Ta Rivala

Vana va xikolo va le Brazil lava endlaka tiphesente ta kwalomu ka 17, lava nga emalembeni ya khume ku ya eka 13 va khoma van’wana hi ndlela yo biha kumbe vona va khomiwa hi ndlela yo biha.—O ESTADO DE SÃO PAULO, BRAZIL.

Sweswi vana lava nga ehansi ka malembe ya 12 hi vona lava khomiwaka hi vuvabyi bya nsusumeto wa le henhla wa ngati, mafurha lama nga engatini ni swiphiqo swa tinso ni xivindzi. Xana sweswo swi vangiwa hi yini? Hi ku ka va nga endli vutiolori, ku dya ngopfu swakudya leswi nga riki na rihanyo ni ku nyuhela ngopfu.—ABC, SPAIN.

Xiringanyeto lexi humaka eka hulumendhe ya le United States xi kombisa leswaku ku va ndyangu lowu nga kumiki mali yo tala wu kurisa n’wana la velekiweke hi 2008 ku kondza a hlanganisa malembe ya 18, swi wu koxa “kwalomu ka mali leyi ringanaka 1 466 500 wa tirhandi (leyi loko minxavo yi tlakuka yi endlaka 1 933 100 wa tirhandi).”—UNITED STATES DEPARTMENT OF AGRICULTURE, U.S.A.

Vatswari A Va Ha Tlangi Ni Vana Va Vona

Nkambisiso lowa ha ku endliwaka wu kombisa leswaku vatswari lava endlaka kwalomu ka tiphesente ta ntlhanu va le Britain a va ha “tlangi ni vana va vona.” Un’we eka vanharhu u vona swi lolohisa ku tlanga ni vana, van’wana a va na nkarhi kumbe leswi va nga tlangaka na vona ha swona. Malunghana ni nkambisiso lowu, Profesa Tanya Byron la nga mutivi wa mianakanyo u ri: “Ku ni swilo swa mune swa nkoka leswi endlaka leswaku vatswari ni vana va va ni nkarhi wo tlanga: ku va dyondzisa, ku va khutaza, ku dzumba na vona ni ku vulavurisana na vona.” Hambileswi mutswari un’we eka vanharhu a hlawulaka ku tlanga mintlangu ya khompyuta ni n’wana wakwe, vana vo tala va tsakela ku tlanga mintlangu yoleyo va ri voxe. Vana vo tala lava nga emalembeni ya ntlhanu ku ya eka 15 va lava ku tlanga ni vatswari va vona mintlangu leyi tlangeriwaka ehandle ni leyi eka yona ku tirhisiwaka tibodo.

Ku Hlayela Vana Switori Hi Nkarhi Wo Etlela

Internet yi ni switirhisiwa leswi va tatana lava nga riki na nkarhi va swi tirhisaka ku hlayela vana va vona switori hi nkarhi wo etlela. Phepha-hungu ra Daily Telegraph ra le Sydney ri te: “Vatatana va tirhisa tiprogreme ta khompyuta leti nga ni marito ya vatatana lava hlayaka switori leswi hlayeriwaka vana hi nkarhi wo etlela, kutani va hoxa vuyimbeleri ni mimpfumawulo yin’wana ivi va swi rhumela hi e-mail eka vana va vona.” Kambe vatshila a va pfumelelani na yona mhaka leyi. Dok. Richard Fletcher la endlaka mindzavisiso ya mindyangu le Yunivhesiti ya Newcastle, eAustralia u ri: “Ku hlayela n’wana xitori swi endla leswaku mutswari a va ni vuxaka lebyinene ni n’wana.” Swi endla leswaku vatatana va tolovelana ni vana va vona, va va vukarha ni ku hleka na vona. Fletcher u tlhele a vula leswaku ku tirhisa e-mail a swi nge fani ni ku va mutswari a tshama ni n’wana ehansi a n’wi hlayela switori.