Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Loko munhu a fa, xana swi fanerile leswaku Vakriste va nyikela swiluva eka va ndyangu kumbe ku rhumela swiluva eka muti lowu ku nga ni nkosi?

Ematikweni man’wana i mukhuva ku endla tano. Kambe ku tirhisa swiluva eminkosini minkarhi yin’wana swi khumbana ni vukhongeri. Kutani a hi kambisiseni mhaka leyi hi vuxokoxoko byin’wana, ngopfu-ngopfu tanihi leswi ku nga na mikhuva yin’wana leyi nga ha vonakaka yi ri na swiboho leswi fanaka ni vukhongeri bya mavunwa. Xiya tinhlamuselo leti humaka eka The Encyclopedia of Religion (1987):

“Swiluva swi fambelana ni xivandlha xo kwetsima hi vuxaka bya swona ni swikwembu na swikwembu-kati. Flora, xikwembu-kati xa Marhoma xa ximun’wana ni swiluva, xi tisa ku saseka na nun’hwelo eka swiluva . . . Swikwembu swi nga ha rhulisiwa ni ku gandzeriwa . . . hi ku nyikela swakudya ni swiluva.

“Ku hlangana ka swiluva ni mihivahivana ya rifu swi humelela emisaveni hinkwayo. Magriki na Varhoma a va funengeta vafi na masirha ya vona hi swiluva. Mimoya-xiviri ya Mabudha lama faka le Japani yi tlakuseriwa ehenhla yi ri eka tivu (lotus) naswona maribye ya masirha eswilahlweni ma nga ha vekiwa ehenhla ka mativu lama kovotliweke . . . Matahiti ma siya swijumba swi phutseriwe hi mipfimba-mati (ferns) etlhelo ka ntsumbu endzhaku ka rifu kutani va chela swinun’hwerisi swa swiluva ehenhla ka ntsumbu ku wu olovisela ndlela ya wona yo ya eka vutomi lebyo kwetsima lebyi landzelaka . . . Swiluva swi nga ha va kona hi minkarhi yo hlawuleka hi xivumbeko xa mirhi ya risuna kumbe swidlaya-risema.”

Hi ku xiya leswaku swiluva a a swi tirhisiwa mayelana ni vukhongeri bya mavunwa, Vakriste van’wana va vone swi nga fanelanga ku nyikela kumbe ku rhumela swiluva enkosini. Vonelo ra vona nakambe ri nga ha kombisa ku navela ku papalata mikhuva ya misava, tanihi leswi valandzeri va Yesu va nga fanelangiki ku va “va misava.” (Yohane 15:19) Hambi swi ri tano, matsalwa ya Bibele lama nga ni vumbhoni ni mianakanyo ya kwalaho ya na xisekelo emhakeni leyi.

Swiluva i xiphemu xa tinyiko letinene ta Xikwembu leswaku leswi hanyaka swi tiphina ha swona. (Mintirho 14:15-17; Yakob 1:17) Ku saseka loku a ku vumbeke ka swiluva ku tirhisiwile evugandzerini bya ntiyiso. Xitlhoma-rivoni etabernakeleni a xi sasekisiwe hi “šiluv̌a ša almond . . . ni ŝiluv̌a.” (Eksoda 25:31-34) Swifaniso leswi nga ekhumbhini etempeleni a swi katsa tiharhi ta swiluva na mirhi ya mincindzu. (1 Tihosi 6:18, 29, 32) Hambi swi ri tano, ku tirhisa ka vahedeni ka swiluva kumbe tiharhi ta swiluva a swi nga vuli leswaku vagandzeri va ntiyiso a va fanele ku papalata ku swi tirhisa minkarhi hinkwayo.—Mintirho 14:13.

Kutani ke, ku vuriwa yini hi mhaka leyi enteke ya ku landzelela mikhuva, yo tanihi mikhuva ya nkosi? Bibele yi kombetela eka mikhuva yo tala, yin’wana hi leyi nga fanelangiki eka vagandzeri va ntiyiso, yin’wana yi landzeleriwa hi vanhu va Xikwembu. Tihosi to Sungula 18:28 yi boxa “mikhuva” ya vagandzeri va Baal ya ku “huwelela hi rito le’rikulu, v̌a tišeka”—mukhuva lowu vagandzeri va ntiyiso a va nga ta wu landzela. Hi tlhelo rin’wana, Ruti 4:7 yi ringanyeta ku nga ariwi ka “mukhuv̌a wuṅwana wa khale e Israeleni e mhakeni ya ku kuṭula.”

Mikhuva leyi amukeriwaka eka Xikwembu yi nga ha humelela ni le timhakeni leti khumbaka vukhongeri swinene. Loko Xikwembu xi kombisa nkhuvo wa Paseka, a xi ku boxanga ku tirhisiwa ka vhinyo, kambe eka lembe xidzana ro sungula a a swi tolovelekile ku tirhisa tikhapu ta vhinyo. Yesu ni vaapostola va yena a va wu alanga mukhuva lowu wa vukhongeri. Va wu vone wu nga ri na xihoxo, kutani va wu landzela.—Eksoda 12:6-18; Luka 22:15-18; 1 Vakorinto 11:25.

Swa fana na hi mikhuva yin’wana ya minkosi. Vaegipta hi ntolovelo a va tota vafi hi swidlaya risema leswaku va nga boli. Mupatriarka wo tshembeka Yosefa a nga lo swi pfuketana a ku, ‘Lowu i mukhuva wa vahedeni, kutani hina Vaheveru hi fanele ku wu papalata.’ Ematshan’wini ya sweswo, a “lerisa tiṅanga le’ti ṅwi tirelaka e ku . . . tota tata wa yena,” entiyisweni, leswaku Yakobo a ta kota ku lahliwa le Tikweni leri Tshembisiweke. (Genesa 49:29–50:3) Endzhakunyana Vayuda va sungule mikhuva yo hambana-hambana ya nkosi, tanihi ku hlantswa ntsumbu ni ku wu celela hi siku leri a feke ha rona. Vakriste vo sungula va yi amukerile mikhuva yoleyo ya Xiyuda.—Mintirho 9:37.

Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini hi loko mukhuva wa nkosi wu langutiwa tanihi lowu khumbanaka ni xihoxo xa vukhongeri, tanihi ku pfumela eka ku nga fi ka moya? Tsundzuka leswaku encyclopedia yi ri van’wana va “siya swijumba swi phutseriwe hi mipfimba-mati (ferns) etlhelo ka ntsumbu endzhaku ka rifu kutani va chela swinun’hwerisi swa swiluva ehenhla ka ntsumbu ku wu olovisela ndlela ya wona yo ya eka vutomi lebyo kwetsima lebyi landzelaka.” Leswaku ku nga va na mukhuva wo tano a swi vuli swona leswaku malandza ya Xikwembu ma fanele ku papalata xin’wana ni xin’wana lexi fanaka na wona. Hambi leswi Vayuda a va nga tshembeli eka ‘ndlela yo ya eka vutomi byo kwetsima endzhaku ka rifu,’ Bibele yi ri: “Va teka ntsumbu wa Yesu, va wu phutsela hi minceka ni mirhi yo nun’hwela, hi mukhuva lowu Vayuda va lahlaka ha wona.”—Yohane 12:2-8; 19:40.

Vakriste va fanele va papalata swiendlo leswi lwisanaka ni ntiyiso wa Bibele. (2 Vakorinto 6:14-18) Hambi swi ri tano, mixaka hinkwayo ya swilo, minkhaviso na maendlelo, eminkarhini kumbe etindhawini tin’wana, swi hlangana ni mavunwa kumbe swi hlanganisiwe na tidyondzo leti nga riki ta matsalwa. Mirhi yi gandzeriwile, xivumbeko xa mbilu xi langutiwe tanihi lexi kwetsimaka, naswona mirhi ya risuna yi tirhisiwile eminkhubyeni ya vahedeni. Xana sweswo swi vula leswaku Mukriste a nga fanelanga ku tirhisa mirhi ya risuna, a khavisa hi mirhi hi ndlela yihi na yihi, kumbe a ambala xin’wetsin’wetsi xa xivumbeko xa mbilu?a Wolawo a hi makumu lama tiyeke.

Mukriste wa ntiyiso u fanele ku xiya leswi: Xana ku landzelela mukhuva swi nga tikomba eka van’wana onge ndzi amukele tidyondzo kumbe mikhuva leyi nga riki ya matsalwa? Nkarhi na ndhawu swi nyika nhlamulo. Mukhuva (kumbe nkhaviso) wu nga ha va wu khumbane ni vugandzeri bya mavunwa magidi ya malembe lama hundzeke kumbe yi nga ha va tano ni namuntlha etikweni ra le kule. Kambe handle ko endla ndzavisiso lowu nga dyaka nkarhi, tivutise: ‘Xana vonelo leri tolovelekeke hi rihi laha ndzi tshamaka kona?’—Ringanisa 1 Vakorinto 10:25-29.

Loko swi tiveka kahle leswaku mukhuva (kumbe nkhaviso, wo tanihi xihambano) wu na nhlamuselo ya vukhongeri bya mavunwa, wu papalate. Xisweswo Vakriste a va nge swi rhumeli swiluva tanihi xivumbeko xa xihambano, kumbe mbilu yo tshwuka loko sweswo swi xiyiwa tanihi leswi khumbanaka ni vukhongeri. Kumbe ku nga ha va na ndlela leyi xiximekaka leyi swiluva swi tirhisiwaka ha yona enkosini kumbe esirheni, leyi khumbanaka ni vukhongeri kwalaho. Na yona Mukriste u fanele ku yi papalata. Hambi swi ri tano, sweswo a swi vuli leswaku ku nyikela xikatsa xa swiluva enkosini kumbe ku nyikela swiluva eka munghana exibendlele swi fanele ku langutiwa tanihi xiendlo xa vukhongeri lexi faneleke ku papalatiwa.b

Ku hambana ni sweswo, ematikweni yo tala mukhuva wa ku nyikela swiluva wu hangalakile naswona wu langutiwa tanihi tintswalo leti faneleke. Swiluva swi nga nyikela ku saseka ko karhi naswona swi nga endla xiendlakalo lexi vavisaka mbilu xi va lexi tsakisaka swinene. Nakambe swi nga ha va xikombiso xa ntwela-vusiwana na nkhathalelo. Kun’wana mukhuva wolowo wu nga ha va ku kombisa mitlhaveko yo tano hi xiendlo xa malwandla, tanihi ku nyikela swakudya eka lava vabyaka kumbe lava hlunameke. (Tsundzuka ntlhaveko wa rirhandzu lowu veke kona hi Dorkas hikuva a a tsakela ni ku khathalela van’wana. [Mintirho 9:36-39]) Loko hi endlisa sweswo, entiyisweni a swi hlangani ni tidyondzo ta mavunwa, van’wana va Timbhoni ta Yehova va tolovele ku nyikela swiluva leswi tsakisaka eka munghana loyi a nga exibendlele kumbe emhakeni ya rifu. Naswona ha un’we-un’we va nga ha hambeta va kombisa ku tsakela ni ku titwa ka vona hi swiendlo swa xiviri.—Yakobo 1:27; 2:14-17.

[Tinhlamuselo ta le hansi]