Ku Kandziyisa Mongo Hi Mfanelo

LOKO u vulavula kumbe u hlayela ehenhla, i swa nkoka leswaku u kandziyisa marito-nkulu ni swiga leswi khomeke mongo wa mhaka hi ndlela leyi endlaka mhaka yi twisiseka ku nga ri ku hlaya marito hi ndlela ya kona ntsena.

Ku kandziyisa marito ni swiga hi ndlela leyi faneleke a swi vuli ku kandziyisa marito ma nga ri mangani kumbe marito yo tala ntsena. Ku fanele ku kandziyisiwa marito lama faneleke. Loko ko kandziyisiwa marito lama hoxeke, vayingiseri va wena a va nge swi twisisi kahle leswi vuriwaka, xisweswo, mianakanyo ya vona yi nga ha tsendzeleka. Hambiloko mhaka yi nga ha va yi dyondzisa, loko nkulumo yi nyikeriwa handle ko kandziyisa marito ni swiga, a yi nge va susumeti vayingiseri.

Mhaka yi nga kandziyisiwa hi tindlela to hambana-hambana, leti hakanyingi ti tirhisiwaka hi nkarhi wun’we: hi mpfumawulo lowukulu, hi ku hiseka, hi ku vulavula hi ku nonoka, hi ku hefemula emahlweni kumbe endzhaku ka ku vula yinhla yo karhi (kumbe hi ku hefemula emahlweni ni le ndzhaku), ni hi ku tshukatshukisa miri ni ku languteka ka xikandza xa wena. Eka tindzimi tin’wana, mhaka yi nga ha kandziyisiwa hi ku hunguta mpfumawulo wa rito kumbe hi ku tlakusa rito. Rungula ni swiyimo hi swona swi nga ta ku pfuna ku hlawula ndlela leyi fanelaka kahle.

Loko u endla xiboho xa leswi u nga ta swi kandziyisa, tsundzuka swilo leswi landzelaka. (1) Exikarhi ka xivulwa xihi na xihi, marito lama faneleke ma kandziyisiwa, a ma lawuriwi hi xivulwa hinkwaxo ntsena kambe ma lawuriwa na hi mongo wa mhaka. (2) Ku kandziyisa rito kumbe xiga, swi nga ha tirhiseriwa ku kandziyisa masungulo ya mongo lowuntshwa, ku nga ha va ku ri yinhla-nkulu kumbe ku cinca ka ndlela leyi mhaka yi ndlandlamuxiwaka ha yona. Nakambe ku nga ha kombisa leswaku yinhla yo karhi ya hela. (3) Xivulavuri xi nga ha kandziyisa marito kumbe swiga ku kombisa ndlela leyi xi titwaka ha yona hi mhaka ya kona. (4) Ku kandziyisa marito ni swiga hi ndlela ya kona swi nga tlhela swi tirhiseriwa ku kandziyisa tinhla-nkulu ta nkulumo.

Leswaku xivulavuri kumbe munhu la hlayaka emahlweni ka vanhu a kota ku kandziyisa marito ni swiga hi tindlela leti, u fanele a yi twisisa kahle mhaka yakwe naswona a swi navela hi mbilu hinkwayo leswaku vayingiseri va yena va yi tswonga. Malunghana ni swiletelo leswi nyikiweke emasikwini ya Ezra, Nehemiya 8:8 yi ri: “Va ya emahlweni va hlayela ehenhla ku suka ebukwini, enawini wa Xikwembu xa ntiyiso, wu endliwa wu va erivaleni, va wu hlamusela; va ya emahlweni va endla leswaku swi twisisiwa leswi hlayiwaka.” Swi le rivaleni leswaku lava a va hlaya ni ku hlamusela Nawu wa Xikwembu hi nkarhi wolowo a va wu xiya nkoka wa ku pfuna vayingiseri va vona leswaku va twisisa leswi hlayiwaka, va swi tswonga, ni ku swi tirhisa.

