Dyondzo 14
Ku Va Ni Vuxiyaxiya Kambe U Tiyile
1. Ha yini hi fanele ku hlakulela ku va ni vuxiyaxiya?
1 Loko Yesu a rhuma vadyondzisiwa va yena ku ya chumayela, u swi aneke erivaleni leswaku a va fanele ku kombisa vutlhari eka leswi va swi vulaka ni ku swi endla. Hambi leswi a tshembiseke leswaku a a ta va na vona, a va nga fanelanga ku endla hi ndlela leyi a yi ta vanga ku nonon’hwa loku nga lavekiki. (Mat. 10:16) Hambi ku ri exikarhi ka vona vini, Vakriste va fanele ku tirhisa vutlhari eku vulavuleni ni le swiendlweni swa vona leswaku va nga vavisani hi vuphukuphuku. (Swiv. 12:8, 18) Kutani ku na xilaveko xo hlakulela vuxiyaxiya.
2. Vuxiyaxiya i yini?
2 Vuxiyaxiya byi hlamuseriwa tanihi “ku xalamukela ka leswi swi faneleke ku vuriwa kumbe ku endliwa eku hanyisaneni ni van’wana,” ni “vuswikoti byo hanyisana ni van’wana handle ko va khunguvanyisa.” Ku va ni vuxiyaxiya swi vula ku va ni musa swinene eku vulavuleni ni le ku endleni swo karhi leswaku u nga vangeli van’wana ku va ni mintlhaveko leyi vavisekeke. A hi lavi ku vanga ku khunguvanyeka hi mukhuva lowu hi vulaka ni ku endla swilo ha wona. Hambi swi ri tano, leswi a swi vuli swona leswaku a hi nge kali hi khunguvanyisa van’wana hi leswi hi swi vulaka kumbe ku swi endla, hikuva rungula ra Bibele hi roxe ra khunguvanyisa eka van’wana. (Varhoma 9:33; 2 Vakor. 2:15, 16) Hikwalaho, hambi leswi hi nga ni vuxiyaxiya emahanyelweni, hi tlhela hi va lava tiyeke entiyisweni wa Xikwembu.
3. Hlamusela ndlela leyi mihandzu ya moya yi nga xisekelo xa ku va ni vuxiyaxiya ha yona.
3 Evuton’wini bya hina bya siku na siku a swi nonon’hwi ku va ni vuxiyaxiya loko hi kombisa mihandzu ya moya wa Xikwembu. Mihandzu yoleyo i xisekelo kumbe masungulo ya ku va ni vuxiyaxiya. (Vagal. 5:22, 23) Hi xikombiso, munhu loyi a susumetiwaka hi rirhandzu a nga lavi ku hlundzukisa van’wana, kambe u na ku navela lokunene ko va pfuna. Munhu loyi a kombisaka tintswalo u ta va ni musa endleleni ya yena ya ku endla swilo. Naswona munhu loyi a hlakuleleke ku tikhoma ni ku tshama a rhurile ehansi ka swiyimo leswi ringaka hi ntolovelo u wina munhu un’wana, a pfumelelana ni langutelo ra yena. Hi tlhelo rin’wana, munhu wo hlundzuka hi ku hatlisa kumbe wo kariha hakanyingi u vula swilo hi ndlela leyi tlhavaka ivi xisweswo a pfuxa rivengo eka lava a vulavulaka na vona. (Swiv. 15:18) Ku vulavula ka hina ni swiendlo swa hina swi fanele swi va leswi swi nga ta koka mianakanyo leyinene, hayi ku yi tlherisa.
4-8. (a) Hi nga byi kombisa njhani vuxiyaxiya evutirhelini bya hina bya yindlu hi yindlu? (b) Xana vuxiyaxiya byi lava leswaku munhu a landzula? Byi katsa yini ke?
