U Nga Swi Kota Ku Langutana Ni Gome!

XIYA gome ra jaha rin’wana ra malembe ya 23 hi vukhale. A ri dyondzanga ku ya kule naswona ri tirhela muholo wa le hansi. Mianakanyo ya ku nghenela vukati ni vutomi lebyi enerisaka, a ri swi lorhi. A swi hlamarisi leswi mana wa rona a nge: “Ú hluname swinene naswona ú ni gome.” Mhaka ya jaha leri yi fana ni ya van’wana va timiliyoni. Hikwalaho ka xivangelo xo karhi, vanhu va swiyimo hinkwaswo swa vutomi va ni gome.

Gome i “ku anakanya loku enteke loku tsanisaka kumbe xiyimo xa ku titwa u nga sirheletekanga, ku hela matimba ni ku nga eneriseki loku vangiwaka hi ku navela loku nga fikeleriwiki, ku lwa ka le ndzeni kumbe swiphiqo swin’wana leswi nga tlhantlhekiki.” (Webster’s Third New International Dictionary) Hi va ni gome loko hi ringeta ku fikelela xo karhi hi matimba swinene kambe hi nga humeleli. Hi tikuma hi nga humeleli hi tindlela hinkwato, onge hi loko hi hima khumbi ra ribye, hi nga koti ku humelela. Hinkwerhu ha ma tiva matitwelo ya kona.

Vatirhi lava nga emintirhweni leyi nga enerisiki va nga ha titwa va nga pfuni nchumu. Loko va honisiwa, vavasati kumbe vamanana lava lwisanaka ni ku vilela ka masiku hinkwawo ni mintirho leyi karharisaka va nga titwa va nga tsakisiwi, va nga tlangeriwi. Vantshwa lava ringiwaka exikolweni va nga ha titwa va ri ni gome eka matshalatshala yo lava ku dyondza. Swirho swa tinxaka leti tsongahatiwaka swi nga ha hlundzuka ni ku nga tsaki, hi ku tiva leswaku i vahlaseriwa va xihlawu-hlawu lexi nga fanelangiki. Van’wamabindzu lava ringetaka ku endla swilo swa risima kumbe ntirho wa risima hi ku tshembeka, va nga ha wisiwa hi tlhelo ra timali hi lava va phikizanaka na vona lava nga riki na nawu ni lava nga tshembekiki. Mintokoto leyi ni leyi fanaka na yona yi vanga gome naswona vo tala va sala va titwa va nga ri na ntshembo.

Wanuna wo tlhariha la hanyeke eka malembe xidzana lama hundzeke u swi kotile ku vula gome ra yena leswaku hi ta ri twisisa. Hosi ya le Israyele Solomoni u te: “Kambe kute loko nḍi langutisisa mitiro hikwayo leyi mav̌oko ya mina ma yi endleke, nḍi hlaya ku karateka loku nḍi tikarateke ha kona loko nḍi yi tira, kutani nḍi v̌ona leŝaku hikwaŝo i v̌uhav̌a ni ku lanḍa mheho, a ri kona binḍu e hansi ka dyambu. Loko ŝi ri tano, munhu o kuma yini hi ku karateka hikwaku ka yena, ni ku tšhiv̌erika ka mbilu ya yena loku a tikarataka ha kona e hansi ka dyambu? Hikuv̌a masiku hikwawo ya yena, hi la’ma nga ni mahlomulo, kutani ntiro hikwawo wa yena hi lo’wu nga ni tingana; hambi byi ri v̌usiku, mbilu ya yena a yi kumi ku wisa. Leŝi, na ŝona, i v̌uhav̌a.” (Eklesiasta 2:11, 22, 23) Marito ya Solomoni ma kombisa ku pfumala ntshembo loku vo tala va nga na kona loko va ringeta ku langutana ni gome leri tekelaka vanhu vutomi lebyi vuyerisaka.

Vanhu lava nga ni gome va nga ha pfumala ntshembo. Eka timhaka leti karhataka swinene van’wana va hume enyimpini, va tshika ku fambisana ni vandla ra vanhu ivi va hanya vutomi lebyi nga tolovelekangiki. Leswaku va hanya hi ndlela leyi va vonaka onge hi yona yi va fanelaka, van’wana va hundzukele eka vugevenga ni madzolonga. Mintshikilelo leyi hambetaka yi herise vuxaka bya vukati ni mindyangu.