Leswi Nga Vangaka Xiphiqo. Vanhu vo tala va swi kota ku endla leswaku swi twisiseka leswi va swi vulaka eka mbulavurisano wa vona wa siku na siku. Hambiswiritano, loko va hlaya rungula leri tsariweke hi munhu un’wana, swi nga ha va tikela ku vona leswaku hi wahi marito kumbe swiga leswi lavaka ku kandziyisiwa. Lexi lavekaka i ku yi twisisa kahle mhaka. Leswi swi lava leswaku munhu a yi dyondza kahle mhaka leri tsariweke. Kutani ke, loko u komberiwa ku hlaya rungula ro karhi enhlanganweni wa vandlha, u fanele u ri lunghiselela kahle.

Vanhu van’wana va endla leswi vuriwaka “ku kandziyisa mhaka hi nkarhi wo karhi” ematshan’weni yo kandziyisa mongo wa mhaka. Va kandziyisa marito hi nkarhi wo karhi, ku nga khathariseki leswaku ku kandziyisa koloko ka pfuna kumbe a ku pfuni. Van’wana va kandziyisa marito lama nga pfuniki nchumu, kumbexana va kandziyisa swirhangi ni mahlanganisi hi ndlela leyi hundzeletiweke. Loko ku kandziyisa ku nga endli leswaku mhaka yi twisiseka, ku hundzuka mukhuva lowu phirhaka.

Hi matshalatshala yo ringeta ku kandziyisa mhaka, swivulavuri swin’wana swi tlakusa rito lerova vayingiseri va twa onge va le ku holoveriweni. Sweswo a swi tali ku tisa vuyelo lebyi lavekaka. Loko mhaka yi nga kandziyisiwi hi ndlela ya ntumbuluko, swi nga ha vonaka onge xivulavuri xi va tekela ehansi vayingiseri va xona. Swa antswa swinene ku vulavula na vona hi ndlela yo kombisa rirhandzu, u va endla va vona leswaku leswi swi vuriwaka swi huma eMatsalweni naswona swa pfuna!

Ndlela Yo Antswisa. Hakanyingi munhu la nga swi kotiki ku kandziyisa mhaka kahle, a nga swi voni sweswo. Swi nga ha lava leswaku un’wana a n’wi lemukisa. Loko u lava ku endla nhluvuko emhakeni leyi, mulanguteri wa wena wa xikolo u ta ku pfuna. Nakambe, ntshunxeka ku kombela mpfuno eka mani na mani la nga xivulavuri lexinene. N’wi kombele leswaku a ku yingisela kahle loko u hlaya ni loko u vulavula kutani a ku byela laha u faneleke u antswisa kona.

Eku sunguleni, mutsundzuxi wa wena a nga ha ringanyeta leswaku u tirhisa xihloko xa Xihondzo xo Rindza leswaku u titoloveta ha xona. Handle ko kanakana u ta ku kombela leswaku u kambisisa xivulwa ha xin’we-xin’we, u vona marito kumbe swiga leswi lavaka ku kandziyisiwa, leswaku swi olova ku kuma mongo wa mhaka. A nga ha ku tsundzuxa leswaku u xiya swinene marito man’wana lama voyamisiweke. Tsundzuka leswaku marito lama nga exivulweni ma fambisana. Hakanyingi ku kandziyisiwa ntlawa wa marito ku nga ri rito rin’we. Eka tindzimi tin’wana, swichudeni swi nga ha khutaziwa leswaku swi xiya swinene mimfungho ya ririmi leswaku swi kota ku kandziyisa marito kahle.

Eka goza leri tlhandlamaka ra ku dyondza leswi u faneleke u swi kandziyisa, mutsundzuxi wa wena a nga ha ku khutaza leswaku u xiya mongo wa mhaka hinkwayo ku nga ri wa xivulwa ntsena. Hi wihi mongo-nkulu lowu tameriweke hi ndzimana hinkwayo? Xana sweswo swi ku pfuna njhani leswaku u vona leswi u nga swi kandziyisaka eka xivulwa ha xin’we? Languta nhloko-mhaka ni swihlokwana leswi tsariweke hi marito yo dzwihala. Xana swihloko leswi swi ku pfuna njhani leswaku u hlawula marito lawa u nga ta ma kandziyisa? Leswi hinkwaswo i swilo leswi faneleke swi kambisisiwa. Kambe tivonele leswaku u nga kandziyisi marito yo tala ngopfu.

