Ku Langutana Ni Vugevenga eMisaveni Leyi Pfilunganekeke
XANA wa chava ku humela ehandle ni vusiku? Xana u lava tiloko timbirhi kumbe tinharhu eminyangweni ni le mafasitereni ya wena? Xana movha kumbe bayisikiri ya wena swi tshama swi yiviwa? Xana xiya-ni-moya xa wena xa le movheni xi tlomuriwile? Xana u titwa u xungetiwa hi vaakelani van’wana?
Loko u hlamula u ku ina eka xin’wana ni xin’wana xa swivutiso leswi, kutani ke, u ringeta ku langutana ni vugevenga emisaveni leyi pfilunganekeke. U nga endla yini hi byona? Xana Bibele yi nga ku pfuna ku langutana na byona?
Mianakanyo Ya Vugevenga Ni Vuavanyisi
Emisaveni ya vugevenga, ku na swirho swinharhu swa xisekelo: Swigevenga, maphorisa ni vahleseriwa. I yini lexi fanelaka eka wena, muhlaseriwa wa xiviri, leswaku u kota ku langutana ni vugevenga? Xana u nga kucetela xin’we xa swirho leswi swinharhu? Hi xikombiso, xana u nga hundzula swigevenga?
Phela, swigevenga swo tala swi endle vugevenga ntirho-vutomi wa swona. Swi byi hlawula tanihi ndlela ya vutomi yo olova. ‘U tirhela yini loko u nga hanya hi leswi van’wana va swi tirheleke?’ swi vonaka ku ri filosofi ya vona. Tinsula-voya ta swi tiva leswaku hi ntolovelo muhlaseriwa la tolovelekeke u ta nyika mali ya yena handle ko lwa. Hambi leswi ku nga ni ku koteka lokukulu ka leswaku ti khomiwa ti yisiwa ekhotsweni, eka tona vugevenga bya hakela.
Ku tlula kwalaho, mafambiselo ya le khoto ya rharhanganile naswona ma dya nkarhi. Ematikweni yo tala, ku na tikhoto, vaavanyisi na tikhotso tintsongo swinene. Milandzu leyo tala ya swigevenga yi tlula mafambiselo. Mafambiselo ya vuavanyisi ya tirha hi ku nonoka lerova xiyimo xi hi laha Bibele yi hlamuseleke ha kona ku tlula magidi manharhu ya malembe lama hundzeke: “Hikuv̌a ku av̌anyisa lo’ku av̌anyisaka mitiro hikwayo le’yo homboloka ku nga hatlisi ku humelela, hikwalaho-ke timbilu ta v̌ana v̌a v̌anhu ti teleke ku nav̌ela ku endla ŝo biha.” Hi laha nsinya lowu wa nawu wa Bibele wu kombaka ha kona, ku na ntshembo wuntsongo wo tlhantlha xiphiqo hi ku hunguta nhlayo ya swigevenga kumbe ku swi hundzula.—Eklesiasta 8:11.
Ku vuriwa yini hi xirho xa vumbirhi, maphorisa? Xana ku na ntshembo wo karhi wa leswaku maphorisa ya ta lawula xiyimo? Vona hi voxe va ta hlamula: Leswi ku nga ni milawu leyi hakanyingi yi seketelaka timfanelo ta xigevenga, hikwalaho ka magqweta yo biha lama cincaka nawu leswaku munhu la nga ni nandzu a ta tshikiwa, hikwalaho ka leswi vanhu va alaka ku hakela mali yo tala ya makhotso yo tala ni lamakulu, ni nhlayo yintsongo ya mavuthu ya maphorisa, ku na nhluvuko wuntsongo lowu va nga wu endlaka ehenhleni ka vugevenga lebyi andzaka.
Ku sala xirho xa vunharhu, vahlaseriwa lava nga vaka kona: hina, vanhu. Xana xi kona lexi hi nga xi endlaka ku tipfuna leswaku hi langutana ku antswa ni xiyimo lexi xi pfilunganyekeke?
Vutlhari Lebyi Tirhaka Ni Vuxiya-xiya
Buku ya Bibele ya Swivuriso yi ri: “Hlayisa v̌utlhari ni ku twisisa. Ŝi ta v̌a v̌utomi e moyeni wa wena, ni ŝibombiso e nhaṅwini ya wena. Hi kona u nga ta famba u tiyile ndleleni ya wena, kutani nenge wa wena wu nga ka wu nga khunguv̌anyeki.” Ndzayo leyi yi nga tirha eka swiyimo leswi kumbexana swi nga endlaka munhu a va muhlaseriwa wa vugevenga. Hi tihi tindlela tin’wana leti vutlhari lebyi tirhaka byi nga hi pfunaka ha tona emhakeni leyi?—Swivuriso 3:21-23.