4 Ku tirhisa vuxiyaxiya evutirhelini bya nsimu. Evutirhelini bya yindlu hi yindlu, u nga kombisa vuxiyaxiya hi ku sungula bulo ra wena hi timhaka leti khumbaka ngopfu n’wini wa muti ni ku kombisa ndlela leyi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta nyikela ntlhantlho ha yona. Bumabumela ku rhandza ka munhu ka vululami, ku anakanyisisa ka yena ni ku navela ka yena ka swilo leswi antswaka. Ku hlekula kumbe ku avanyisa malangutelo ya yena hi vukhongeri bya yena swi to pfala miehleketo ya yena ntsena. Kutani ke, ematshan’wini yo vulavula hi timhaka leti pfuxaka ku kanetana, yisa mianakanyo eka swilo leswi vanhu hi ntolovelo va swi amukelaka tanihi leswi lulameke. Loko swi boha leswaku u hundzela eka nchumu lowu vangaka ku kanetana loku engetelekeke, xo sungula kuma yinhla yo karhi yo pfumelelana ha yona ni n’wini wa muti kutani u kandziyisa ku pfumelelana koloko. Loko u swi kota ku dzikisa mintiyiso leyi nyikaka ntshembo wa Mfumo ni mikateko ya wona emiehleketweni ya n’wini ya muti, timhaka tin’wana ti ta lulamisiwa hi nkarhi lowu faneleke loko munhu a sungula ku twisisa tintswalo ta Xikwembu leti nga fanelangiki.
5 Munhu loyi a nga ni vuxiyaxiya u endla matshalatshala hinkwawo leswaku a khutaza loyi a vulavulaka na yena ku nghena ebulwini kutani a paluxa malangutelo ya yena. Pawulo u endle matshalatshala yo anakanya hi ku landza langutelo ra lava a nyikeleke vumbhoni eka vona, xisweswo a swi kota ku antswa ku aneka tinhlamuselo ta matimba erivaleni, ti twanana ni mahungu lamanene. (1 Vakor. 9:20-22) Hi fanele ku endla leswi fanaka. Ku languta swiyimo swa vanhu van’wana hi ntwela-vusiwana, leswaku ha yini va ri leswi va nga swona, ha yini va tshemba ni ku vulavula hi laha va endlaka ha kona, swi ta ku pfuna ku vulavula na vona hi vuxiyaxiya, hi ntwela-vusiwana. Swi nga endleka leswaku swiyimo leswi hambaneke evuton’wini, mintokoto leyi hambaneke kumbe ku tshemba vulawuri lebyi hambaneke swi vange ndlela leyi va anakanyaka ha yona. Loko u ri ni vuthala byo karhi hi ku anakanya ka loyi u vulavulaka na yena, u nga hambeta u nyikela mahungu lamanene hi ndlela leyinene ematshan’wini yo vanga xikhunguvanyiso lexi nga lavekiki hikwalaho ka leswi u nga tiviki ndlela leyi munhu loyi un’wana a anakanyaka ha yona ni swivangelo swa yena swo ehleketa hi ndlela yoleyo.
6 Ku xiya langutelo ra munhu un’wana a swi vuli ku landzula leswi lulameke. Vuxiyaxiya a hi ku hambukisiwa ka mintiyiso. Hi minkarhi hinkwayo ku fanele ku va ni ku namarheriwa lokukulu ka leswi swi lulameke. Handle ka swona munhu a nga ha kuma leswaku ematshan’wini ya ku va ni vuxiyaxiya u landzula ntiyiso. A nga ha kuma leswaku u susumetiwa hi ku chava munhu ku ri ni ku rhandza vululami. Kambe ke, hambi leswi vuxiyaxiya byi nga katsiki ku landzula ntiyiso, byi katsa ku xalamukela nkarhi, hi leswaku, ku vona nkarhi lowu lulameke wo nyikela rungula ro karhi. Nkarhi wun’wana i vuxiyaxiya ku honisa ntsena nchumu wo karhi lowu vuriweke. Swi nga ha antswa ku tshika swilo swin’wana leswaku swi voniwa nkarhi lowu taka, ku fikela loko munhu a tilunghiselele swona. Hi laha Yesu a vulele ha kona eka vadyondzisiwa va yena: “Ndza ha ri ni leswo tala leswi ndzi fanelaka ku mi byela swona, kambe swi nga mi tikela sweswi.” (Yoh. 16:12) Kutani hambi leswi hi nga ha vaka hi nga pfumelelani ni loyi hi vulavulaka na yena, a hi fanelanga ku kombisa mianakanyo yin’wana ni yin’wana leyi hoxeke hi xihatla. Loko ho endla tano, swi nga tirha ku pfala miehleketo ya yena ntsena kutani swi sivela ku hambeta ka bulo.