Hambiloko u nyikela nkulumo leyi nga hlayiwiki kumbe u hlaya, mutsundzuxi wa wena a nga ha ku khutaza leswaku u kandziyisa mhaka hi ku landza muxaka wa rungula ra wena. U fanele u xiya tindhawu leti maandlalelo ya mhaka ma helaka eka tona kumbe laha mongo wa mhaka ya wena wu sukaka kona ivi wu nghena eka mongo wun’wana. Vayingiseri va wena va ta swi tlangela swinene loko nkulumo ya wena yi va endla va swi twa loko u nghena eka mongo wun’wana. Leswi swi nga endliwa hi ku tirhisa marito yo tanihi lama nge xo sungula, lexi landzelaka, eku heteleleni, xisweswo ni leri nge hikokwalaho.

Mutsundzuxi wa wena u ta tlhela a ku komba tinhla leti u faneleke u kombisa ntlhaveko wo karhi eka tona. Leswaku u endla sweswo u nga ha kandziyisa marito yo tanihi swinene, hakunene, nikatsongo, i vuhunguki, nkoka ni xiga lexi nge nkarhi hinkwawo. Loko wo endla tano vayingiseri va wena va ta susumetiwa hi leswi u swi vulaka. Mhaka leyi ya ha ta ndlandlamuxiwa eka Dyondzo 11, leyi nge “Musa Ni Ntlhaveko.”

Leswaku u antswisa ndlela ya wena yo kandziyisa marito ni swiga, u ta tlhela u khutaziwa leswaku u tshama u ri karhi u tsundzuka tinhla-nkulu leti u lavaka vayingiseri va wena va ti tsundzuka. Leswi swi ta tlhela swi hlamuseriwa emhakeni yo hlaya emahlweni ka vanhu eka Dyondzo 7, “Ku Kandziyisa Tinhla-nkulu,” na le mhakeni ya ku vulavula eka Dyondzo 37, “Ku Veka Tinhla-nkulu eRivaleni.”

Loko u lava ku endla nhluvuko entirhweni wa wena wa nsimu, xiya swinene ndlela leyi u ma hlayaka ha yona matsalwa. Tshama u ri karhi u tivutisa, ‘Hikwalaho ka yini ndzi hlaya tsalwa leri?’ Mudyondzisi a nga enerisiwi ntsena hi ku vula marito hi ndlela leyi faneleke. Hambi ku ri ku hlaya ndzimana hi ku hiseka swi nga ha va swi nga enelanga. Loko u hlamula xivutiso xa munhu kumbe u n’wi dyondzisa ntiyiso wo karhi wa xisekelo, i swinene ku kandziyisa marito kumbe swiga leswi nga etsalweni, leswi seketelaka mhaka leyi ku vulavuriwaka ha yona. Loko swi nga ri tano, munhu loyi u n’wi hlayelaka a nga ha lahlekeriwa hi yinhla.

Leswi ku kandziyisa mhaka swi katsaka ku kandziyisa swinene marito ni swiga swo karhi, munhu la nga riki na ntokoto a nga tikuma a ma kandziyise ku tlula mpimo marito ni swiga swoleswo. Vuyelo byi nga yelana ni tinoto leti tlangiwaka hi munhu loyi a ha sungulaka ku dyondza xichaya-chayana. Kambe, hi ku titoloveta swinene, “noto” ha yin’we yi hetelela yi va xiphemu xa “vuyimbeleri” lebyi tsakisaka swinene.

Endzhaku ko dyondza timhaka tin’wana ta xisekelo, u ta swi kota ku vuyeriwa hi ku languta swivulavuri leswi nga ni ntokoto. Ku nga ri khale u ta vona leswi u nga swi hetisisaka hi ku kandziyisa mhaka hi tindlela to hambana-hambana. Naswona u ta wu vona nkoka wa ku tirhisa tindlela to hambana-hambana ta ku kandziyisa mhaka, leswaku leswi swi vuriwaka swi twisiseka. Ku hlakulela vuswikoti byo kandziyisa marito ni swiga swi ta yi antswisa swinene ndlela ya wena ya ku hlaya ni ku vulavula.

U nga dyondzi ku kandziyisa marito ni swiga leswaku u hetisisa nawu ntsena. Leswaku u vulavula hi ndlela leyi dyondzisaka, tshama u ri karhi u titoloveta kukondza u kota ku ma kandziyisa kahle marito ni swiga naswona u swi kota ku kandziyisa hi ndlela ya ntumbuluko.