Vo tala va hina va nga ha boheka ku tirha hi matimba eku laveni ka tindlela to langutana ni gome. Ku nga khathariseki leswi hi swi endlaka, swilo swi nga ha vonaka swi nyanya. Swivuriso 13:12 yi ri: “Ku langutela lo’ku hlwelaka ka v̌av̌isa timbilu.” Rihanyo ra hina ra miri ni ra moya ri nga va ekhombyeni. Xana a ku na ntshembo eka xiyimo lexi? Xana hi fanele hi hanya hi ri ni gome ra nkarhi hinkwawo hikwalaho ka ku tsana kumbe swihoxo swa hina? Xana ma kona magoza yo karhi lama tirhaka lama nga tekiwaka leswaku hi langutana ni gome leswaku hi tsakela vutomi lebyi enerisaka ku antswa? A hi voneni.

Tindlela Tin’wana Ta Ku Langutana Ni Gome

Loko hi ri na xiphiqo naswona hi lava xitsundzuxo, hakanyingi hi ya eka munhu la nga ni vutivi, la nga ni ntokoto loyi hi n’wi tshembaka. Swivuriso 3:5, 6 ya khutaza: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena. U ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, o ta lulamisa tindlela ta wena.” Xitsundzuxo lexi tirhaka xi nga kumiwa eRitweni ra Xikwembu, Bibele. Xiya swikombiso swin’wana swa vutlharhi leswi yi swi nyikelaka.

Gome ri nga ha fambisana ni ku lava ku tihanyisa. Hi xikombiso, ntirho wa hina wa ku tihanyisa wu nga ha enerisa, kambe miholo ya le hansi yi nga ha va nchumu lowu vangaka ntshikilelo. Hi rhandza mindyangu ya hina naswona hi yi lavela leswi nga swinene. Hambi swi ri tano, swi vonaka onge ku vilela hi ku fikelela vutihlamuleri bya hina bya swa timali a ku heli. Hi nga ha tirha minkarhi leyi engetelekeke kumbe hi va ni ntirho wa vumbirhi. Endzhaku ka nkarhi, vutomi byi vonaka byi ri ndzhendzheleko lowu karharisaka wa ku dya, ku etlela ni ku tirha. Kambe, tiakhawunti ta kula, swikweleti swa andza naswona gome ra kula.

Xikongomelo-nkulu xa ntirho wo tihanyisa i ku va hi kuma leswi hi swi lavaka. Kambe hi lava swilo swo tanihi kwihi? Muapostola Pawulo u tsarile: “Hikuva a hi tanga na nchumu emisaveni, naswona hi nga ka hi nga fambi na nchumu, . . . loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.” Xana hi ringeta ku kuma leswo tala ku tlula sweswo ni ku lava leswi ringanaka ni leswi van’wana va nga na swona kumbe leswi va kotaka ku swi kuma? Loko swi ri tano, hi nga ha kuma vuyelo bya gome. Pawulo u tsundzuxile: “Kambe lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu, ku nga ku navela loku ku dlayisaka vanhu, ni ku va peta ekhombyeni ni le ku loveni. Hikuva ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo; hi yo mhaka ya ku navela mali ngopfu leyi yi nga hambukisa van’wana, va tshika vupfumeri, kutani timbilu ta vona ti ngheniwa hi mivilelo leyo tala.” (1 Timotiya 6:7-10) Ku kambisisa hi vutshembeki ka swilo leswi vonakaka leswi hi swi rhangisaka ku nga ha kombisa swin’wana leswi nga riki swa nkoka. Ku cinca ko karhi mayelana ni matirhiselo lamanene ya swilo ni ku hanya vutomi bya ku ringanisela swi nga ha pfuna eku hunguteni ka gome ra hina.

Ku navela ka ntumbuluko ka swilo leswi nga kumiwiki ku vange gome eka vo tala. Hi xikombiso, i swa ntumbuluko leswaku ntombhi yi va na nsusumeto lowukulu wa ku lava ku tekiwa ni ku kuma nsirhelelo ni rirhandzu leri kufumelaka leri humaka eka vutomi bya ndyangu. A nga ha heta nkarhi ni matshalatshala a ri karhi a tisasekisa hi tifexeni ni swo tibombisa, naswona a nga ha va muhlayi la hisekaka wa switsundzuxo swa nkarhi na nkarhi swa ku kuma murhandziwa. Ntombhi yi nga ha ya eka swinkhubyana hi ku landzelelana ka swona yi ri ni ntshembo wa ku hlangana ni un’wana la fanelekaka—hinkwaswo swi nga humeleli. Malembe ya hundza, naswona gome ri nga ha tiyiseleleki. Hikwalaho ka mbitsi a nga ringeka ku tekana ni loyi a nga fanelekiki. Khombo ra kona, leswaku a enerisa ku navela ka yena ka rirhandzu, a nga ha nghenela ku tikhoma loko biha.

