Ku Lawula Vukari—Bya Wena Ni Bya Van’wana
HI HANYA eka vandla leri taleke vukari. Ku tala ka mimovha, ku himpfilitana ni ku hundzula timhaka, swidoledole, vuhomboloki, kumbe ku hlundzuka kun’wana ka vutomi bya siku na siku swi vanga ntshikilelo wu kula. Ntshikilelo i wukulu, naswona kwalomu ka un’wana ni un’wana u na yinhla yakwe yo kariha. Hikwalaho, hi fanele ku dyondza ku ntshunxeka. Hi nga nghenela siku rin’wana ni rin’wana hi langutelo lerinene—hi kombisa ku leha mbilu, ku tiyisela ni ku tlanga lokunene. Vo tala va hina hi na ndyangu lowu wu hi rhandzaka. Vakriste na vona va na Vakriste-kulobye lava tshembekaka ebandlheni, naswona ehenhla ka hinkwaswo, va ni Murisi wa rirhandzu, Yehova Xikwembu. Kutani, ku hava xilaveko xo chava xivangelo xin’we lexi tolovelekeke xa vukari: ku titwa u ri wexe, u lahliwile.—Psalma 23:1-6; Vaheveru 13:5, 6.
Hambi swi ri tano, loko hi titwa hi karihile kumbe hi fanele ku kongomana ni vukari bya munhu un’wana, hi fanele ku ku lawula kahle leswaku hi ta hlayisa ntsako ni ku hlayiseka ka hina. Njhani? Bibele ya hi byela: “L’a hlwelaka ku kariha o tlula nhenha, ni l’a hlulaka mbilu ya yena o tlula l’a tekaka miti.” (Swivuriso 16:32) Ematshan’wini yo hatlisela ku kunguhata ku phofula ku kariha, hi fanele ku xiya vuyelo lebyi nga vaka kona bya swiendlo swa hina. Ku hlayela ka khume swi nga ha hi sivela ku endla nchumu lowu endzhakunyana hi nga tisolaka ha wona.—Swivuriso 14:17.
Emhakeni ya loko hi hlundzukile kutani hi nga swi tivi leswaku ha yini, hi fanele hi ku titsongahata na hi ku tshembeka hi kombela mpfuno. Ku titsongahatela van’wana, ngopfu-ngopfu lava va hi rhandzaka, minchavo ya hina kumbe xilaveko xa mpfuno a hi ku tsana, i ndlela ya vutlhari ni xivindzi. Kutani hi nga kuma xivangelo xa xirhalanganya. Bibele yi ri: “Laha ku ṭunḍušana ku nga hav̌a, makungu ya hangalaka, kambe ma tiya hi ku kanela ka la’v̌o tala.”—Swivuriso 15:22.
Ku ringeta ku twisisa swivangelo swa mhaka leyi van’wana va hanyaka hi ndlela leyi va endlaka ha yona swi ta hi pfuna ku lawula swiendlo swa hina vini swa minsusumeto. Nakambe, loko hi hlamula munhu la hlundzukeke hi ku, “Ndza swi twisisa leswaku ha yini u karihile,” hi ku anghwetla a nga ha vohla. Bibele ya tsundzuxa: “Munhu wa v̌utlhari o hlwela ku kariha, ku twala ka yena i ku yingisela ku dyoheriwa.”—Swivuriso 19:11.
Loko ho vavisa un’wana hi nga swi xiyanga, hi n’wi kolota ku kombela ku khomeriwa. Hi xikombiso, loko un’wana a kandziya xikunwana xa wena, u nga ha vonaka u kariha. Kambe loko a tisola, ku kariha ka wena ka nyamalala. Xikunwana xa wena xi nga ha va xa ha vava, kambe vumunhu bya wena bya xiximiwa. Hi ku fanana, mikhuva leyinene eka hina, kun’we ni xichavo lexi tolovelekeke ni ku tsaka ka miri, swi nga herisa gome ivi swi hlayisa ku xiximeka eka xinakulobye xa hina ni vanghana va hina va vukati, vana, vanghana ni swirho swa bandlha ra Vukriste.—Swivuriso 16:24; Vakolosa 4:6; 1 Petro 3:8.
Loko hi hlangavetana ni xiyimo lexi hi vangelaka ku titwa hi hlundzukile, swa pfuna ku tiva ndlela yo vulavula hi ku kariha ka hina handle ko hlasela munhu un’wana. Ku na ku hambana loku funghiweke exikarhi ka ku holova hi marito (“Xihunguki ndziwena!” kumbe, “Ndzi ta ku faya nhompfu!”) ni ku vika vukari bya munhu (“Ndzi ni gome” kumbe, “Ndzi vavisekile”). Ku lwa hi marito hi ntolovelo ka hluleka hikuva ku tlhontlha munhu un’wana leswaku a tirihisela, kasi ku vika ndlela leyi u titwaka ha yona ku tsongahata nhlaselo, naswona munhu un’wana a nga ha susumeteleka ku hundzuka. Hi laha Bibele yi vulaka ha kona yi ri: “Ku hlamula lo’kunene ka releta v̌ukari, kambe ku v̌ulav̌ula lo’ku tlhav̌aka ku pfuša timholov̌o. Munhu l’a karihaka o pfuša ku hambana; kambe l’a hlwelaka ku hlunḍuka o tima timholov̌o.”—Swivuriso 15:1, 18.
