Xana U Nga Tsaka U Ri Ni Ntirho Wo Tala?
VO TALA va hina hi tshama hi khomekile, hakanyingi hi na mintirho yo tala. Mintshikilelo leyi phikelelaka ya vutomi bya manguva lawa yi lava leswaku hi endla matshalatshala ya nkarhi na nkarhi leswaku hi fambisana na byona. Vavanuna ni vatatana va fanele ku hlangavetana ni mindzhwalo yo tika emindyangwini, eka vathori va vona ni van’wana. Vavasati ni vamanana va fanele ku langutela swilaveko swa muti swa mindyangu ya vona naswona hakanyingi va boheka ku tirha ntirho wo tihanyisa. Vantshwa na vona va le hansi ka ntshikilelo wa ku hlayisa mindzhwalo yin’wana ya ndyangu loko va ri karhi va kuma dyondzo leyi nga ta va lunghiselela xiphemu lexi humelelaka evanhwini.
Kambe ku vuriwa yini hi hina lava hi nga nyiketela vutomi bya hina eka Yehova Xikwembu naswona hi nga Timbhoni ta yena leti khuvuriweke? Ku engetela eka swikombelo leswi endliwaka eka hina, hi na xikhutazo lexi xa muapostola Pawulo: “Hikwalaho, vamakwerhu lava rhandzekaka, tiyani swinene mi nga tsekatsekeni; tiyiselani swinene, mi tirhela Hosi masiku hinkwawo, mi ri karhi mi swi tiva leswaku eHosini mintirho ya n’wina a yi nga weli ehansi.” (1 Vakorinto 15:58) Ina, vutihlamuleri byo tala lebyi engeteleriweke i xiphemu xa swilaveko swa vugandzeri bya ntiyiso. Hi nga yi hetisisa njhani mindzhwalo leyi hinkwayo kutani hi va ni ku rhula ka miehleketo ni xivumbeko lexi tsakeke?
Ntirho Lowu Endliweke Wu Tisa Ntsako
Ntsako—ku titwa kahle kumbe ku phyuphya—swi yelana swinene ni ku humelela eku byarheni ka vutihlamuleri bya vutomi. Loko hi swi kota ku hlangavetana ni mindzhwalo ya hina ya siku na siku hi ndlela leyi twisisekaka leyi humelelaka, hi endla swilo hi nkarhi naswona hi ndlela ya vukheta, hi na ku titwa ko hetisisa ni ku aneriseka. Yoleyo i ndlela leyi swi fanelaka ku va xiswona, naswona vuyelo byi engetela ntsako wa hina.
Yehova Xikwembu a a nga lavanga leswaku ku byarha ka hina vutihlamuleri ku va ndzhwalo lowu tshikilelaka. Ematshan’wini ya sweswo, minkarhi hinkwayo a a tsakela leswaku hi ‘tsakela ntirho hinkwawo wa ku tikarhata ka hina.’ (Eklesiasta 3:12, 13) Loko hi tsakile entirhweni wa hina, minkarhi yo tala hi tswala mihandzu. Hi tiyimisele ku yingisa swileriso naswona hi hanyisana hi ku rhula ni van’wana. Hi tlhelo rin’wana, loko hi nga tsakanga, ntirho wa hina wu hundzuka lowu nga tsakisiki—nchumu wun’wana wo heta matimba, wo nyangatsa hambi ku karharisa. Leswi swi yisa entirhweni wa mukhuva lowu nga tswaliki mihandzu ni langutelo leri hoxeke ra mianakanyo. Vutomi byi hundzuka nyimpi ya siku na siku loko hi ringeta ku hlangavetana ni swikombelo leswi endliwaka eka hina. Hambi swi ri tano, loko ho kuma ndlela yo tshama hi tsakile eka leswi hi swi endlaka, kumbexana hi nga tokota ndlela ya vutomi leyi hakelaka ni leyi hetisisaka.
