Ndlela Yo Pfuna Lava Nga Ni Gome Leswaku Va Kuma Ntsako

EPAFRODITO, mudyondzisiwa wa Mukriste wa lembe xidzana ro sungula, a a ri ni gome. A a rhumiwe ku ya khathalela swilaveko swa muapostola Pawulo la khotsiweke kambe a weriwa hi vuvabyi lebyikulu. Hambi leswi Epafrodito a a hlakarherile, a a karhatekile hikuva bandlha ra ka vona, leri a ri n’wi rhume eRhoma, a ri “twile ta ku vabya ka yena.” (Vafilipiya 2:25, 26) Tanihi leswi a ri ekule ngopfu kambe a lava ku va ntshunxa eka leswi swi tiseke gome. Kumbexana, u tlhela a vula leswaku va n’wi teke a ri la hlulekaka. A nga pfunisiwa ku yini ku kuma ntsako wakwe?

Epafrodito u rhumeriwe endzhaku ekaya rakwe le Filipi a ri ni papila leri humaka eka muapostola Pawulo. Eka rona, Pawulo u lerise bandlha a ku: “N’wi amukeleni hi ku tsaka hinkwako kukota makwerhu eHosini. Kombani xichavo eka vanhu lavo tano.” (Vafilipiya 2:27-30) Vakriste va le Filipi va khongoteriwe ku tshineta Epafrodito eka vona hi ndlela leyi a yi ta fanela mfanelo leyi hlawulekeke ya xinghana lexi funghaka bandlha ra Vukriste. Marito ya vona lama chavelelaka a ma ta n’wi komba leswaku a a ri wa ntikelo swinene, ina, ‘a kombisiwa rirhandzu.’ Nyingiso lowu wa ntsako a wu ta va kona nkarhi wo leha eku n’wi pfuneni ku kuma ku ntshunxeka eka ntshikilelo wa yena wa mianakanyo.

Xikombiso lexi xi komba leswaku, hambi leswi Vakriste hinkwavo ‘va titsakelaka eHosini,’ van’wana exikarhi ka vona va karhatiwa hi swivumbeko swo hamba-hambana swa gome. (Vafilipiya 4:4) Gome leri vavaka ra mianakanyo i mpfilungano lowukulu wa minsusumeto lowu wu yiseke ni le ku tihingeni. Minkarhi yin’wana, chemistry ya byongo ni timhaka tin’wana ta miri swa katseka. Kambe ke, gome hakanyingi ri nga hungutiwa hi mpfuno wa vutlhari lowu nyikeriwaka hi van’wana. Xisweswo, Pawulo u nyike xikhutazo a ku: “Mi tiyisa lava helaka ntamu.” (1 Vatesalonika 5:14) Hikwalaho ke, mabandlha ya Timbhoni ta Yehova ma fanele ku nyikela nseketelo wa minsusumeto eka mimoya leyi nga ni gome hi ntsako. Vutihlamuleri lebyi byi xiyiwile hi nhlengeletano ya manguva lawa ya Vukriste le ndzhaku hi 1903, hikuva Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi enkarhini wolowo xi vulavule hi mimoya leyi nga ni gome, kumbe vanhu lava helaka ntamu xi ku: “Lava helaka ntamu ni lava tsaneke, a va ta lava mpfuno, nseketelo, xikhutazo.” Kambe xana u nga yi pfunisa ku yini mimoya leyi nga ni gome ke?

Xo sungula, hi ku kombisa ku “twelana vusiwana,” u nga ha swi kota ku pfuna munhu la nga ni gome ku “boxa munhu la nga ni ku kanakana” loku nga embilwini yakwe. Endzhaku, “rito lerinene” leri humaka eka wena ri nga ha n’wi pfuna ku tsaka. (1 Petro 3:8; Swivuriso 12:25) Ku n’wi pfumelela a vulavula hi ku ntshunxeka ni ku vona ku khathalela ka wena swi nga ha tisa ntshunxeko lowukulu. “A ndzi ri ni vanghana vo hlayanyana lava a ndzi ta phofula mbilu ya mina eka vona hakunene,” ku hlamusele Mary, Mukriste la titshameleke yexe loyi a lwisaneke ni gome. “A ndzi lava munhu wo n’wi yingisela.” Ku va ni munhu wo avelana mianakanyo leyi enteke ehenhleni ka mahlomulo ya vutomi swi nga pfuna swinene ngopfu.