Ku Kariha Loko Lulama
Eka vo tala va hina i ntumbuluko ku titwa hi karihile nkarhi na nkarhi. Bibele yi vika leswaku hambi a ri Yehova u titwa a karihile. (Sofonia 2:2, 3; 3:8) Kutani a swi hlamarisi leswi munhu, loyi a endliweke hi xifaniso xa Yena, a faneleke ku tokota ku titwa loku fanaka. (Genesa 1:26) Kutani ke, ku titwa ka vukari hi koxe a hi xidyoho.
Hambi swi ri tano, loko Yehova a karihile, minkarhi hinkwayo ku va ni xivangelo lexinene: Milawu leyo lulama yi tluriwile. Naswona ku hlamula kakwe minkarhi hinkwayo ku lawuriwa kahle na hi laha ku hetisekeke hi ku kongoma. Swi hambanile eka vanhu lava nga hetisekangiki. Hakanyingi hi titwa hi karihile hikwalaho ka leswi ku tinyungubyisa ka hina ku vavisiweke kumbe hikwalaho ka ku tsana kun’wana ka vanhu. Hambi swi ri tano ku na xilaveko xo khathalela ndlela leyi hi lawulaka vukari bya hina ha yona. Hi laha muapostola Pawulo a tsundzuxeke ha kona u te: “Loko mi tshuka mi karihile, mi nga weli eku dyoheni; dyambu ri nga tshuki ri pela ma ha karihile naswona mi nga nyiki Diyavulosi nkarhi.” (Vaefesa 4:26, 27) Ina, Sathana a nga tirhisa ku kariha ka hina loku nga lawuriwiki. Entiyisweni, “ku kariha” ku xaxametiwe exikarhi ka “mintirho ya ntumbuluko wa nyama” leyi susaka munhu eka ku dya ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.—Vagalatiya 5:19-21.
Hi yona mhaka leyi mudyondzisiwa Yakobo a tsundzuxaka a ku: “Tivani leswi, vamakwerhu lava rhandzekaka: Munhu un’wana ni un’wana . . . a hlwela ku kariha. Hikuva vukari bya munhu a byi yisi makungu layo lulama ya Xikwembu emahlweni.” (Yakobo 1:19, 20) Hambi loko ku kariha ka wena ku ri ka xivangelo lexi twalaka, ku nga hetiseki ku nga ha ku yisa eku endleni hi ndlela leyi nga lawuriwiki, leyi hoxeke. Kutani ke, minkarhi hinkwayo hi fanele ku kongomisiwa hi nawu lowu nge: “Varhandziwa, mi nga tshuki mi tirihisela mi ri n’wina; kambe kendlukelani vukari bya Xikwembu, hikuva ku tsariwile va ku: ‘Ku rihisa i ka mina; hi mina loyi ndzi nga ta rihisela, ku vula [Yehova].”’ (Varhoma 12:19) Nakambe, tsundzuka leswaku tanihi vanhu lava nga hetisekangiki, hi nga ha endla xihoxo. Hikwalaho ke, swi na khombo ku hatlisa ku avanyisa van’wana hi vito ra ku hlundzuka loko lulama.—Yakobo 2:13; 4:11, 12; 5:9.
Hi ku ya hi Matsalwa, hi hanya enkarhini wa makumu. Emasikwini lawa ya makumu, “vanhu va matiko a va tele ku hlundzuka” va lwisana ni Mfumo wa Xikwembu, naswona Diyavulosi u “karihile ngopfu, hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” (Nhlavutelo 11:17, 18; 12:10-12) Hikwalaho, ku hanya ka hina hi ku ya hi Rito ra Xikwembu hi kona ku hlayiseka ka xiviri ntsena eka hina. (Psalma 119:105) Ku nga ri khale Xikwembu xi ta tisa ku avanyisa exikarhi ka matiko, naswona misava yi ta basisiwa eka vuhomboloki hinkwabyo. (Esaya 35:10; 65:23; Mikea 4:3, 4) Eka nkarhi wa sweswi, hi fanele ku tiyiseka leswaku hi nga tekeleli tindlela ta misava leyi yo kariha. Ku lawula ku kariha ka hina hi mfanelo ku ta pfuna ku hlayisa rirhandzu ra vukati, vun’we bya Vukriste ni ku rhula ni ntsako wa munhu hi xiyexe. Naswona xa nkoka swinene, ku ta hi pfuna ku hambeta hi tsakela tintswalo ni mikateko ya Yehova Xikwembu.—Psalma 119:165.