I Vamani Va Faneleke Va Titsongahata Eka Xikwembu Naswona Ha Yini?
“Oho Yehova, nḍa ŝi tiv̌a, ndlela ya munhu a yi le matimbeni ya yena, kambe munhu l’a fambaka a nga ka a nga [kongomisi mitila ya] yena.”—YEREMIYA 10:23.
1. I Muxaka wihi wa ku tifuma lowu hlawulekeke eka vo tala?
EXIKARHI ka matsalwa ya vanhu lama xiyekaka, leri tiviwaka ngopfu i ra Xihlambanyo xa ku Tifuma, leri matiko ya 13 lama tekiweke hi Britain le Amerika N’walungu hi lembe xidzana ra vu-18, ma nga hlambanya ha rona eka Britain—mana wa wona—leswaku ma lava ku tifuma. A a ma lava ntshunxeko, naswona ntshunxeko ni ku tifuma u nga lawuriwi hi tiko rin’wana swa fambisana. Ku tifuma hi tlhelo ra tipolitiki ni ikhonomi ku nga va mpfuno lowukulu. Sweswinyana matiko man’wana ya le Yuropa Vuxa ma hlawule ku tifuma hi tlhelo ra tipolitiki. Hambi swi ri tano, a swi kanakanisi leswaku ku tifuma ka matiko wolawo ku ma tisele swiphiqo swo tala leswikulu.
2, 3. (a) Xana i muxaka wihi wa ku tifuma lowu nga lavekiki? (b) Xana eku sunguleni, ntiyiso lowu wu vekiwe kahle erivaleni hi ndlela yihi?
2 Ku nga khathariseki ku tsakisa loku matifumelo yo hambana-hambana ma nga ha vaka ma ri na kona, ku ni muxaka wun’wana wa ku tifuma lowu nga lavekiki. Xana hi wihi? I ku nga lavi ku fumiwa hi Muendli wa munhu, Yehovha Xikwembu. Sweswo a hi nkateko kambe i ndzhukano. Hikwalaho ka yini? Hikuva munhu a a endleriwe ku hanya ehansi ka vulawuri bya Muendli wakwe, hi laha marito ya muprofeta Yeremiya lama tshahiweke laha henhla ma kombisaka kahle ha kona. Hi marito man’wana, munhu a endleriwe ku titsongahata eka Muendli wakwe. Ku titsongahata eka Mutumbuluxi wa hina swi vula ku n’wi yingisa.
3 Ntiyiso lowu wu vekiwe erivaleni eka mpatswa wo rhanga wa vanhu hi xileriso xa Yehovha eka vona lexi tsariweke eka Genesa 2:16, 17: “U ta tidyela miri hikwayo ya ntanga; kambe loko wu ri muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha, u nga ṭhuki u dya; hikuv̌a siku u dyaka, u ta fa.” Ku ala ku titsongahata eka Muendli wakwe swi tise xidyoho, maxangu ni rifu eka Adamu ni vatukulu vakwe hinkwavo.—Genesa 3:19; Varhoma 5:12.
4, 5. (a) I yini leswi veke kona hikwalaho ka ku ala ka munhu ku titsongahata eka Xikwembu? (b) Xana hi wihi nawu lowunene lowu swi nga kotekiki ku wu balekela?
4 Ku ala ka munhu leswaku a titsongahata eka Xikwembu a hi vutlharhi naswona swi bihile. Emisaveni swi vange ku andza ka vuhomboloki, vugevenga, madzolonga ni ku tikhoma loko biha ka rimbewu swin’we ni mihandzu ya kona ya mavabyi ya ku tluletana hi rimbewu. Handle ka sweswo, xana ku andza ka milandzu ya vantshwa namuntlha a ku vangiwi ngopfu hi ku ala ka vona ku titsongahata eka Yehovha, swin’we ni le ka vatswari va vona ni le milawini ya tiko? Moya lowu wa ku tifuma wu vonaka hi tindlela leti hetaka matimba ni ta vudlakuta, leti vanhu lavanyingi va ambalaka ha tona ni hi ririmi leri va ri tirhisaka ra nhlambha.
5 Kambe a nga kona la nga balekelaka nawu lowunene lowu nga cincekiki wa Mutumbuluxi, lowu nge: “Mi nga tshuki mi tixisa: Xikwembu a xi vungunyiwi; xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona; loyi a byalaka swo tsakisa ntumbuluko wa yena wa nyama, ú ta tshovela leswo bola leswi humaka eka ntumbuluko wa yena.”—Vagalatiya 6:7, 8.
6, 7. Hi xihi xivangelo-nkulu xa ku ala ku titsongahata, hi laha swi vonakaka ha kona hi swikombiso swihi?