Hambi swi ri tano, ku laveka swo tala ku tlula ku yingisa ntsena ni ku nyikela xitsundzuxo xo vevuka xo tanihi lexi, “Languta etlhelweni leri vangamaka ra vutomi” kumbe, “Ehleketa hi ndlela leyinene.” Tinhlamuselo to tano ti nga kombisa ku kayivela ka ntwela-vusiwana naswona ti va leti nga lavekiki hi laha ku heleleke loko munhu un’wana a ri egomeni, tanihi laha Swivuriso 25:20 yi kombaka ha kona loko yi ku: “Ku funungula nguv̌u hi siku ra širhami . . . i ku tlhavela mbilu ya nhlomulo e tinsimu ta ku ṭaka.” Marito lama twalaka ma ri manene lama nga riki ya xiviri nakambe ma nga ha siya munhu la nga ni gome a titwa a karhateke ngopfu. Ha yini? Hikuva matshalatshala yo tano a ma vulavuli hi swivangelo swa gome rakwe.

Tiyisa Hi Marito

Munhu la nga ni gome ngopfu a nga titwi a tsanile ntsena kambe kumbexana a nga pfuni nchumu naswona a ri hava ntshembo. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “lava helaka ntamu” hi ku kongoma ri vula “vanhu lava nga ni moya wuntsongo.” Mudyondzi un’wana wa Mugriki u hlamusela rito leri hi ndlela leyi: “Munhu loyi a nga ni nhlomulo lowukulu, lerova mbilu yakwe yi dzika endzeni ka yena.” Xisweswo, swihlovo swakwe swa minsusumeto swi phyile, naswona ku titshemba kakwe ku hungutekile.—Ringanisa Swivuriso 17:22.

Mupatriarka Yobo u te: “A nḍi ta mi tiyisa hi ku nḍakambula ka milomu ya mina.” (Yobo 16:5) Rito ra Xiheveru leri nge “tiyisa” minkarhi yin’wana ri hundzuluxeriwa va ku “ku nyika matimba” kumbe “ku nyika ntamu.” Ri tirhisiwa ku hlamusela ndlela leyi tempele a yi ‘tiyisiwe’ ha yona hi ku pfuxetiwa ka muako. (Esaya 41:10; Nahum 2:1; 2 Tikronika 24:13) Kavula, marito ya wena ya fanele ya tlhela ya aka ku titshemba ka munhu la nga ni gome hi vutshila, hi ku landzelelana. Ku endla leswi swi lava leswaku u koka ‘matimba yakwe yo anakanya.’ (Varhoma 12:1) Nkandziyiso wa Xinghezi wa Xihondzo xo Rindza wa 1903 lowu tshahiweke eku sunguleni malunghana ni vanhu lava nga ni gome wu te: “Lava kayivelaka . . . ku titshemba, va fanele ku tisiwa emahlweninyana, leswaku ku humesiwa titalenta leti va nga na tona hakunene, leswaku ku khutazeka vona vini ni leswaku ku katekisiwa ndyangu hinkwawo wa ripfumelo.”

Xikombiso xa Bibele xa Elkana ni nsati wakwe Hana la nga ni gome, xikombisa ndlela leyi u nga tiyisaka hi marito ha yona, hi laha Yobo a endleke ha kona. Elkana a a ri ni vasati vambirhi. Un’wana wa vona, Penina, a ri ni vana vo hlayanyana, kambe Hana a a ri mhika. Kumbexana, Hana u titeke a nga pfuni nchumu. (Ringanisa Genesa 30:1.) Onge hi loko ndzhwalo lowu wu nga tiki swinene, Penina u n’wi hlundzukisile ku fikela laha a rileke ni ku lahlekeriwa hi ku navela kakwe swakudya. Hambi leswi Elkana a nga ku xiyi ku enta ka ntshikilelo wakwe, loko a vona xiyimo xakwe, u vutisile a ku: “Anna, u rilela yini? a ku dyi ha yini? mbilu ya wena yi v̌av̌isekela yini šana?”—1 Samuel 1:1-8.