Swigevenga swi hundzuka swivandzana leswi bvanganyetaka. Swi lava muhlaseriwa loyi a olovaka. A swi lavi ku ringeta nyimpi ni ku khomiwa loku kotekaka loko swi ta kuma vuyelo lebyi fanaka eka muhlaseriwa wo olova. Kutani swi lava lava dyuhaleke, lava vabyaka, lava pfilunganyekeke ni lava va nga ha vaka va nga xi xalamukeli xiyimo xa khombo. Tinsula-voya ti hlawula nkarhi na ndhawu leyi tifaneleke kahle leswaku ti hlasela. Laha hi laha lava nga vaka vahlaseriwa va nga tirhisaka vutlhari lebyi tirhaka kona.
Hi laha Bibele yi va hlamuselaka ha kona, lava rhandzaka vubihi hakanyingi va endla mintirho ya vona emunyameni. (Varhoma 13:12; Vaefesa 5:11, 12) I ntiyiso leswaku namuntlha vugevenga byo tala ehenhla ka vanhu ni nhundzu byi endliwa ni vusiku. (Ringanisa Yobo 24:14; 1 Vatesalonika 5:2.) Hikwalaho ke, loko swi koteka munhu wo tlhariha u ta papalata ku va etindhawini leti nga ni khombo ni vusiku. Edorobeni-nkulu ra New York laha vugevenga byi nga tala kona, xiviko xa maphorisa xa siku na siku xi boxa leswaku vanhu vo tala va hlaseriwa endzhaku ka ku pela ka dyambu naswona ngopfu-ngopfu endzhaku ka awara ya khume, hakanyingi loko va tlhelela etindlwini ta vona. Swigevenga swi le switarateni leswi nga tirhisiwiki swi lava vahlaseriwa. Hikwalaho, loko u boheka ku yimela bazi kumbe thekisi kumbe ku famba endhawini leyi nga ni khombo, u nga heli mbilu, yima. Handle ka sweswo, leswi u nga ta swi tokota swi nga va leswi vavisaka swinene.
Mukriste un’wana u biwe ngopfu a tlhela a tekeriwa leswi a a ri na swona, loko ematshan’wini yo yimela bazi kwalomu ka awara ya khume ni vusiku, a fambe mpfhukanyana emunyameni. A ku ri na vanhu van’wana exitarateni, kambe tinsulavoya tinharhu a ti rindzele ku khoma lava nga xalamukangiki. Un’wana u koweta lavan’wana loko loyi a tikombaka a ri muhlaseriwa a ri endleleni yoleyo exitarateni. Handle ko vulavula, va khome muhlaseriwa kutani va n’wi tekela leswi a nga na swona. Swi endliwe hi xihatla lerova hambi ku ri muakelani a nga vanga na nkarhi wo pfuneta. Muhlaseriwa endzhaku u pfumerile a ku: “Nkarhi lowu taka ndzi ta yimela bazi.”
Mukanganyisi wa Vutshila, muyivi lontsongo eka novhele ya Dickens leyi nge Oliver Twist, a a ri xikombiso xa xigevenga lexi nga riki na khombo ngopfu xa le switarateni swa manguva lawa xa khale. Ku hambana ni Mukanganyisi wa Vutshila, makhamba ni tinsulavoya ta namuntlha, ku nga khathariseki malembe, hakanyingi va khoma xibamu kumbe mukwana, naswona va swi tirhisa. Vafambi lava nga tolovelangiki, vaendzi ni lava nga kumekiki minkarhi hinkwayo edorobeni leri nga bizi i vahlaseriwa vo olova eka vadyohi vo tano lavo homboloka. Va yiva xin’wana ni xin’wana lexi kumekaka hi xihatla ku tlula ku copeta ka tihlo! I yini lexi nga kokaka nyingiso wa nsulavoya? Nketani ya nsuku kumbe swin’wetsin’wetsi swin’wana swa nkoka leswi ambariwaka laha swi vonakaka. Kumbe khamera leyi nga hakarhiwa enhan’wini ya muvalangi. Swi fana ni ku ambala mfungho lowu nge, “Tana u ta ndzi teka!” Xisweswo, vutlhari bya laveka. Tumbeta swin’wetsin’wetsi swihi na swihi naswona rhwala khamera hi ndlela leyi nga vonakiki ngopfu, kumbe u yi tumbeta enkwameni wo xava ha wona. Lebyi i vutlhari lebyi tirhaka.
