Dyondzo 28

Ku Languta Vayingiseri Ni Ku Tirhisa Tinotsi

1. Hlamusela nkoka wa ku languta vayingiseri ni leswi xiphemu xa ku tirhisa tinotsi xi tirhaka swona eka leswi.

¹ Ku va languta kahle vayingiseri va wena swa pfuna swinene eku dyondziseni. U kuma xichavo xa vona ni ku endla leswaku u kota ku dyondzisa hi laha ku humelelaka. Ku langutana ka wena na vona ku fanele ku va lokukulu lerova wena tanihi xivulavuri u hatlisa u vona n’wangulo wa vona. Ku tirhisa ka wena tinotsi ku ni xiphemu xa nkoka ku kombisa loko u langutana ni vayingiseri va wena kumbe e-e. Tinotsi to leha ti nga kavanyeta; kambe ku tirhisa tinotsi hi vutshila a ku kavanyeti, hambi loko swiyimo swi nga ha lava leswaku ti leha hi ndlela yo karhi ku tlula masiku man’wana. Sweswo swi hikwalaho ka leswi xivulavuri lexi nga ni vutshila xi nga tshikiki ku langutana ni vayingiseri va xona hikwalaho ko languta tinotsi ku tlula mpimo kumbe hi nkarhi lowu nga fanelangiki. Eka xiphephana xa wena xa Ndzayo ya Nkulumo leswi swi nyikiwa nyingiso, naswona swi xaxametiwe tanihi “Ku languta vayingiseri, ku tirhisa tinotsi.”

2-5. I yini lexi endlaka leswaku ku langutana ni vayingiseri hi ku kongoma ku va loku tirhaka?

² Ku langutana ni vayingiseri hi ku kongoma. Ku langutana ni vayingiseri hi ku kongoma swi vula ku vona vayingiseri va wena. A swi vuli ku languta vayingiseri ntsena, kambe swi vula ku languta muyingiseri ha un’we-un’we. Swi vula ku vona n’wangulo wa swikandza swa vona ni ku teka goza leri faneleke.

³ Ku languta vayingiseri va wena a swi vuli swona ku hala-hala leswaku ku nga vi na loyi a nga voniwiki. Languta un’wana eka vayingiseri ivi u vula xiga xin’we kumbe swimbirhi eka munhu yoloye. Kutani languta eka un’wana kutani u vula swiga swi nga ri swingani leswi engetelekeke eka munhu yoloye. U nga honoleli munhu nkarhi wo leha lerova a nyangatseka, naswona u nga nyikeli nyingiso eka vanhu va nga ri vangani ntsena eka vayingiseri hinkwavo. Hambeta u rhendzeleka ni vayingiseri hinkwavo hi mukhuva wolowo, kambe, loko u ri karhi u vulavula ni munhu, xiya ku titwa kakwe u nga si hundzela eka un’wana. Tinotsi ta wena ti fanele ti vekiwa eka tafula ra xivulavuri kumbe emavokweni ya wena kumbe eBibeleni leswaku u ta kota ku languta hi ku hatlisa, hi ku langutanyana ntsena. Loko u boheka ku voyamisela nhloko ya wena hinkwayo etinotsini, swi ta ku nonon’hwela ku languta vayingiseri.

⁴ Mutsundzuxi wa wena a nge xiyi ntsena leswaku u ti tirhisa kangani tinotsi ta wena kambe u ta xiya ni leswaku u ti tirhisa rini. Loko u languta tinotsi ta wena loko u fika emakumu, a wu nge yi voni ndlela leyi vayingiseri va titwaka ha yona. Loko u tshamela ku languta tinotsi ta wena, u ta tsandzeka ni ku langutana ni vanhu. Leswi hakanyingi swi kombisa ku va ni ripfalo kumbe ku lunghiselela loku nga enelangiki ka nkulumo.

⁵ Ku ni minkarhi leyi swivulavuri leswi nga ni ntokoto swi averiwaka ku nyikela nkulumo yo hlaya hinkwayo, naswona, kavula, leswi hi ndlela yo karhi swi hika ku vonana ka swona ni vayingiseri. Kambe loko swi yi tiva kahle mhaka yoleyo hikwalaho ka ku lunghiselela lokunene, swa swi kota ku languta vayingiseri va swona nkarhi na nkarhi handle ko lahlekeriwa hi ndhawu ya swona, naswona leswi swi va susumetela ku hlaya hi ndlela ya ntumbuluko.

