mahanyelo lamanene loko a ha ri emalembeni wolawo. Nakambe i swa nkoka ku n’wi dyondzisa ku hambanisa leswinene ni leswo biha.
Vuswikoti lebyi ku vulavuriweke ha byona a hi nchumu lowu hatlaka wu va kona naswona a byo tiendlekela. Swi nga ha lava “u tshinya, u holovela, u khongotela, hi mbilu yo leha leyi heleleke ni vutshila byo dyondzisa.” (2 Timotiya 4:2) Vatswari va le Israyele a va lerisiwe leswi malunghana ni milawu ya Xikwembu: “U fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha naswona u vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7) Hilaha tsalwa leri ri kombisaka hakona, i swa nkoka ku hambeta u va letela.
Ku kurisa vana swi katsa ni ku langutana ni mintlhontlho yo karhi. A hi kambisiseni yin’wana ya yona.
Nkarhi Wo Yingisela
Bibele yi vula leswaku leswi ku nga ni “nkarhi wa ku vulavula,” ku ni nkarhi wo yingisela. (Eklesiasta 3:7) U nga n’wi pfuna njhani n’wana wa wena leswaku a yingisela loko vanhu van’wana—ku katsa na wena—va vulavula? Ndlela yin’wana i ku n’wi vekela xikombiso. Xana wa yingisela loko vanhu van’wana ku katsa ni vana va wena va vulavula?
Vana va kavanyeteka hi ku olova naswona a swi kanakanisi leswaku loko u ri karhi u vulavula na vona swi nga ha ku tikela ku va lehisela mbilu. Vana va hambana, hikwalaho u fanele u va ni vuxiyaxiya naswona u tiva tindlela leti tirhaka to vulavurisana ni n’wana wa wena. Hi xikombiso, David tatana wa le Britain, u ri: “Ndzi byela n’wana wa mina leswaku a phindha leswi ndzi swi vuleke. Sweswo swi endla leswaku a yingisela kahle.”
Loko Yesu a ri karhi a dyondzisa vadyondzisiwa vakwe, u te: “Nyikelani nyingiso eka ndlela leyi mi yingisaka ha yona.” (Luka 8:18) Loko vanhu lavakulu va fanele va yingisela, vana va ta endla hilaha ku engetelekeke!
“Ku Rivalelana Hi Ku Ntshunxeka”
Bibele yi ri: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana.” (Vakolosa 3:13) Vana va nga leteriwa leswaku va kota ku rivalela. Njhani?
Hilaha swi boxiweke hakona laha henhla malunghana ni ku yingisa, u fanele u va vekela xikombiso. Vana va wena va fanele va swi vona leswaku wa va rivalela vanhu van’wana. Marina, manana wa le Russia u tikarhatela ku endla tano. U ri: “Hi ringeta ku vekela vana va hina xikombiso lexinene emhakeni yo rivalela van’wana, hi tshika vanhu va endla leswi va swi lavaka naswona sweswo a swi hi khunguvanyisi. Loko vana va mina ndzi va hoxerile, ndzi kombela ku rivaleriwa. Ndzi lava leswaku va endla leswi fanaka eka vanhu van’wana.”
Loko va kula swi ta va olovela ku tlhantlha swiphiqo swa ku nga twanani ni ku rivalela van’wana. Sweswi letela vana va wena leswaku va anakanyela van’wana va tlhela va amukela swihoxo swa vona. Hi ku endla tano u ta va u va dyondzisa timfanelo letinene leti nga ta va pfuna loko va ri karhi va kula.
“Tikombeni Mi Ri Ni Ku Nkhensa”
Emasikwini lawa ya ‘mangava lawa swi nonon’hwaka ku langutana na wona,’ vanhu vo tala va va “lava tirhandzaka.” (2 Timotiya 3:1, 2) Tanihi leswi vana va wena va ha riki vatsongo, i nkarhi wo va dyondzisa ku nkhensa. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Tikombeni mi ri ni ku nkhensa.”—Vakolosa 3:15.
Hambiloko vana va ha ri vatsongo, va nga dyondzisiwa mikhuva leyinene ni ku anakanyela van’wana. Njhani? Dok. Kyle Pruett u byele vatsari va magazini lowu vuriwaka Parents a ku: “Ndlela leyinene yo dyondzisa vana va wena ku nkhensa i ku va wena u nkhensa swirho swa ndyangu.” U engetele a ku: “Leswi swi vula leswaku u ta tshamela ku vula ndlela leyi u wu tlangelaka ha yona mpfuno wa swona kumbe swilo swo karhi leswi swi ku endlelaka swona . . . sweswo swi lava u tshama u ri karhi u swi endla.”
Richard, tatana wa le Britain u lwela ku endla tano, u ri: “Mina ni nghamu yanga hi nkhensa vanhu lava hi kombaka musa, vo tanihi vadyondzisi kumbe vadyuhari. Nkarhi na nkarhi loko ndyangu wun’wana wu hi rhamba leswaku hi ya dya na wona, hi wu tsalela khadi ro nkhensa kutani vana va hina va ri sayina kumbe va mpfampfarhuta xifaniso eka rona.” Ku va ni tintswalo ni ku nkhensa swi ta pfuna n’wana wa wena leswaku a va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana vutomi bya yena hinkwabyo.