Swivutiso swa Elkana swa musa, leswi nga soriki swi nyike Hana nkarhi wo hlamusela mintlhaveko ya yena hi marito. Ku nga khathariseki leswaku Ana u hlamurile kumbe e-e, u pfuniwile ku kambisisa mhaka leyi ha yona kumbexana a titweke a nga pfuni nchumu. Ni moya lowu nga ni gome wu nga ha ku, ‘Ndzi munhu wo biha ntsena.’ U nga ha vutisa u ku, ‘Hikwalaho ka yini u titwisa sweswo?’ Endzhaku u yingisa hi vukheta loko a ri karhi a phofula leswi a swi twaka embilwini yakwe.—Ringanisa Swivuriso 20:5.

Kutani Elkana u vutise Hana xivutiso lexi lexi tiyisaka swinene a ku: “A nḍi tluli khume ra v̌ana e ka wena ke?” Hana u tsundzuxiwe hi rirhandzu rakwe eka yena, ku nga khathariseki vumhika bya yena. U n’wi teke a ri wa risima, kutani hikwalaho u dlayelele a ku: ‘Kunene, a ndzi loyi a nga pfuniki nchumu ni ka ntsongo. Ndzi ni rirhandzu leri enteke eka nuna wa mina hakunene!’ Marito ya yena ma nyike Hana ntamu, hikuva u sungule ku dya ivi a ya etempeleni.—1 Samuel 1:8, 9.

Tanihi leswi Elkana a ri la kongomeke naswona a yiseke nyingiso wa nsati wakwe eka xivangelo lexinene xa leswaku a titwa a antswa ehenhleni ka yena n’wini, lava va tsakelaka ku pfuna vanhu lava nga ni gome va fanele ku endla leswi fanaka. Hi xikombiso, Mukriste la vuriwaka Naomi u vule leswi ehenhleni ka leswi swi n’wi pfuneke ku kuma ntsako wakwe: “Van’wana va vanghana va dzunise ndlela leyi ndzi kuriseke jaha ra mina ha yona, ndlela leyi ndzi hlayiseke kaya ra mina, ni hambi ku ri ndlela leyi ndzi hlayiseke xivumbeko xa mina ha yona ku nga khathariseki nhlomulo wa mina. Xikhutazo lexi xi pfune ngopfu swinene!” Ina, ku bumabumela loku fanelaka ku pfuna moya lowu nga ni gome ku vona timfanelo ta wona letinene ivi wu endla ndzinganyeto lowu faneleke wa ku va lowu wu pfunaka.

Loko nsati wa wena a ri ni gome, ha yini u nga lavi ku n’wi aka ku pfumelelana ni marito ya Swivuriso 31:28, 29? Kona ha hlaya: “Nuna wa yena wa ṅwi ḍunisa: A ku: V̌ana la’v̌o tala v̌a šisati a ti ri tinhenha, kambe wena u v̌a tlula hikwav̌o.” Hambi swi ri tano, wansati la nga ni gome a nga ha va loyi a nga wu amukeriki ndzinganyeto wo tano, tanihi leswi a nga ha titwaka a ri la hlulekaka hikwalaho ka ku tsandzeka ku khathalela mintirho ya ndyangu hi laha a anakanyaka leswaku a fanela a endla ha kona. Hambi swi ri tano, hi ku n’wi tsundzuxa hi wansati loyi a nga yena endzeni, ni loyi a a fana na yena a nga si tokota gome, u nga ha swi kota ku n’wi khorwisa leswaku ku dzunisa ka wena a hi ku dzunisa ka hava. Nakambe u nga ha vona leswaku leswi a swi endlaka sweswi swi kombisa matshalatshala lamakulu. U nga ku: ‘Ndza swi tiva leswaku u tikarhate ku fikela kwihi ku endla leswi. Swa nkhenseka swonghasi leswi u endlaka matshalatshala wolawo lamakulu!’ Ku amukela ku nkhensiwa ni ku dzunisiwa ka munghana wa munhu ni vana, lava va tivaka munhu wa kona swinene, i swa nkoka eku tlheleni va aka ku titshemba.—Ringanisa 1 Vakorinto 7:33, 34.