Vana La Ringaniselaka
Leswaku hi ta tsaka hambi loko hi ri ni ntirho wo tala, hi fanele ku va lava ringaniselaka. Kutani i yini ku ringanisela? I “ku tshamiseka ka miehleketo ni mintlhaveko.” Munhu la ringaniselaka u tikarhatela ku va ni vukheta emintirhweni ya yena. U endla makungu hi nkarhi, u papalata ku tshika exikarhi, naswona u endla swilo hi ku ringanisela. Wa tikhoma eswakudyeni, eka swakunwa, eku tihungaseni, emintlangwini ni le ku titsakiseni. Kahle-kahle, wa “tikhoma eka swilo hinkwaswo”!—1 Vakorinto 9:24-27; ringanisa Tito 2:2.
Xikhongelo xi endla xiphemu xa nkoka eku hlayiseni ka ku ringanisela ka Vukriste. Nandza wa Yehova a nga khongelela moya lowo kwetsima wa Xikwembu ni mpfuno wa Tata wa yena wa le matilweni eku hlakuleleni ka mihandzu ya wona, ku katsa ni ku tikhoma. (Luka 11:13; Vagalatiya 5:22, 23) Ngopfu-ngopfu Mukriste u fanele ku languta eka Xikwembu hi xikhongelo loko a hlaseriwa hi miringo leyi xungetaka ku kavanyeta ku ringanisela ka yena. Mupisalema Davhida u te: “Ṭhikela Yehova e ndlela ya wena u ṅwi ṭhemba, kutani yena o ta tira.” (Psalma 37:5) Minkarhi yin’wana hi nga fanela ku khongela hi laha Davhida a endleke ha kona loko a kombela: “Oho Šikwembu, nḍi hatlisele! U mupfuni wa nga ni munṭhunši wa nga; Yehova, u nga hlweri.” (Psalma 70:5) U nga rivali leswaku hi xikhongelo swa koteka ku hlayisa ku ringanisela ni ku tsakela ‘ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ivi ku hlayisa timbilu ni mianakanyo ya hina.’—Vafilipiya 4:6, 7.
Hi ku va a titshega hi Yehova naswona a tsakela ku rhula ka Xikwembu, Mukriste la ringaniselaka u na mianakanyo ya ku titsongahata. (Tito 2:11, 12) Leswi swi humelela hi ku va ni ku twisisa lokunene ka misinya ya milawu ya Bibele na hi ku yi tirhisa evuton’wini bya yena. Munhu wo tano a nga na vukanganyisi, kumbe ku hatlisela ku avanyisa. Ku twisiseka ku n’wi endla a nga vi la tshembaka mianakanyo ya yena ntsena kumbe la tiarisaka. U hlayisa langutelo lerinene hi yena n’wini na hi vuswikoti bya yena, naswona leswi swi n’wi pfumelela leswaku a tirhisana ni van’wana. (Mikea 6:8) Lexi tsakisaka, swivumbeko leswi pfunaka munhu leswaku a va la ringaniselaka na swona swi le xikarhi ka timfanelo leti lavekaka eka lava hlawuleriweke ku tirha tanihi valanguteri ebandlheni ra Vukriste.—1 Timotiya 3:2, 3.
Hi nga engetela ntsako wa hina swinene hi ku tikarhatela ku va lava ringaniselaka swinene emintirhweni ya hina ya siku na siku. Hi ku kombisa timfanelo leti katsaka ku ringanisela lokunene, hi nga endla swilo swa nkoka handle ka ntshikilelo lowukulu wa miri ni mintlhaveko. Ndlela ya hina ya mahanyelo yi ta kombisa ntshamiseko lowukulu, naswona hi ta hetisisa swo tala leswi engetelekeke. Van’wana va nga kuma ntsako lowu engetelekeke eku hlanganeni ka hina, naswona hi ta tokota ku phyuphya ni ntsako lowukulu. Kambe hi tihi tindlela tin’wana leti tirhaka to hlayisa ku ringanisela?