‘U Nga Tshiki Ku Nyika Ndzayo’
Loko vana va wena va ri karhi va kula, i swa nkoka ku va va dyondza leswaku xin’wana ni xin’wana xi ni vuyelo bya xona. Hambiloko va ha ri vatsongo, vana va fanele va swi tiva leswaku leswi va swi endlaka swi nga ha va ni vuyelo lebyinene kumbe byo biha, ku nga ri ekaya ntsena, kambe exikolweni ni laha va tshamaka kona. U nga pfuna vana va wena ku tiva leswaku munhu u tshovela leswi a swi byalaka. (Vagalatiya 6:7) Njhani?
Bibele yi ri: ‘U nga tshiki ku nyika ndzayo.’ (Swivuriso 23:13) Loko u byele n’wana wa wena leswaku loko a endla swilo swo karhi leswi hoxeke u ta xupuriwa, u nga chavi ku endla hilaha u vuleke hakona. Norma, manana wa le Argentina u ri: “Ku nga cinca-cinci i swa nkoka. Ku cinca-cinca swi endla leswaku n’wana a endla swilo hilaha a lavaka hakona.”
Vatswari va nga papalata ku holova ni vana loko va dyohile hi ku va byela ka ha ri emahlweni leswaku ku ta endleka yini loko va nga yingisi. A swi talanga leswaku vana va nga yi yingisi milawu ya le kaya loko va tiva leswi nga ta endleka loko va yi tlula niloko va swi tiva leswaku hambi ko ba lexi dumaka va ta xupuriwa.
Leswaku ndzayo yi fikelela mbilu ya n’wana, a wu fanelanga u n’wi xupula u hlundzukile. Bibele yi ri: “Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina.” (Vaefesa 4:31) N’wana a nga fanelanga a xupuriwa hi ndlela ya tihanyi naswona ndzayo a yi fanelanga yi nyikeriwa hi ndlela yo biha.
Kambe, xana u nga byi lawula njhani vukarhi bya wena loko n’wana wa wena a ku hlundzukise ku tlula mpimo? Peter, tatana wa le New Zealand u ri: “Leswi a swi olovi, kambe vana va fanele va swi tiva leswaku va xupuriwa hikwalaho ka swihoxo swa vona ku nga ri hileswaku vatswari va va tshikilela.”
Peter ni nghamu yakwe va ringeta ku pfuna vana va vona leswaku va vona ndlela leyi ndzayo leyi va nyikiwaka yona yi nga ta va pfuna ha yona evuton’wini. U ri: “Hambiloko vana va endle nchumu wo biha swinene, hi vulavula na vona malunghana ni ndlela leyi va faneleke va hanya ha yona ematshan’weni yo vulavula hi swilo swo biha leswi va swi endleke.”
“Ku Anakanyela Ka N’wina A Ku Tiviwe”
Malunghana ni ndzayo leyi Xikwembu a xi ta yi nyika vanhu va xona, xi te: “Ndzi ta ku ba hilaha ku faneleke.” (Yeremiya 46:28) Vatswari va ta vuyeriwa loko va nyika vana va vona ndzayo leyi faneleke xihoxo lexi va xi endleke. Pawulo u tsalele Vakreste a ku: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe.”—Vafilipiya 4:5.
Ndlela yin’wana yo kombisa ku anakanyela i ku tshinya vana va wena hi ndlela leyi nga ta va siya va ri ni xindzhuti. Santi, tatana wa le Italy u ri: “N’wana wa mina wa jaha kumbe wa nhwanyana a ndzi si tshama ndzi n’wi chicha xindzhuti. Ematshan’weni ya sweswo, ndzi ringeta ku kuma leswi endleke leswaku a endla xihoxo kutani ndzi n’wi pfuna. Ndzi ringeta hi tindlela hinkwato leswaku ndzi nga va layi vana va mina emahlweni ka vanhu van’wana hambi ku laya un’wana emahlweni ka makwenu. Naswona a ndzi endli xihlekiso hileswi va tsandzekaka ku swi endla.”
Richard, la tshahiweke eku sunguleni na yena wa swi vona leswaku i swa nkoka ku anakanyela. U ri: “A wu fanelanga u xupula n’wana hi ku hlayelela swihoxo swa yena. Endzhaku ko n’wi laya, a wu fanelanga u hambeta u vulavula hi swihoxo swakwe ni ku n’wi tsundzuxa swona.”
Ku kurisa vana i ntirho wo tika lowu lavaka ku tikarhata kambe eku heteleleni swa vuyerisa. Yelena, manana wa le Russia u swi xiyile sweswo. U ri: “Ndzi hlawule ntirho lowu ndzi nga tirhiki nkarhi na nkarhi leswaku ndzi ta heta nkarhi wo tala ni n’wana wa mina wa mufana. Leswi swi lava matshalatshala naswona swi endle leswaku ndzi nga ha holi mali leyi a ndzi hola yona eku sunguleni. Kambe swa tsakisa swinene ku vona ntsako lowu n’wana wa mina a nga na wona naswona vuxaka bya hina bya kula.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]
Vana va nga dyondza ku anakanyela van’wana
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Laya vana hi ndlela leyi nga ta va siya va ri ni xindzhuti