Xana Tihele Ta Hisa?
“KUN’WANA kwalomu ka malembe ya gidi madzana kaye makume-tsevu, Tihele ti nyamalarile.” Ku vule David Lodge, mutsari wa Munghezi ebukwini yakwe leyi nge Souls and Bodies, naswona marito yakwe ma kombisa mianakanyo ya Makhatoliki ni Maprotestente yo tala hi makume ya malembe endzhaku ka nyimpi ya vumbirhi ya misava. Ku ringana nkarhinyana, tikereke-nkulu to tala hi toxe ti tshike ku kandziyisa dyondzo ya tona ya ximfumo ya tihele leti hisaka hi matshalatshala ya tona yo amukela mintila ya mianakanyo ya manguva lawa.
Mianakanyo ya ku xupula endzhaku ka rifu a yi nga amukeleki eka vanhu ngopfu-ngopfu hikwalaho ka leswi nhlamuselo ya xidyoho hi yoxe yi veke leyi nga twisisekiki emianakanyweni ya vona. Ratzinger Mufundhisi-nkulu wa Rhoma, loko a vulavurisiwa hi 1984 u te: “Nhluvuko wa hina . . . wu kandziyisa ku vevukisa swiyimo ni marito ya ku tiyimelela ematshalatshaleni yo susa ku tivona nandzu, ni xidyoho eka vanhu . . . , vukona lebyi ku pfumela eka tihele ni le ka Pagatori ku yelanisiwaka na byona.”
Xana swa koteka namuntlha ku pfumela eka vukona bya xidyoho handle ka ku amukela dyondzo ya nxupulo endzhaku ka rifu epagatori ni le tiheleni ke? Buku ya sweswinyana leyi nge Abrégé de la foi catholique (Nkatsakanyo Wa Vupfumeri Bya Khatoliki), leyi humesiweke hi French Cardinal Decourtray, yi veka xivutiso hi ku kongoma yi ku: “Xana swa fanele ku pfumela eka tihele?” Nhlamulo yi ri: “A swi koteki ku papalata mphikamakaneta leyi chavisaka ya tihele.” Buku leyi nge Vatican Council II—More Postconciliar Documents (1982) yi tshaha “Credo Ya Vanhu Va Xikwembu” tanihi leyi nge: “Hi pfumela . . . [leswaku] lava va amukeleke rirhandzu ni ntwela-vusiwana wa Xikwembu va ta ya evuton’wini lebyi nga heriki. Lava va swi aleke eku heteleleni va ta nghenisiwa endzilweni lowu nga timekiki.”
Kutani ke, ku nga khathariseki matshalatshala hinkwawo ya ntivo-vukwembu ku seketela mhaka leyi hambanaka, ndzilo wa tihele wa ha ri xiphemu lexikulu xa dyondzo ya Khatoliki. Kambe A New Dictionary of Christian Theology (1983) yi vulavula hi “ku karhateka” ni ku “pfumala nchavelelo” loku dyondzo leyi ya ku xanisiwa hi laha ku nga heriki yi ku tiseke eka swirho swo tala swa tikereke ta Vujagana namuntlha. Va nonon’hweriwa hi ku hlanganisiwa ka dyondzo leyi ni dyondzo ya Xikwembu xa rirhandzu. Va vutisa: ‘Xana tihele leti hisaka hakunene i dyondzo ya Vukriste ni ya Bibele? Loko swi nga ri tano, yi sungule kwihi?’
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]
Bourges Cathedral, Furwa