XIVUTISO 5

Ndzi Fanele Ndzi Endla Yini Loko Ndzi Xanisiwa eXikolweni?

LEXI ENDLAKA SWI VA SWA NKOKA

Ndlela leyi u hlamulaka ha yona loko u xanisiwa yi nga antswisa xiyimo kumbe yi xi nyanyisa.

A WU TA ENDLA YINI?

Ehleketa hi xiyimo lexi: Thomas a nga ha swi lavi ku ya exikolweni. Xivangelo xa kona hileswaku tin’hweti tinharhu leti hundzeke, vana lava a nghenaka na vona xikolo va hangalase vunwa byo chavisa malunghana na yena. Endzhaku ka sweswo u sungule ku vitaniwa hi mavito lama nga riki manene. Minkarhi yin’wana n’wana wa xikolo a a fika a dliva swipele leswi Thomas a swi khomeke ivi a endla onge a ku ri xihoxo, kumbe n’wana wo karhi eka ntlawa lowu nga hala ndzhaku ka yena a a n’wi susumeta, loko a hundzuluka a lava ku vona leswaku i mani, a nga koti ku swi tiva. Tolo a swi tike swinene hikuva Thomas u kume rungula ra le ka Internet leri a a xungetiwa eka rona . . .

Loko a wu ri Thomas, xana a wu ta endla yini?

EHLEKETISISA HI MHAKA LEYI!

Swi kona leswi u nga swi endlaka. U nga hlula munhu la ku xanisaka u nga kalanga u lwa na yena. Njhani?

U NGA LWI. Bibele yi ri: “Xihunguki xi humesa moya wa xona hinkwawo, kambe lowo tlhariha u tshama a rhulile ku fika emakumu.” (Swivuriso 29:11) Loko u nga lwi, lava va ku xanisaka va nga ha hela matimba.
U NGA RIHISELI. Bibele yi ri: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.” (Varhoma 12:17) Loko u rihisela u ta nyanyisa xiyimo.
U NGA TINGHENISI EKA SWIPHIQO. Bibele yi ri: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela.” (Swivuriso 22:3) Loko swi koteka, papalata vanhu lava nga ha ku xanisaka ni swiyimo leswi nga ha endlaka u xanisiwa.
N’WI HLAMULE HI NDLELA LEYI A A NGA YI LANGUTELANGA. Bibele yi ri: “Loko nhlamulo yi olova, yi tlherisa vukarhi.” (Swivuriso 15:1) U nga tlhela u ringeta ni ku endlanyana fenya. Hi xikombiso, loko munhu la ku xanisaka a vula leswaku u nyuherile, u nga ha khindlata makatla u ku, “Ndzi nga swi kota ku wu hungutanyana miri!”
HAMBANA NA YENA. Nora la nga ni malembe ya 19 u ri: “Loko u miyela swi ta komba leswaku u wupfile naswona a wu fani ni loyi a ku xanisaka. Swi kombisa leswaku wa swi kota ku tikhoma—ku nga nchumu lowu loyi a ku xanisaka a nga riki na wona.”—2 Timotiya 2:24.
HLAKULELA KU TITSHEMBA. Vanhu lava xanisaka van’wana va tala ku va xiya vanhu lava nga titshembiki naswona va nga taka va nga tlheriseli. Kambe vanhu vo tala lava xanisaka van’wana loko va swi xiya leswaku a wu va chavi va hela matimba.
BYELA MUNHU UN’WANA. Munhu la tshameke a va thicara u ri: “Ndzi khutaza un’wana ni un’wana la xanisiwaka leswaku a a byele van’wana. U fanele a endla tano, naswona sweswo swi nga sivela leswaku vanhu van’wana va nga xanisiwi.”

Mufana u langutana ni ku xanisiwa hi xivindzi — Ku tishemba swi nga ku nyika matimba lawa munhu la xinisaka van’wana a nga riki na wona

XANA A WU SWI TIVA?

Ku xanisiwa a swi katsi ku biwa ntsena kambe swi katsa ni:

Ku hlaseriwa hi marito. “A ndzi nge ma rivali mavito lawa a va ndzi vitana ha wona kumbe swilo leswi a va swi vula. A va ndzi endla ndzi titwa ndzi ri xikangalafula. A swi ta antswa loko a va lo ndzi ba kunene.”—Celine, la nga ni malembe ya 20.
Ku papalatiwa. “Vana lava ndzi nghenaka na vona xikolo va sungule ku ndzi papalata. A va tata ndhawu leyi a ku dyeriwa eka yona leswaku mina ndzi nga kumi ndhawu. Ndzi hete lembe hinkwaro ndzi rila naswona ndzi dya ndzi ri ndzexe.”—Haley, la nga ni malembe ya 18.
Ku xanisa hi ku tirhisa swilo swa elektroniki. “Hi ku tlikatlika ku nga ri kungani eka khompyuta, u nga onha ndhuma kumbe vutomi bya munhu un’wana. Swi nga ha twala swi ri ku hundzeleta, kambe swi nga humelela.”—Daniel, la nga ni malembe ya 14.

**SWIVUTISO MALUNGHANA NI KU XANISIWA**
I NTIYISO KUMBE I MAVUNWA	TINHLAMULO
1 Ku xanisiwa se ku ni magidi ya malembe ku ri kona.	1 I ntiyiso. Hi xikombiso, Bibele yi vulavula hi Manefilimi, ku nga ntlawa lowu vito ra wona ri vulaka leswaku “Vanhu Lava Wisaka Van’wana.”—Genesa 6:4.
2 Ku xanisiwa ko va ntlango ntsena. A ku na khombo.	2 I mavunwa. Vantshwa vo tala va tidlaya hikwalaho ka ku xanisiwa.
3 Ndlela leyinene yo herisa ku xanisiwa i ku rihisela.	3 I mavunwa. Hakanyingi vanhu lava xanisaka van’wana va ni matimba ku tlula lava va xanisaka, hikwalaho a swi pfuni nchumu ku ringeta ku rihisela.
4 Loko u vona un’wana a xanisiwa, swa antswa u swi ba hi makatla.	4 I mavunwa. Emhakeni leyi, munhu a nge vuli leswaku a nga katsekanga eku xaniseni loko a khondla mavoko. Loko u vona un’wana a xanisiwa ivi u nga endli nchumu, swi fana ni loko na wena u katseka.
5 Vanhu lava xanisaka van’wana va languteka va nga chavi nchumu kambe hakanyingi a swi tano.	5 I ntiyiso. Hambileswi vaxanisi van’wana va langutekaka va ri ni xivindzi, entiyisweni a va na xona, vo tala va rhandza ku endla vanhu van’wana va titwa va nga pfuni nchumu naswona sweswo swa va tsakisa.
6 Vanhu lava xanisaka van’wana va nga cinca.	6 I ntiyiso. Loko vanhu lava xanisaka van’wana va pfuniwa, va nga cinca ndlela leyi va anakanyaka ha yona ni ndlela leyi va endlaka swilo ha yona.