Ku tirhisiwa ka swikombiso swa Bibele swi nga ha pfuna munhu la nga ni gome ku vona leswaku i ku hundzuka kwihi loku a faneleke ku ku endla eku anakanyeni ka yena. Hi xikombiso, kumbexana munhu u ni mintlhaveko ku tlula mpimo ehenhleni ka miehleketo ya van’wana. U nga ha bula hi xikombiso xa Epafrodito ivi u vutisa u ku: ‘Ha yini u anakanya leswaku u ve la nga ni gome loko a tive leswaku bandlha ra ka vona ri twile hi ta ku vabya ka yena? Xana hakunene a a ri loyi a hlulekaka? Hikwalaho ka yini Pawulo a ku va n’wi xixima? Xana ntikelo wa xiviri wa Epafrodito tanihi munhu a wu tiseketele hi lunghelo ra ntirho leri a ri na rona?’ Swivutiso swo tano swi nga ha pfuna Mukriste la nga ni gome leswaku a swi tirhisa eka yena n’wini ivi a vona leswaku a hi loyi a hlulekaka.

“Pfunani Lava Tsaneke”

Bibele ya khutaza: “Pfunani lava tsaneke.” (1 Vatesalonika 5:14) Vukona bya mpfuno wa vanghana va Vukriste lava va nyikelaka vukhathaleri lebyi tirhaka i mpfuno wun’wana wa vukhongeri bya ntiyiso. Vanghana va xiviri hi lava nga “makwavo emakhombyeni,” naswona va va ekusuhi swinene ni munhu la nga ni gome. (Swivuriso 17:17) Loko muapostola Pawulo a titwe a nga “kumanga ku wisa” naswona a ri ni “ku chava,” u chaveleriwile “hi ku fika ka Tito.” (2 Vakorinto 7:5, 6) Hi ku fanana, maendzo lama kufumelaka ni tinqingo hi minkarhi leyi faneleke hi ku fanana swi ta va leswi tlangeriwaka hi laha ku enteke hi mimoya leyi nga ni gome. U nga ha vutisa loko ku ri ni ndlela leyi u nga nyikaka mpfuno lowu tirhaka ha yona, tanihi ku rhumiwa, ku endla ntirho wa le ndlwini, kumbe leswi fanaka.a Mukriste la vuriwaka Maria u ri: “Loko ndza ha ri ni gome, munghana u ndzi tsalele minkarhi yo hlayanyana naswona minkarhi hinkwayo u katse matsalwa lama khutazaka. A ndzi hlaya papila hi ku phindha-phindha, ndzi rila loko ndzi ri karhi ndzi ri hlaya. Mapapila yo tano a ya fana ni nsuku eka mina.”

Endzhaku ka ku khutaza bandlha ku pfuna “lava helaka ntamu,” Pawulo u ri: “Mi lehisela hinkwavo timbilu. Vonani leswaku ku nga vi na loyi a tlheriselaka swo biha hi leswo biha.” (1 Vatesalonika 5:14, 15) Ku lehisa mbilu i ka nkoka, hikuva hikwalaho ka xitlhavi xa mianakanyo, ku anakanya loko biha ni ku karhala loku vangiwaka hi ku pfumala vurhongo, munhu la nga ni gome a nga ha hlamula hi ‘marito ya vuhunguki,’ hi laha Yobo a endleke ha kona. (Yobo 6:2, 3) Rachelle, Mukriste loyi mana wakwe a veke ni gome ngopfu, u paluxile a ku: “Minkarhi yo tala Manana a a vula nchumu lowu nga ni rivengo swinene. Yo tala ya minkarhi leyi, ndzi ringete ku n’wi tsundzuxa hi muxaka wa munhu loyi Manana a a ri yena hakunene—wa rirhandzu, wa musa ni la hananaka. Ndzi dyondze leswaku vanhu lava nga ni gome va vula swilo swo tala ku fambisa nkarhi ntsena. Nchumu lowu vavisaka lowu munhu a nga wu endlaka i ku tlherisela marito kumbe swiendlo swo biha.”