6-9. Kombisa tindlela tin’wana to langutana ni vayingiseri, ni makhombo lama fanelaka ku lemukiwa.

⁶ Ku languta vayingiseri hi ku vulavula na vona hi ku kongoma. Leswi i swa nkoka ku fana ni ku languta vayingiseri hi ku kongoma. Swi katsa marito lawa u ma tirhisaka ku vulavula ni vayingiseri va wena.

⁷ Loko u vulavula ni munhu un’we exihundleni u vulavula na yena hi ku kongoma u ku “wena,” “swa wena,” kumbe “hina,” “swa hina.” Loko swi fanela, u nga vulavula hi ndlela leyi fanaka eka vayingiseri vo tala. Ringeta ku teka nkulumo ya wena tanihi loko u bula ni munhu un’we kumbe vambirhi hi nkarhi wun’we. Va langutise hi ku helela leswaku u ta kota ku va angula onge hi loko va vulavula na wena hi xiviri. Leswi swi ta endla nkulumo ya wena yi fana ni bulo.

⁸ Xitsundzuxo. Papalata khombo ra ku tolovelana ngopfu ni vayingiseri va wena. U nga tshuki u va ni vunghana ku tlula lebyi u nga vaka na byona hi bulo leri chavisekaka ni munhu un’we kumbe vambirhi emutini loko u ri evutirhelini bya nsimu, kambe u nga swi kota ku kongoma naswona u fanele ku endla tano.

⁹ Khombo rin’wana. U fanele u va ni vutlhari eku tirhiseni ka wena ka masivi lama kombetelaka eka munhu hi xiyexe, naswona u nga endli leswaku vayingiseri va wena va tivona nandzu. Hi xikombiso, eka nkulumo leyi vulavulaka hi vamaka-tindleve a wu nga ma tirhisi mavulavulelo lama kombisaka onge vayingiseri va wena i vamaka-tindleve. Kumbe, loko u vulavula hi tiawara ta le hansi enhlanganweni wa ntirho, u nga ha tikatsa enkulumeni, u tirhisa risivi, “hina” ematshan’wini yo tshamela ku tirhisa “n’wina.” Ku anakanyisisa ni ku ehleketelela van’wana swi nga sivela makhombo wahi na wahi ya muxaka lowu hi ku olova.

**********

10, 11. I yini leswi faneleke swi hi khutaza ku dyondza ku tirhisa phepha ra nkulumo?

¹⁰ Ku tirhisa phepha ra nkulumo. A hi swingani swivulavuri leswa ha sungulaka swi rhangaka hi ku tirhisa phepha ra nkulumo. Hakanyingi swi tsala nkulumo ka ha ri emahlweni kutani swi yi hlaya kumbe swi yi nyikela hi nhloko. Mutsundzuxi wa wena u ta swi honisa leswi eku sunguleni, kambe loko u ta eka “Ku tirhisa phepha ra nkulumo” eka xiphephana xa wena xa Ndzayo ya Nkulumo, u ta ku khutaza ku vulavula ku suka etinotsini. Loko u kala u swi khoma, u ta kuma leswaku u endle nhluvuko lowukulu wo lunghekela ku va xivulavuri xa le rivaleni.

¹¹ Vana ni vanhu lavakulu lava nga swi kotiki hambi ku ri ku hlaya, va nyikela tinkulumo, va tirhisa swifaniso ku phofula mianakanyo ya vona. Na wena u nga lunghiselela nkulumo ya wena hi nxaxameto wo olova, wo fana ni wa timhaka ta Matsalwa leti xaxametiweke eka Vutirheli Bya Hina Bya Mfumo. Evutirhelini bya nsimu u vulavula nkarhi hinkwawo handle ko hlaya ephepheni. U nga swi endla hi ku olova exikolweni, loko u tiyimisele ku endla tano.

12, 13. Nyika swiringanyeto ehenhleni ko vumba nxaxameto wa nkulumo.

¹² Tanihi leswi ku tirhela eka mfanelo leyi swi ku pfunaka ku tshika nkulumo yo hlaya, loko u lunghiselela ni loko u yi nyikela, u nga yi nhlokohati nkulumo ya wena. Swi ta onha xikongomelo xa Dyondzo leyi.