Emhakeni ya ntombhi leyi lavaka vukati, ku leha mbilu ni ku anakanya lokunene swa laveka. Ku tekana ni munhu la nga fanelekiki—ngopfu-ngopfu la nga riki na ripfumelo eka Yehovha—ku nga va xihoxo lexikulu. (1 Vakorinto 7:39; 2 Vakorinto 6:14, 15) Ku tikhoma loko biha, handle ko kanakana ku vavisa mbilu ni ku pfumala ntshembo. (Swivuriso 6:32, 33) Ku tikambela kahle, ku katsa ni ndlela leyinene ya ku langutana ni xiphiqo lexi, swi nga pfuna. “Moya . . . wa ku olova ni ku rhula” wu nga ha koka munghana la fanelekaka wa vukati ku tlula ndlela leyi timpahla ta switayele ni switolwa leswi nga tolovelekangiki swi nga endlaka ha yona. (1 Petro 3:3, 4) Ematshan’wini yo titshega hi switsundzuxo swa vativi va misava leswi hakanyingi swi nga mavonelo yo koma kumbe leswi nga riki swa nkoka lowukulu, i swa nkoka ku ya eka Musunguri wa vukati leswaku u dyondza leswi lavekaka leswaku u va wansati loyi a rhandziwaka ni la tsakeriwaka. (Swivuriso ndzima 31) Vavanuna ni vavasati lava nga nghenelangiki vukati va fanele ku ringeta ku kombisa timfanelo leti va ti lavaka eka munghana wa vukati. Mawaku ndlela leyi swi nga swinene ha yona ku lava vunghana lebyi tengeke ni vanhu lava xiximaka mimpimanyeto ya Bibele. Loko hi tirhisa leswi evuton’wini, ku langutela ka hina ka vukati lebyi tsakeke ku ta antswa hi laha ku nga heriki. Hambi loko vukati byi nga kumeki xikan’we-kan’we, ku fambisana ni Matsalwa swi ta tisa ntsako ivi swi endla vutomi bya ku titshamela-wexe byi vuyerisa swinene.

Ndzhwalo lowukulu wa vutihlamuleri wu nga hi endla hi karhateka. Ku nga va ni ntshikelelo hi matlhelo hinkwawo. Ha karhateka hi swilaveko swa ndyangu wa hina leswi nga swa nkoka, naswona muthori wa hina a nga ha va a nga eneriseki. Maxaka ma nga ha lava leswaku hi ma pfuna nkarhi na nkarhi loko xiyimo xi tshuka xi tika. Hikwalaho ka mintshikilelo leyo tala, timhaka to tala ta munhu hi xiyexe leti hi ti honiseke ti lava hi ti khathalela. Swi nga ha vonaka onge nkarhi ni matimba ya hina swi fanele ku tirhisiwa eka matlhelo yo tala yo hambana-hambana hi nkarhi lowu fanaka. Gome ri nga ha hi karhata, naswona hi nga ha lava ku tshika hinkwaswo. Kutani ke, hi fanele ku endla yini?

Hi ta va hi endla kahle loko hi tlhela hi kambisisa swilo leswi hi swi rhangisaka. Tanihi leswi hi nga kotiki ku endla swilo swo tala, a swi koteki ku endla xin’wana ni xin’wana lexi laviwaka hi van’wana. Hi fanele hi hunguta swin’wana ku sala “leswi nga swinene ku tlula swin’wana.” (Vafilipiya 1:10) Phela, “mbyana le’yi hanyaka yi tlula nghala le’yi feke.” (Eklesiasta 9:4) Vutihlamuleri byin’wana bya boha naswona a byi nge vekeriwi etlhelo, kasi lebyiya byi nga riki bya nkoka ngopfu byi fanele ku yimanyana. Hi nga ha va hi tinyike vutihlamuleri byo tala eka mintirho yin’wana leyi a yi fanele ku endliwa hi van’wana. Vutihlamuleri byin’wana byi nga ha fanela ku susiwa hi laha ku heleleke loko byi nga ri bya nkoka. Hambi leswi leswi eku sunguleni swi nga ha vangaka ku karhateka kumbe ku khunguvanyisa van’wana, hi fanele hi ehleketelela ku tsana ka hina ka nyama ni ka mintlhaveko.