Vavasati van’wana lava vupfeke va Vukriste ngopfu-ngopfu va nga ha va exiyin’weni xo tisa ku ntshunxeka eka vavasati van’wana lava karhatiweka hi ntshikilelo wa minsusumeto. (Ringanisa 1 Timotiya 5:9, 10.) Vavasati lava va fanelekaka va Vukriste va nga tiyimisela ku vulavula ni vanhu vo tano hi ku chavelela eminkarhini leyi yi fanelaka. Minkarhi yin’wana swi fanela swinene leswaku vamakwerhu va xisati lava vupfeke va Vukriste ematshan’wini ya vamakwerhu va xinuna va hambeta va pfuna wansati. Hi ku hlela timhaka ni ku tilangutela kahle, vakulu va Vukriste va nga vona leswaku mimoya leyi nga ni gome yi amukela vukhathaleri lebyi lavekaka.

Vakulu Lava Nga Ni Tindzimi Leti Dyondzisiweke

Ngopfu-ngopfu varisi va moya va fanele ku va ni “ku tiva ni ku anakanya” leswaku va ta “tiva ndlela yo vulavula leswaku va khutaza lava tsaneke.” (Yeremia 3:15; Esaya 50:4, Beck) Hambi swi ri tano, loko nkulu a ri hava rixaladza, a nga ha endla munhu la nga ni gome a va la nyanyaka handle ko swi xiya. Hi xikombiso, vanakulobye vanharhu va Yobo a va endla onge ‘va ya eku n’wi khongoteleni ni ku n’wi chavelela.’ Kambe marito ya vona, la ma susumetiweke hi langutelo leri hoxeke ra ku xaniseka ka Yobo ma tirhe ku n’wi ‘tsanisa’ ematshan’wini yo n’wi chavelela.—Yobo 2:11; 8:1, 5, 6; 11:1, 13-19; 19:2.

Swihloko swo hambana-hambana leswi nga etibukwini ta Watch Tower swi xaxamete misinya ya milawu leyi yi nga tirhisiwaka eku tshinyeni ka vanhu.b Vakulu vo tala va tirhise mhaka yo tano. Kambe ke, etimhakeni tin’wana marito ya vuhunguki lama humaka eka vakulu—loko va tivulavulela kumbe eka tinkulumo—ma ve lama vavisaka ngopfu. Kutani vakulu va nga ‘vulavuli hi vuhunguki ku fana ni ku tlhava ka tlhari’ kambe hi ‘ririmi leri hanyisaka ra vanhu lava tlhariheke.’ (Swivuriso 12:18) Loko nkulu a anakanya hi vuyelo lebyi nga vaka kona bya marito yakwe a nga si vulavula, marito yakwe ma nga ha va lama pfunaka. Hikwalaho ke, vakulu, hatliselani ku yingisela kutani mi nonoka ku fikelela makumu mi ri hava xivumbeko hinkwaxo xa mhaka.—Swivuriso 18:13.

Loko vakulu va tsakela vanhu lava nga ni gome hi xiviri, va titwa va rhandziwa ni ku tlangeriwa. Nkhathalelo wo tano wo pfumala vutianakanyi wu nga ha susumetela vanhu lava leswaku va honisa marito wahi ni wahi lama tsanisaka. (Yakobo 3:2) Vanhu lava nga ni gome hakanyingi va taleriwa hi nandzu, naswona vakulu va nga va pfuna ku kuma langutelo leri ringaneleke ra timhaka. Hambi loko xidyoho lexikulu xi endliwile, nkhathalelo wa moya lowu endliwaka hi vakulu wu nga pfuna ‘leswaku lexi lamaleke xi hanyisiwa.’—Vaheveru 12:13.