7 Loko n’wini wa muti, loko bulo ri ya emahlweni, a kombisa swilo swo tala leswi humaka eBibeleni leswi a vulaka leswaku swi hoxile, swa nonon’hwa ku kombisa ku hoxa ka nkaneto wun’wana ni wun’wana hi vuxiyaxiya hi xinkarhana. Hakanyingi swa antswa ku honisa ntsena yo tala ya yona kutani u hlamusela leswi swi khumbaka mhaka yo karhi leyi xiyiwaka ntsena. Kumbe n’wini wa muti a nga ha ringeta ku ku kokela eka minjhekanjhekisano ya misava. Papalata ku katseka hi vuxiyaxiya, u nyikela nhlamulo ya Bibele eka swiphiqo swo tano swa misava. Hi ndlela leyi u ta tekelela xikombiso xa Yesu.—Mat. 22:15-22.
8 Loko u hlangana ni n’wini wa muti loyi a hlundzukeke, vana ni vuxiyaxiya kambe u tiyile. U nga landzuli ntiyiso leswaku u n’wi rhurisa mbilu. Ku ri na sweswo, ringeta ku twisisa leswaku ha yini a titwa hi ndlela leyi a titwaka ha yona, kumbexana hambi ku ri ku n’wi vutisa leswaku ha yini a ri ni langutelo rero. Loko a hlamula, u nga ha vula leswaku na wena u rhandza ku n’wi tivisa leswaku ha yini u titwa hi ndlela leyi u titwaka ha yona. Kambe ku nga khathariseki leswaku u kota ku landzelela bulo ku fikela kwihi, vuxiyaxiya byi ta humesa vuyelo lebyinene. Tsundzuka xitsundzuxo lexi nga eka Swivuriso 15:1: “Ku hlamula lokunene ka rheleta vukari, kambe ku vulavula loku tlhavaka ku pfuxa timholovo.” Hambi swi ri tano, loko vanhu vo karhi va tikombisa va nga twisisi, swa antswa ku tifambela.—Mat. 7:6.
9, 10. Xana vuxiyaxiya bya laveka loko hi hanyisana ni vamakwerhu va Vukriste?
9 Ku va ni vuxiyaxiya eka vamakwerhu va Vukriste. A hi fanelanga ku hlakulela vuxiyaxiya eku hanyisaneni ni lava va nga tiviki Yehova ntsena, kambe swa laveka ni loko hi hanyisana ni vamakwerhu va moya. Hi minkarhi yin’wana vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga ni vuxiyaxiya swinene evutirhelini bya nsimu va nga rivala xilaveko xa ku va ni vuxiyaxiya eka vuxaka bya vona bya vumakwerhu. Musa eku vulavuleni ni le swiendlweni i wa nkoka exikarhi ka nhlengeletano ya Yehova leswaku ku akiwa moya wa rirhandzu ni vun’we ni ku va ni vuxaka lebyinene bya siku na siku. Pawulo u te: “A hi endleleni vanhu hinkwavo leswinene, ngopfu-ngopfu va ndyangu wa lava pfumeleke.”—Vagal. 6:10.