Tindlela Leti Tirhaka To Hlayisa Ku Ringanisela
Leswaku hi hlayisa ku ringanisela, hi fanele hi ringeta ku hatlisa ni ku hleleka eku byarheni ka timhaka ta hina ta munhu hi xiyexe. Hi fanele ku endla makungu ka ha ri emahlweni, hi khoma timhaka hi ndlela leyi hlelekeke na hi endlelo lerinene. Lava pfumalaka ku hleleka lokunene va rhandza ku tshika ntirho exikarhi va pfilunganya vutomi bya vona hi mimpimo leyi tlakukeke ya mintshikilelo ni ku chava. Ku humelela exivandleni lexi xa vutomi swi ta hi pfuna ku vona leswaku ha ha lawuleka ematshan’wini yo tivona hi ri vahlaseriwa va swiyimo lava nga pfuniki nchumu.
A hi fanelanga hi ringeta ku endla swilo hinkwaswo hi hexe. Lava nga swi laviki ku amukela mpfuno wa van’wana hakanyingi va hakela hakelo leyikulu hi ku karhala ni ku karhateka. Ku na mintirho yo hambana-hambana leyi yi nga khathaleriwaka hi van’wana. Hikwalaho, i swinene ku tirhisa vuswikoti bya lava tiyimiseleke ku pfuna. Handle ko vevukisa ndzhwalo wa hina, leswi swi nga ha va leswi khutazaka eka lava navelaka ku hi tshinelela.
I vuhunguki ku tiringanisa ni lava va nga ha kotaka ku endla swo tala. Ku ringeta ku fana ni lava handle ko kanakana va kumaka swo tala ku hi tlula swi heta matimba, swi hi endla hi titwa hi ri ehansi naswona hi nga pfuni nchumu. Mianakanyo yo tano ya onha, yi tsanisa ku tiyimisela ni ku titshemba ka hina. Pawulo u tsarile: “Un’wana ni un’wana a a kambisise ntirho wa yena, ku ri kona laha a nga kotaka ku tidzunisa hi swa yena, ku nga ri hi swa un’wana.” (Vagalatiya 6:4) Tsundzuka leswaku mutirhi la khensiwaka ngopfu hi loyi a landzelaka swileriso, u tshamisekile naswona u amukela mpfuno, naswona u endla ntirho lowu twisisekaka. Loko hi ri hi ndlela yoleyo, ntirho wa hina wu ta tlangeriwa naswona wu ta tsakeriwa.—Swivuriso 22:29.
Hi fanele ku khathalela rihanyo ra hina hi ndlela leyinene. I xin’wana xa swilo swa hina swa nkoka, hikuva handle ka rona hi nga ha kota ku endla swilo swintsongo. Hikwalaho, hi fanele ku ringeta leswaku hi hlayisa mpimo wa swakudya lowu nga ni rihanyo hi ku dya swakudya leswi akaka miri. Hi fanele ku wisa hi laha ku ringaneleke, hi etlela hi nkarhi lowunene ni vusiku. Loko hi karhele ngopfu kumbe hi titwa hi vabyanyana, hi nga tisindzisi; hikuva hi nga ha endla swilo swi nyanya.
I swa nkoka ku tilangutela ehenhleni ka ku va ni moya wo vilela. Loko hi pfumelela mianakanyo leyi hoxeke, hi nga kuma xihoxo eka nchumu kumbe munhu wihi na wihi. Leyi i ndlela leyi tiyeke ya ku tikayiveta ntsako ni van’wana. Ematshan’wini yo hleva kumbe ku vilela hi leswi hi vonaka onge a swi lulamanga, hi fanele ku tivisa lava nga ni vutihlamuleri bya ku langutana ni mhaka kutani hi yi tshikela vona leswaku va lulamisa swilo. (Ringanisa 1 Vakorinto 1:10-12.) Hi tlharihile loko hi hlayisa langutelo lerinene, minkarhi hinkwayo hi lava ni ku langutela ku kuma leswinene eka van’wana ni le ka swiendlakalo leswi vumbaka vutomi bya hina.—Ringanisa Yuda 3, 4, 16.