Loko vanhu lava nga ni gome va vona onge swikhongelo swa vona a swi tirhi, vakulu va nga khongela na vona ni ku va khongelela. Hi ku hlaya na vona swihloko leswi sekeriweke eBibeleni leswi vulavulaka hi gome, vakulu va nga ‘tota’ vanhu lava hi marito ya moya lama khongotelaka. (Yakobo 5:14, 15) Vakulu nakambe va nga pfuna la nga ni gome leswaku a teka magoza ya Matsalwa leswaku a tlhantlha ku hambana kwihi na kwihi ka munhu hi xiyexe loku a nga ha vaka a ri na kona ni un’wana, loko leswi swi ri xiphiqo. (Ringanisa Matewu 5:23, 24; 18:15-17.) Hakanyingi, ku himpfilitana ko tano, ngopfu-ngopfu endyangwini, ku vangiwa hi gome.

Xiya leswaku ku hlakarhela ku teka nkarhi. Hambi ku ri matshalatshala ya Elkana ya rirhandzu a ya ntshunxanga Hana xikan’we-kan’we eka gome ra yena. Swikhongelo swa yena n’wini kumbe ni ku tiyisiwa hi muprista lonkulu eku heteleleni swi yise entshunxekweni. (1 Samuel 1:12-18) Hikwalaho, leha mbilu loko ku ri na vuyelo lebyi hlwelaka. Kavula, vakulu hi ntolovelo a hi madokodela naswona hikwalaho va nga kuma matshalatshala ya vona ya hikiwile etimhakeni tin’wana. Vona, kun’we ni swirho swa ndyangu wa munhu la nga ni gome, va nga lava ku n’wi khutaza ku kuma mpfuno wa madokodela. Loko swi ri swa nkoka, vakulu kumbe swirho swin’wana swa ndyangu va nga hlamusela dokodela wihi na wihi kahle hi nkoka wa ku xixima ntshembo wa vukhongeri bya la nga ni gome.

Ku kondza ku fika misava leyintshwa ya Xikwembu, a ku na loyi a nga ta va ni rihanyo leri hetisekeke ra miri, mianakanyo, kumbe mintlhaveko. Enkarhini lowu, Mukriste wihi ni wihi loyi a lahlekeriwaka hi ntsako wa yena hikwalaho ka gome a nga kuma matimba ku nga ri ntsena eka bandlha ra Vukriste nakambe ni le ka Tata wa hina wa le tilweni, “la chavelelaka lava nga ni gome.”—2 Vakorinto 7:6, New American Standard Bible.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 29]

NDLELA LEYI U NGA CHAVELELAKA HA YONA

□ YINGISELA KAHLE—Hi swivutiso swa vutlhari ‘koka’ mintlhaveko ya mbilu ya munhu yoloye. Hatlisa ku yingisa u hlwela ku fikelela makumu wahi ni wahi emahlweni ko kuma mhaka hinkwayo.—Swivuriso 20:5; 18:13.

□ KOMBISA NTWELA-VUSIWANA—‘Ntwela-vusiwana’ wu fanele wu fambisana ni “miehleketo ya ku titsongahata” loko u ri karhi u ringeta ku tiva hi mintlhaveko ya la nga ni gome. ‘Rila ni la rilaka.’—1 Petro 3:8; Varhoma 12:15.

□ LEHISA MBILU—Swi nga ha teka mabulo lama phindha-phindhiweke, kutani lehisa mbilu. Honisa ‘marito ya vuhunguki’ lawa munhu la nga ni gome a nga ma vulaka hikwalaho ka ku karhateka.—Yobo 6:3.

□ TIYISA HI MARITO—Pfuna la nga ni gome ku vona timfanelo ta yena letinene. Nyika ku bumabumela loku kongomeke. Komba leswaku swiphiqo, mintokoto yo biha leyi hundzeke, kumbe swihoxo a swi kombisi ku faneleka ka munhu. Hlamusela leswaku ha yini Xikwembu xi n’wi rhandza ni ku n’wi khathalela.—Yobo 16:5.