Swivutiso Swa Vahlayi

Xana hakunene mutsari wa Swivuriso 30:19, a a vona onge ndlela leyi wanuna a xisaka wansati ha yona hi vutlharhi, a a “yi hlamarisa swinene”, “NW”?

Yoleyo i nhlamuselo leyi Swivuriso 30:19 yi vonakaka onge yi vula swona, leyi entiyisweni ku nga ndzimana leyi nga oloviki ku yi twisisa.

Loko hi lava ku twisisa ndzimana leyi, a hi fanelanga hi honisa mongo hinkwawo. Ehenhla ka ndzimana leyi, mutsari la huhuteriweke u longoloxe swilo swa mune leswi hi ndlela yo karhi swi nga twisisekiki. (Swivuriso 30:15, 16) Kutani u hlamusela nongonoko lowu: “Ŝilo ŝinharu ŝi kona le’ŝi nḍi [hlamarisaka, NW] nḍi nga ku ŝa mune leŝi nḍi nga ŝi tiv̌iki: E ntila wa gama e mpfhukeni wa le tilweni, ni ntila wa byaṭo e šikari ka lwandle, ni ntila wa wanuna e ka wanhwana.”—Swivuriso 30:18, 19.

I yini lexi xi nga va ka xo “hlamarisa” eka swilo leswi swa mune?

Kumbe xana hi ku anakanya leswaku ku “hlamarisa” ku fanele ku vula leswinene, vadyondzi van’wana va hlamusela leswaku xin’wana ni xin’wana xa leswi swa mune xi kombisa vutlhari bya ntumbuluko wa Xikwembu: ku hlamarisa ka ndlela leyi xinyanyana lexikulu xi hahaka ha yona, ndlela leyi ha yona nyoka leyi nga riki na milenge yi tsemakanyaka eribyeni, ndlela leyi ha yona xikepe lexikulu xi nga tshamaka xi papamarile ehenhla ka lwandle leri nga ni magandlati, ni ndlela leyi muntshwa la nga ni rihanyo lerinene a nga rhandzaka wanhwana lonene handle ko tiyimisela swo karhi, ivi va veleka n’wana wo hlamarisa. Profesa un’wana u kume nchumu lowu yelanaka eka swilo leswi swa mune, leswaku xin’wana ni xin’wana xi famba hi gondzo leri nga rintshwa minkarhi hinkwayo—ku famba ka gama, nyoka, ni xikepe laha ku nga riki na ndlela ni vuntshwa bya rirhandzu leri sungulaka ra mpatswa.

Hambi swi ri tano, swilo leswa mune a swi fanelanga ku “hlamarisa” hi mianakanyo leyinene, onge hi loko leswi swi fanaka ha swona swi ri swilo leswinene. Swivuriso 6:16-19 yi longoloxa “le’ŝi v̌engiwaka i Yehova.” Naswona tanihi laha swi tsariweke ha kona, emahlweni ka tindzimana leti nga twsiseki, Swivuriso 30:15, 16 yi longoloxa swilo (Sirha, khwiri leri nga tswariki, misava leyi omeke leyi nga xuriki mati, ni ndzilo wa vukari) leswi nga vuriki ni siku rin’we swi ku, “Ŝi ringene.” Entiyisweni a hi leswi hlamarisaka hi ndlela leyinene.

Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “hlamarisa” eka Swivuriso 30:18 ri vula “ku hambanisa, ku hlawula; ku xi hlawula, lexi nga tolovelekangiki, lexi hlamarisaka.” Xilo xi nga hlawuriwa, xi va lexi nga tolovelekangiki, kumbe xi va lexi hlamarisaka loko xi langutiwa, xi nga ri lexinene. Daniel 8:23, 24 yi vhumba hosi ya tihanyi leyi nga ta onha “hi mukhuv̌a lo’wu hlamarisaka” ni ku “lov̌isa tinhenha,” ku katsa ni vakwetsimi.—Ringanisa Deutoronoma 17:8; 28:59; Zakaria 8:6.

Ndzimana leyi landzelaka Swivuriso 30:18, 19 yi nga nyikela nhlamulo ya leswi mutsari a kumaka swi n’wi nonon’hwela ku swi twisisa. Ndzimana 20 yi boxa wansati wa mbiri loyi a nga “dya, a tihlangula nomu, a ku: ‘A nḍi endlanga ŝo biha!’” Kumbe xana exihundleni na hi vutlharhi u dyohile, kambe tanihi leswi ku nga riki na ntila wa xidyoho xa yena, a nga ha tivula la nga riki na nandzu.

Ku ni ku fanana eka nongonoko lowu nga laha henhla. Gama ri haha empfhukeni, nyoka yi tsemakanya ribye, xikepe xi tsema magandlati—ku hava lexi siyaka ntila, naswona swi nga nonon’hwa ku landzelela ntila wa swilo leswi swinharhu. Loko leswi swinharhu swi fana, ku vuriwa yini hi lexi xa vumune, “ntila wa wanuna e ka wanhwana”?

Lexi na xona swi nga nonon’hwa ku xi landzelela. Jaha ri nga ha tirhisa vuxisi, ku olova, ni tindlela ta vutlharhi to nghena eminthlavekweni ya wanhwana. Hi ku pfumala ntokoto, a nga ha tsandzeka ku vona vuxisi bya yena. Ni loko se a xisiwile, a nga tsandzeka ku hlamusela ndlela leyi a nga n’wi yenga ha yona, ni vahlaleri va nga kuma swi va nonon’hwela ku swi hlamusela. Na sweswi, vanhwana vo tala va lahlele vunhwana bya vona eka vakanganyisi va vuxisi. Swa nonon’hwa ku landzelela ntila wa ku nghena koloko ka vavanuna volavo va vutlharhi, kambe va ni pakani, kukotisa gama loko ri haha, nyoka leyi rhetemukaka, kumbe xikepe elwandle. Malunghana ni vakanganyisi, xikongomelo i ku va tirhisa hi tlhelo ra rimbewu.

Emhakeni leyi mongo wa Swivuriso 30:18, 19 a hi wa sayense kumbe wa swilo swa ntumbuluko leswi hlamarisaka. Ku ri na sweswo, ndzimana yi hi nyika xitsundzuxo xa mahanyelo, hi laha Swivuriso 7:1-27 yi tsundzuxaka ha kona ku papalata makhombo ya nghwavava leyi xisaka. Ndlela yin’wana leyi vamakwerhu va xisati va Vakriste va nga hlayisaka swinene xitsundzuxo xa Swivuriso 30:18, 19 yi hi mayelana ni vavanuna lava tikombaka va tsakela ku dyondza Bibele. Loko wanuna la nga ni xinghana, kumbe mutirhi-kuloni, a vonaka a kombisa ku tsakela koloko, makwerhu wa xisati u fanele a n’wi kongomisa eka makwerhu wa xinuna ebandhleni. Makwerhu wa xinuna a nga anerisa ku tsakela kun’wana ni kun’wana loku nga ka xiviri handle ka makhombo ya “wanuna e ka wanhwana.”