Ku va la xalamukeke i ndlela yin’wana yo langutana ni vugevenga. Bibele yi ri: “Mahlo ya munhu lo’wo tlhariha ma le nhlokweni ya yena, kasi šihunguki ši famba e munyameni.” (Eklesiasta 2:14) Ku tirhisa xitsundzuxo lexi eka xiphiqo xa vugevenga swi ta pfuna munhu ku tilangutela eka vanhu lava nga tshembekiki lava rhendzelekaka handle ka xivangelo lexi twalaka. Tivonele eka tinsulavoya leti nga taka hi le ndzhaku ka wena ivi ti vutla nkwama wa wena loko u ri karhi u famba etlhelo ka xitarata. Tanihi leswi van’wana va fambaka hi swithuthuthu ivi va vutla swilo swa vanhu van’wana loko va hundza, u nga fambeli ekusuhi swinene ni le makumu ka ndlela yo famba eka yona, ngopfu-ngopfu loko u khome nkwama wihi na wihi wa tibuku kumbe nkwama wo hakarhiwa. Papalata timovha leti fambaka hi swindledyana leti nga riki na munhu. U hlayisekile loko u ri na vanhu vo tala endhawini leyi nga ni ku voningela loku eneleke. Tinsulavoya a ti lavi ku voniwa kumbe ku tiviwa.
Ku tshova tindlu i vugevenga byin’wana lebyi tivekaka lebyi hakanyingi byi nga papalatiwaka loko vanhu a va xalamukela vugevenga swinene. Bibele yi tirhise ku pimanisa loku twalaka: “V̌a nghena hi mafasitere kukota v̌ayiv̌i.” (Yoel 2:9) Vutlhari lebyi tirhaka byi lerisa leswaku u nga tshiki minyangwa ni mafesitere swi nga lotleriwanga. Minkarhi hinkwayo i ntiyiso leswaku ku sivela swi tlula ku tshungula. Ku tirhisa mali leyi engetelekeke ku sirhelela kaya ra wena i ndzindza-khombo ehenhla ka vukhamba ni ku vavisa emirini hakunene.
Ku Vuriwa Yini Loko U Yimisiwa Hi Tinsulavoya?
Ina, ku nga khathariseki switsundzuxo hinkwaswo, ku vuriwa yini loko u yimisiwa hi nsulavoya? Ringeta ku nga tshuki kumbe ku endla ku tshuka-tshuka kun’wana ka xihatla. Tsundzuka leswaku nsulavoya yi nga ha chava naswona yi nga ha teka maendlelo ya wena hi ndlela leyi hoxeke. Ringeta ku vulavurisana ni ku anakanyisisa ni wanuna kumbe wansati yoloye loko a swi pfumela. (Phela, muhlaseri wa wena a nga ha va a ri wa xisati.) Minkarhi yin’wana tinsulavoya ti hetiwe matimba hi ku tiva leswaku ti hlasela Mukriste wo tshembeka ni wa xiviri. Ku nga khathariseki xiendlo, u nga ringeti ku lwa, loko ku ri mali ni swilo swa wena ntsena leswi ti swi lavaka. Ti nyike xin’wana ni xin’wana lexi laviwaka. Bibele yi dyondzisa leswaku vutomi bya munhu i bya nkoka swinene ku tlula nchumu wihi na wihi lowu a nga ha vaka na wona.—Ringanisa Marka 8:36.
Handle ko swi endla swi languteka tanihi nkambisiso lowukulu, ringeta ku xiya mimfungho yihi na yihi leyi vonakaka leyi nsulavoya yi nga ha vaka na yona, ku nga ha va hi swiambalo kumbe hi xivumbeko xa miri. Ú na mavulavulelo ya njhani? Vuxokoxoko lebyi hinkwabyo byi nga ha pfuna loko u vika vugevenga lebyi emaphoriseni, tanihi leswi swigevenga swo tala ha xin’we-xin’we nkarhi hinkwawo swi nga ni endlelo ra swona naswona xisweswo swi nga kumeka hi ku olova ngopfu.
Ku vuriwa yini hi ku rhwala tlhari ra ku tisirhelela? Entiyisweni a ku nge vi vutlhari eka Mukriste ku rhwala matlhari. Loko nsulavoya yi vona leswaku u lava ku humesa xo tisirhelela, a yi nge kanakani hi ku ku vavisa kumbe ku ku dlaya. Ku tlula kwalaho, u nga wu landzela njhani nsinya wa nawu wa Bibele lowu nge ‘hanyisanani ni vanhu hinkwavo hi ku rhula’ loko u hlomele ku lwisana ni ku hlaseriwa ka vukari?—Varhoma 12:18.