Loko hi endla makungu hi mintirho ya hina, hi fanele ku tsundzuka leswaku goza lerikulu ri nga ha endla tirhekhodo, naswona a hi kanyingi ri nga hlayisiwaka nkarhi wo leha. Ku ya emahlweni u tirhisa matimba swinene a swi yisi eku karhaleni ntsena kambe nakambe swi nga ha tisa ku hela matimba loku nga tsanisaka ku tiyimisela ka hina leswaku hi ya emahlweni. Hikwalaho, a hi fambeni hi goza leri hi nga ri hlayisaka hi laha ku nga heriki. Hi xikombiso, i swinene ku simeka xiyimiso lexi tirhaka xa ku va kona nkarhi hinkwawo entirhweni wo chumayela hi yindlu na yindlu ni swivumbeko swin’wana swa vutirheli bya Vukriste. Hi fanele ku va ni nkarhi wo wisa ni ku titsakisa loku akaka. Naswona hi ta swi kuma swi ri leswi pfunaka ku vulavula ni vanhu lava kuleke lava nga ni makume ya malembe ya ntokoto, hikuva va nga ha va va dyondzile ndlela yo endla swilo leswi faneleke handle ko tikarhata emirini kumbe emintlhavekweni.
Tirhisa Ku Avanyisa Lokunene
Swi fanerile ku titwa u ri ni ndzhwalo ni ku navela ku hetisisa vutihlamuleri lebyi hi averiweke byona, ku katsa ni lebyi nga ebandlheni ra vanhu va Yehova. Xikwembu xi tsakisiwa hi vatirhi lava gingiritekaka, lava tshembekaka. (Ringanisa Matewu 25:21; Tito 2:11-14.) Kambe Matsalwa ya khutaza: “Hlayisa v̌utlhari ni ku twisisa.” (Swivuriso 3:21) Ku tirhisa vutlhari bya Bibele swi ta hi pfuna, naswona hi fanele ku tirhisa vutivi lebyi tolovelekeke ni ku avanyisa lokunene, hi endla makungu hi vukheta naswona minkarhi hinkwayo hi ringanisela hi laha matimba ya hina ma hikiweke ha kona.
Xitsundzuxo xo tirha swo tala entirhweni wa Hosi xi fanele xi ringaniseriwa kahle ni xitsundzuxo lexi bumabumeriweke eka Eklesiasta 9:4. Kona hi hlayisa xileswi: “Mbyana le’yi hanyaka yi tlula nghala le’yi feke.” Ina, mbyana leyi hanyaka, hambi loko van’wana va yi sola, yi tlula nghala leyi feke, xiharhi lexi vo tala va xi xiximaka. Loko hi tirhisa ku ringanisela naswona hi khathalela rihanyo ra hina hi ndlela leyinene, hi ta hanya naswona hi nga ya emahlweni hi endla swilo. Vafi a va ha ri na xiphemu xin’wana eka ntirho wihi na wihi. Ku avanyisa lokunene ku nga hi pfuna leswaku hi kuma ku ringanisela loku twisisekaka loku hi pfumelelaka ku hetisisa swilo swa nkoka handle ko lahlekeriwa hi ntsako wa hina.
Kutani ke, a swi vuli swona leswaku loko hi ri ni ntirho wo tala a hi nge swi koti ku tsaka. Vanhu lava nga bizi swinene va nga va exikarhi ka lava tsakeke swinene loko va ri lava twisisaka, va hlayisa langutelo lerinene naswona va tirhisa ku avanyisa lokunene leswaku va tshama va ringaniserile. Hi nga tokota ntsako lowukulu lowu kotekaka loko hi kombisa vutlhari, hi endla mintirho leyinene, naswona hi veka ntshembo wa hina eka Yehova Xikwembu.—1 Timotiya 6:17-19.