Vuvabyi lebyi tsanisaka byi nga ha tisa gome leri hi xanisaka, hikuva byi nga ha hi etlerisa esangwini masiku kumbe mavhiki eka nkarhi wun’wana. Xitlhavi lexikulu xi nga hi karhata. Hikwalaho ko lava vutshunguri, hi nga ha ya eka madokotela hi ku landzelelana kumbe hi nga ha nwa mirhi kumbe hi dya tivhithamini hi ku tshemba leswaku swi ta hi pfuna. Kambe, hi nga ha hambeta hi xaniseka naswona hi nga ha sungula ku tivutisa loko hi ta hanyela ku xaniseka loku.

Lexi ku nga ha va xiphiqo lexi nga tshunguriwaka emisaveni leyintshwa ya Xikwembu ntsena. (2 Petro 3:13; ringanisa Esaya 33:24.) Tanihi leswi vanhu va nga hetisekangiki, madokotela ni mirhi swi nge tirhi ku ya kule. Eka nkarhi wun’wana hi nga ha boheka ku amukela leswaku ku xaniseka ka hina i xiphemu xa vutomi. Muapostola Pawulo a a ri ni “riphantsu enyameni,” kumbexana ku ri ku karhatiwa hi mahlo kumbe xirho xin’wana xa miri wa yena, lexi a xi n’wi karhata lerova hi ku phindha-phindha a khongelela ku pfuniwa. (2 Vakorinto 12:7-10) Kambe Xikwembu a xi n’wi tshungulanga Pawulo, naswona kumbexana muapostola u boheke ku lwa na swona ku kondza a fa. U hanye ni ku xaniseka ka yena, a nga kombelanga ku tweriwa vusiwana, naswona a nga lahlekeriwanga hi ntsako wa yena. (2 Vakoritno 7:4) Hambi leswi Yobo wanuna wo tshembeka a karhatekeke swinene, u hlayise ripfumelo ra yena eka Yehovha, naswona leswi swi n’wi tisele hakelo leyi fuweke. (Yobo 42:12, 13) Loko hi ri malandza ya Xikwembu, hi nga kuma matimba ya ku ya emahlweni, hi ku anakanyisisa hi swikombiso leswi ni ku khongelela ku pfuniwa hi Yehovha.—Pisalema 41:1-3.

Ku Tiya Ku Nga Khathariseki Gome

Vanhu va Yehovha va nga tiya emoyeni ku nga khathariseki gome rihi na rihi. Hi xikombiso, hambi loko hi boheka ku tiyisela vuvabyi, hi nga tshama hi ‘hanyile eku pfumeleni’ hi ku tirhisa malunghiselo ya moya ya Xikwembu. (Tito 2:1, 2) Hambi loko hi nga va ni gome ro va swisiwana hi tlhelo ra swilo leswi vonakaka, hi nga fuwa swinene hi tlhelo ra moya.

Hi ku tshembela eka Xikwembu leswaku hi kuma vutlharhi ni matimba, hi nga langutana ni gome leri nga ha vaka kona ekaya. Hi xikombiso, xiya Abigayele, nsati wa Nabala. Nabala a a ri “munhu wo nonon’hwa wa tihanyi,” naswona vito ra yena a ri vula ‘Xihunguki; xiphukuphuku.’ Vona ndlela leyi swi faneleke swi dyise mbitsi ha yona ku tshama ni wanuna wo tano! Kambe, Abigayele u tshame a ri ni “ku twisisa” naswona a nga lahlekeriwanga hi ntshembo. Entiyisweni, marito ni swiendlo swa yena a swi ri swa vutlharhi eka nkarhi wa xiyimo xin’wana lexi karhataka lerova a khorwisa Davhida leswaku a nga tirihiseli eka ndzhukano ni ku pfumala musa ka Nabala hi ku halata ngati naswona a tsandzeka ku tshembela eka Yehovha.—1 Samuwele 25:2-38.

Hambi loko xiyimo lexi katsaka un’wana loyi hi hlanganyelaka na yena evandlheni ra Vukreste xi hi vangela gome, hi nga tiyisela hi matimba lawa Yehovha a hi nyikaka wona. Leswi swi kombisiwa hi yinhla ya leswaku mhaka ya Diyotrefo ya matimba leyi khomisaka gome a yi n’wi sivelanga Gayo loyi a a chava Xikwembu leswaku a endla leswinene ivi xisweswo a vuyeriwa hi tihakelo leti fuweke ta moya.—Mintirho 20:35; 3 Yohane 1-10.