¹³ Loko u tirhisa matsalwa, u nga ha tivutisa swivutiso swa maengeteri leswi nge, Ha yini? I mani? Rini? Kwihi? ni swin’wana. Kutani, loko swi fanela mhaka ya wena, tirhisa swivutiso leswi tanihi xiphemu xa tinotsi ta wena. Loko u nyikela nkulumo, hlaya tsalwa, u tivutisa kumbe u vutisa n’wini wa yindlu swivutiso leswi, loko swi fanela, ivi u swi hlamula. Ku hava swo tlula sweswo.

14, 15. I swilo swihi leswi nga fanelangiki swi hi heta matimba?

¹⁴ Hakanyingi lava sungulaka va vona onge va ta rivala swo karhi. Kambe, loko nkulumo ya wena u yi hlele kahle hi ku landzelelana, ku hava loyi a nga ta lahlekeriwa hi mhaka loko wo tshuka u tlula swin’wana eka yona. Nakambe, ku hlanganisiwa ka mhaka a hi nchumu wukulu eka xiyenge lexi. I swa nkoka eka wena sweswi ku dyondza ku vulavula ku suka ephepheni ra nkulumo.

¹⁵ Swi nga endleka leswaku loko u nyikela nkulumo leyi u titwa u lahle timfanelo to tala leti ana se a wu ti dyondzile. U nga chavi, ti ta vuya naswona u ta tikuma u ri ni vutshila eka tona loko u kala u dyondza ku vulavula handle ko hlaya.

16, 17. Loko hi endla tinotsi, i yini leswi hi fanelaka ku swi tsundzuka?

¹⁶ Hi lexi xitsundzuxo mayelana ni tinotsi leti tirhiseriwaka nkulumo exikolweni xa vutirheli. Ti fanele ti tirhiseriwa ku tsundzuxa tinhla to karhi, ku nga ri ku ti nhlokohata. Tinotsi ti fanele ti koma. Nakambe ti fanele ti languteka, ti tsariwa kahle ni ku hlayeka. Loko maandlalelo ya wena ku ri riendzo ro vuyela, tinotsi ta wena a ti fanelanga ku va erivaleni, kumbexana ti nga va endzeni ka Bibele ya wena. Loko ku ri nkulumo ya le platifomo naswona u tiva leswaku u ta tirhisa tafula ra xivulavuri, kutani tinotsi a ti fanelanga ti va xiphiqo. Kambe loko u nga tiyiseki, lunghiselela kahle.

¹⁷ Mpfuno wun’wana i ku tsala nhloko-mhaka ehenhla ka tinotsi ta wena. Tinhla-nkulu na tona ti fanele ti vonaka kahle. Ringeta ku ti tsala hinkwato hi maletere lamakulu kumbe u ti khwatihata.

18, 19. Xana hi nga titoloveta njhani ku tirhisa phepha ra nkulumo?

¹⁸ Ku tirhisa ka wena tinotsi letitsongo ntsena eku nyikeleni ka nkulumo a swi vuli swona leswaku u tsongola loko u lunghiselela. Rhanga hi ku lunghiselela nkulumo hi vuenti, u endla nxaxameto wa nkulumo wu helela hi laha u navelaka ha kona. Kutani, lunghiselela nxaxameto wa vumbirhi, wu koma. Lowu i nxaxameto lowu u nga ta wu tirhisa ku nyikela nkulumo.

¹⁹ Sweswi veka minxaxameto hayimbirhi emahlweni ka wena, ivi u languta ntsena eka nxaxameto lowu tsariweke hi ku komisa, u vula leswi u nga swi kotaka eka yinhla-nkulu leyo rhanga. Nakambe, languta nxaxameto lowu endliweke hi vuenti ivi u vona leswi u swi tluleke. Yana eka yinhla-nkulu ya vumbirhi eka nxaxameto lowu komisiweke u endla hi laha ku fanaka. Hi ku famba ka nkarhi, nxaxameto lowo koma wu ta toloveleka swinene eka wena lerova u kota ku tsundzuka xin’wana ni xin’wana eka nxaxameto lowu tsariweke hi vuenti, hi ku languta eka tinotsi ta wena ti nga ri tingani leti tsariweke hi ku komisa ntsena. Hi ku titoloveta ni ntokoto, u ta sungula ku vona mpfuno wa ku vulavula u nga langutanga ephepheni naswona u ta tirhisa nkulumo ya wena yo hlaya ntsena loko swi laveka hakunene. U ta titwa u ntshunxeke swinene loko u vulavula, naswona vayingiseri va wena va ta yingisela hi xichavo lexikulu.