10 Ha va khathalela vamakwerhu, ngopfu-ngopfu hi khathalela swilaveko swa vona swa moya, hikuva hinkwerhu hi le nhlengeletanweni ya Yehova. (Vafil. 2:2, 4) Hambi swi ri tano, munhu loyi a nga ni vuxiyaxiya wa swi twisisa leswaku hambi loko a khathalela vamakwavo a nga fanelanga ku nghenelela etimhakeni ta vona ta munhu hi xiyexe, kumbexana a vutisa swivutiso leswi xumbadzaka leswi nga n’wi khumbiki. Vuxiyaxiya byi ta hi pfuna ku papalata ku va “la[va] tinghenisaka etimhakeni ta van’wana.”—1 Pet. 4:15, BX.
11. Matsalwa ma xi kombisa njhani xilaveko xa vuxiyaxiya eka vakulu ebandlheni?
11 Vuxiyaxiya i bya nkoka ngopfu-ngopfu eka vakulu lava tamelaka swiphiqo ebandlheni. Loko muapostola Pawulo a nyike Timotiya swiletelo ehenhleni ka ndlela yo hanyisana ni vanhu lava nga yingisiki ebandlheni ra Vukriste, u kandziyise xilaveko xa ku va ni musa ni tintswalo, a ku: “Nandza wa Hosi a nga faneli ku va munhu wa timholovo, kambe a a ve ni musa eka munhu un’wana ni un’wana, . . . a lehisa mbilu, a laya vakaneti va yena hi vukhwatsi; hikuva kumbexana . . . va nga kota ku pona entlhan’wini wa Diyavulosi.” (2 Tim. 2:24-26) Hi ku fanana muapostola u tsundzuxe ku tirhisa “moya wa musa” loko hi tshinelela makwerhu loyi a tekeke goza leri hoxeke a nga si swi xiya. (Vagal. 6:1) Loko va laya vanhu vo tano, vakulu va fanele ku va ni vuxiyaxiya, kambe hi nkarhi lowu fanaka va tiya eka misinya ya milawu ya vululami.
12, 13. Ha yini ku va ni vuxiyaxiya swi ri swa nkoka emakaya ya hina?
12 Vuxiyaxiya bya hina eku hanyisaneni ni van’wana byi fanele byi katsa lava va nga endyangwini. Ku hava xivangelo xo va lava tlhavaka kumbe lava pfumalaka tintswalo eka vanhu lava nga endyangwini hikwalaho ka leswi hi va tivaka kahle. Na vona va faneriwa hi ku khomiwa hi vuxiyaxiya. Va ta siringiwa hi marito lama tlhavaka, lama nga hava ku tsetselela kumbe lama vavisaka. Naswona loko swirho swin’wana swa ndyangu swi nga ri malandza ya Yehova, xana sweswo swi vula leswaku hi nga tshika ku va ni vuxiyaxiya loko hi vulavula na swona? Nikatsongo, hikuva vuxiyaxiya eku hanyisaneni ni lava nga riki vapfumeri byi nga ha vanga leswaku va amukela vugandzeri bya ntiyiso siku rin’wana.—1 Pet. 3:1, 2.
13 Ku tirhisiwa ka vuxiyaxiya bya le tilweni swi tswala mihandzu leyo tala leyinene hambi hi hanyisana ni vanhu, vamakwerhu va moya va xinuna ni va xisati kumbe mindyangu ya hina. Swi ni nsusumeto lowu tsakisaka eka muyingiseri, hi laha Swivuriso 16:24 yi kombisaka ha kona: “Marito yo saseka i xihlenga xa vulombe, ma tsakisa moya, ma hanyisa marhambu.” Kutani hi tindlela hinkwato, hlakulela vuxiyaxiya lebyi susumetiwaka hi ku navela lokukulu ko pfuna un’wana ni un’wana loyi u hlanganaka na yena.