Hi nga va ni gome loko hi navela ku pfuna vapfumeri-kulorhi evandhleni kambe hina hi nga hlawuriwi loko van’wana va hlawuriwa tanihi vakulu kumbe malandza ya vutirheli. Hambi swi ri tano, ematshan’wini yo pfumelela ku hluriwa hi ku hela matimba, a hi titiyiseni hi tlhelo ra moya naswona hi pfumelela moya wa Xikwembu wu humesa mihandzu ya wona leyinene eka hina hi laha ku teleke. (Vagalatiya 5:22, 23) Eka malembe ya 40 lawa Muxe a ma heteke le Midiyani, Xikwembu xi n’wi endle a va wo rhula, a leha mbilu ni ku va ni timfanelo tin’wana leti lavekaka leswaku a langutana ni ku nonon’hwa ni gome leri a ta va na rona tanihi murhangeri wa Vaisrayele. Hi ku fanana, Yehovha a nga ha va a hi lunghiselela malunghelo ya nkarhi lowu taka lawa hi nga ta ma kuma loko hi hambeta hi tiyile emoyeni naswona hi nga hluriwi hi gome.

Ku Tshunxeka Eka Gome—Ku Nga Ri Khale!

Ku nga khathariseki leswaku i gome ra njhani, xana ri ta hela? Xiyimo xa hina xi nga ha vonaka xi nga ri na ntshembo eka hina vini, kambe a swi tano eka Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu. A nga khomiwi hi gome. Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Xikwembu xi te: “Ŝi tano ni rito ra mina, le’ri humaka e noṅwini wa mina: Ri nga ka ri nga tlheleri ka mina ri nga si tira ntšhumu, ri nga si endla ku ranḍa ka mina, ri nga si hetisa makungu ya mina.” (Esaya 55:11) Tanihi leswi Yehovha a nga ni matimba ni vuhosi hinkwabyo, ku hava lexi n’wi tsandzaka. (Marka 10:27) Switshembiso swa yena swa ku tisela vanhu va yena mikateko leyi nga heriki i swa xiviri naswona swi ta hetiseka.—Yoxuwa 21:45.

Swilo leswikulu eka gome i ku kanakana ni ku nga tiyiseki. Hambi swi ri tano, ku hambana ni sweswo “ku pfumela i ku tshemba loku tiyeke ehenhla ka swilo leswi languteriwaka.” (Vaheveru 11:1) Ku pfumela eka Xikwembu ku tisa xitiyisekiso xa leswaku mintshembo ya hina hinkwayo leyi seketeriweke eBibeleni yi ta hetiseka hi vutalo. Nhloko-mhaka-nkulu ya Bibele yi kombisa switshembiso swa Yehovha swa ku lawula ka Mfumo, lowu ehansi ka wona misava yi nga ta va paradeyisi leyi hetisekeke, laha vanhu lavanene va nga ta hanya hi ku tsaka hi laha ku nga heriki. (Pisalema 37:11, 29) Hinkwaswo leswo biha—ku katsa ni gome—swi ta susiwa, hikuva Xikwembu xi ta ‘eneta ku navela ka xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka.’—Pisalema 145:16.

Hinkwerhu ha ha ta va ni gome ku kondza ku fika mikateko yoleyo. Kambe ntshembo wa Matsalwa wu nga hi nyika xivindzi ni matimba yo tiyisela. Xitsundzuxo lexi twisisekaka lexi hi xi kumaka eBibeleni xi nga hi komba ndlela yo tirhisa ku anakanya lokunene ni ku twisisa hi ndlela leyi nga tisaka ku tiyiseka evuton’wini bya hina ni ku rhula etimbilwini ta hina. Ku nga khathariseki ku khunguvanyeka ka hina, hi nga kuma “ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako.” (Vafilipiya 4:6, 7) Kutani ke, ku lwisana ni gome a hi nchumu lowu nga riki na ntshembo. Hi ku pfuniwa hi Yehovha hi nga langutana na rona namuntlha naswona hi nga ri hlula enkarhini lowu taka.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 31]

Xikwembu xi nga ku pfuna leswaku u langutana ni gome, hi laha xi pfuneke Yobo, Muxe, Abigayele na Pawulo ha kona