Ku nga khathariseki switsundzuxo leswi u nga swi amukelaka, ku hava xitiyisekiso xa leswaku siku rin’wana a wu nge vi muhlaseriwa. Emadorobeni lama teleke hi vugevenga, u tikuma u ri endhawini yo biha hi nkarhi wo biha. Ku nga ri khale ngopfu le New York, qgweta rin’wana ri hume ehofisini ya rona ri ya xava khapu ya kofi. Loko ri nghena exitolo, vantshwa van’wana va hundze kwalaho hi movha va duvula ndhawu yoleyo. Qgweta ri dlayiwile hi kulu enhlokweni. Hikwalaho ka ‘nkarhi ni swiendlakalo leswi nga vonakiki ka ha ri emahlweni,’ u lahlekeriwe hi vutomi bya yena. Vona mahlomulo yo tano! Xana wu kona ntshembo wa ntlhantlho lowu nga heriki eka vugevenga bya namuntlha lebyo tala lebyi kukulaka misava?—Eklesiasta 9:11.
Loko Vugevenga Byi Ta Hela
Ku lava ku va magidi mambirhi ya malembe lama hundzeke, Yesu u vhumbile leswaku rixaka leri a ri ta vona swiendlakalo leswi chavisaka swinene ku tlula rixaka rihi na rihi ra nkarhi lowu hundzeke a ri ta ta. Hi thelevhixini ni ku vulavurisana ka nkarhi wolowo, timiliyoni, e-e, magidi ya timiliyoni, ti vona tihanyi to chavisa eka tichanele ta kwalaho ta mahungu loko ti ri karhi ti endliwa. Misava yi hundzuke ximutana naswona mahungu ya misava hi xihatla ma va mahungu ya kwalaho. Kutani hikwalaho ka sweswo, xiendlo xa ntiyiso xi khumba makaya siku na siku, naswona hi laha Yesu a profeteke ha kona, vanhu vo tala va “titivala hi ku chava ni ku ehleketa leswi nga ta humelela la misaveni.”—Luka 21:26.
Yesu u vone swiendlakalo leswi nga humelela hi 1914 ka ha ri emahlweni, swiendlakalo leswi a swi ta va xikombiso xa ku ‘hela ka mafambiselo ya swilo.’ (Matewu 24:3-14) Nakambe u tlhele a ku: “Loko mi vona swilo sweswo swi humelela, mi ta tiva leswaku Mfumo wa Xikwembu wu le kusuhi.” (Luka 21:31) Sweswo swi vula leswaku hi ku hatlisa ku fuma ka Xikwembu ku ta khumba misava hi matimba.—Matewu 6:9, 10; Nhlavutelo 21:1-4.
Ehansi ka ku fuma koloko, hi lava titsongahataka, lava nga ni ku rhula, ni lava yingisaka Xikwembu lava nga ta hlanganyela eka swiyimo swa Paradeyisi ya la misaveni. Ku ta humelela yini eka swigevenga na vadyohi? “V̌a ta ṭemiwa ŝeŝi kukotisa byanyi, v̌a ta v̌una kukotisa rihlaza. Hikuv̌a la’v̌o biha v̌a ta susiwa, kambe la’v̌a ṭhembaka Yehova v̌a ta fuma misav̌a.” Ehansi ka hulumendhe yoleyo yo lulama ya le tilweni, a ku nge he vi na ku pfilunganyeka kumbe vugevenga.—Psalma 37:2, 9.
Loko u tsakela ku tiva leswi engetelekeke hi ntshembo lowu sekeriweke eBibeleni wa hulumendhe ya misava yo rhula ya hi laha ku nga heriki, tihlanganise ni Timbhoni ta Yehova ekusuhi na wena kumbe eHolweni ya tona ya Mfumo ya kwalaho. Va ta tsakela ku ku pfuna ku twisisa Bibele, mahala.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]
“La’v̌o biha v̌a ta susiwa, kambe la’v̌a ṭhembaka Yehova v̌a ta fuma misav̌a”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]
Muyivi, Mukanganyisi wa Vutshila, wa Charles Dickens a a ri musunguri la ringanisiwaka ni tinsulavoya ta manguva lawa
[Xihlovo Xa Kona]
Mintirho ya Swifaniso ya GEORGE CRUIKSHANK, Richard A. Vogler, Dover Publications, Inc.