Leswi U Faneleke U Swi Tiva Hi Malariya

1 MALARIYA I YINI?

Malariya i vuvabyi lebyi vangiwaka hi switsongwatsongwana. Swikombiso swa kona i ku hisa ka miri, ku rhurhumela, ku dzuka nyuku, ku pandziwa hi nhloko, ku vava ka miri, ku hlamba timbilu ni ku hlanta. Swikombiso swa kona swi tala ku va kona swi tlhela swi hangalaka eka masiku mambirhi ku ya eka manharhu.

2 MALARIYA MA HANGALAKA NJHANI EMIRINI?

1. 

   Xitsongwatsongwana xa malariya lexi vuriwaka Plasmodia xi nghena engatini ya munhu loko a lumiwe hi nsuna ya xisati leyi nga ni xitsongwatsongwana xa malariya.

2. Xitsongwatsongwana lexi xi ya eka tisele ta xivindzi xa munhu la ngheniweke hi vuvabyi lebyi, kutani swi fika swi andza.

3. Loko sele ya xivindzi yi pandzeka, yi humesa xitsongwatsongwana lexi endzhaku ka nkarhi xi hlaselaka tisele to tshwuka ta munhu la ngheniweke hi vuvabyi lebyi. Loko swi ri eka tisele toleto swa andza.

4. 

   Loko sele yo tshwuka yi pandzeka, yi humesa xitsongwatsongwana lexi yaka emahlweni xi hlasela tisele tin’wana.

5. Ku hlaseriwa ni ku pandzeka ka tisele to tshwuka ku ya emahlweni. Munhu la ngheniweke hi vuvabyi lebyi u va ni swikombiso swa malariya nkarhi ni nkarhi loko tisele ti pandzeka.

3 U NGA TISIRHELELA NJHANI?

Loko u tshama etikweni leri ku nga ni malariya . . .

• Tirhisa nete yo sivela tinsuna. Yi fanele yi

  • cheriwa murhi wo sivela tinsuna.

  • nga vi ni timbhovo kumbe ku handzuka.

  • khonetiwa ehansi ka matirasi.

• Fafazela murhi wo dlaya tinsuna endlwini.

• Loko swi koteka nghenisa tisefo to sivela tinsuna ni switsotswana emafasitereni ni le tinyangweni, tirhisa ni michini yo hunga moya leyi endlaka leswaku tinsuna ti baleka.

• Ambala swiambalo leswi nga ni mivala leyi vonakaka leswi pfalaka miri.

• Loko swi koteka, papalata tindhawu to tlhuma, laha tinsuna ti taleke kona, laha ku nga ni mati lama nga lo yima laha tinsuna ti tswalanaka kona.

• Loko u ri ni vuvabyi lebyi, hatla u ya tshunguriwa.

Loko u lava ku endzela tiko leri ku nga ni vuvabyi lebyi . . .

• Kuma rungula leri faneleke u nga si famba. Switsongwatsongwana swa malariya swa hambana hi ku ya hi tindhawu, naswona leswi swi endla leswaku ni matshungulelo ya kona ma hambana. Nakambe swi kahle ku vulavurisana ni dokodela wa wena hi swilo leswi u faneleke ku swi xalamukela loko u ri ni mavabyi yo karhi.

• Loko u ri eriendzweni, landzela swiletelo leswi nga eka xihloko lexi leswi khumbaka vanhu lava tshamaka laha ku nga ni malariya.

• Loko u ngheniwa hi vuvabyi lebyi, hatlisa u kuma vutshunguri. Xiya leswaku swikombiso swa byona swi nga ha vonaka endzhaku ka vhiki ku ya eka mavhiki ya mune loko wa ha ku ngheniwa hi malariya.