6 Hi xihi xivangelo-nkulu xa ku ala loku hinkwako ka ku titsongahata? Handle ko ba mariri, i ku titiva ni manyunyu. Hi yona mhaka leyi Evha, wansati wo rhanga, a nga pfumelela ku xisiwa hi nyoka ivi a dya mbhandzu lowu yirisiweke. Loko a a lo tiveka ehansi ni ku titsongahata, ndzingo wa ku lava ku fana ni Xikwembu—wo va a tihlawulela lexi lulameke ni lexo biha—a a wu nga ta n’wi koka. Naswona loko a a nga ri wa ku titiva, a a ta va a nga swi lavanga leswi a swi yirisiwe swinene, hi Muendli wakwe, Yehovha Xikwembu.—Genesa 2:16, 17.
7 Ku nga ri khale endzhaku ka ku dyoha ka Adamu na Evha, manyunyu ni vutitivi swi vangele Kayini leswaku a dlaya makwavo Avele. Nakambe vutitivi byi vangele tintsumi tin’wana leswaku ti tifuma, ti siya swikhundlha swa tona swo sungula ivi ti tiendla ta nyama leswaku ti ta tiphina hi rimbewu. Manyunyu ni vutitivi swi hlohlotele Nimrodi naswona swi lawule vafumi vo tala va misava ku sukela enkarhini wa yena.—Genesa 3:6, 7; 4:6-8; 1 Yohane 3:12; Yuda 6.
Mhaka Leyi Hi Faneleke Ku Titsongahata Eka Yehovha Xikwembu Ha Yona
8-11. Xana hi swihi swivangelo swa mune leswi tiyeke swa ku kombisa ka hina ku titsongahata eka Xikwembu?
8 Ha yini hi fanela ku titsongahata eka Muendli wa hina, Yehovha Xikwembu? Xo sungula hi leswaku i Mulawuri wa Vuako Hinkwabyo. Hi laha ku faneleke, vuhosi hinkwabyo i bya yena. I Muavanyisi, Munyiki wa nawu ni Hosi ya hina. (Esaya 33:22) Ku tsariwe ha yena kahle leswaku: “Emahlweni ka Xikwembu, ku hava ni xivumbiwa ni xin’we lexi tumbeleke. Hinkwaswo swi lo tlà[n]gàndlà, erivaleni, emahlweni ka Loyi hi fanelaka ku tihlamulela eka yena.”—Vaheveru 4:13.
9 Ku tlula kwalaho, leswi Muendli wa hina a nga ni matimba hinkwawo, a nga kona la nga n’wi kanetaka ivi swilo swi n’wi fambela kahle; a nga kona la nga honisaka mfanelo yakwe ya ku titsongahata eka Yena. Eku heteleleni, lava va alaka va ta lovisiwa ku fana na Faro wa khale, ni hi laha Sathana Diyavulosi a nga ta lovisiwa ha kona hi nkarhi lowu vekiweke hi Xikwembu.—Pisalema 136:1, 11-15; Nhlavutelo 11:17; 20:10, 14.
10 Ku titsongahata i mfanelo ya swivumbiwa hinkwaswo leswi tlhariheke hikuva swi hanyela xikongomelo xo dzunisa Muendli wa swona. Nhlavutelo 4:11 yi ri: “We [Yehovha], Xikwembu xa hina, u lulameriwile hi ku amukela ku twala, ni ku dzunisiwa, ni matimba, hikuva hi wena Muendli wa swilo hinkwaswo, kutani hi ku rhandza ka wena swi tumbulukile, swi kuma ku hanya.” I Muvumbi Lonkulu, naswona u vumba vanhu leswaku va hetisisa xikongomelo xa yena.—Esaya 29:16; 64:8.
11 Hi nga honisi ntiyiso wa leswaku Muendli wa hina u tlharihile, xisweswo u tiva leswi hi fanelaka. (Varhoma 11:33) Milawu yakwe ‘i ya ku hi pfuna.’ (Deteronoma 10:12, 13) Ku tlula kwalaho, “Xikwembu i rirhandzu,” xisweswo xi lava ntsena leswi swi hi fanelaka. Ku ni swivangelo swo tala swonghasi leswi hi endlaka hi titsongahata eka Muendli wa hina, Yehovha Xikwembu!—1 Yohane 4:8.
Yesu Kreste, Xikombiso Lexi Hetisekeke Xa Ku Titsongahata Eka Xikwembu
12, 13. (a) Xana Yesu Kreste u kombise njhani ku titsongahata eka Xikwembu? (b) Hi wahi marito ya Yesu lama kombisaka langutelo ra yena ra ku titsongahata?
12 Kunene, N’wana wa Yehovha la tswariweke a ri swakwe, Yesu Kreste, u hi nyika xikombiso lexi hetisekeke xa ku titsongahata eka Xikwembu. Muapostola Pawulo u kombisa leswi eka Vafilipiya 2:6-8: “[Hambi leswi Yesu] a a ri ni [xivumbeko xa Xikwembu a nga vanga na yona mianakanyo yo wutla, ku nga ku lava ku ringana ni Xikwembu, NW], kambe ú titshiketile hi ku teka xiyimo xa nandza, a velekiwa a ri la fanaka ni vanhu. Loko a voniwile a ri la kotisaka munhu, ú titsongahatile, a va loyi a yingisaka ku fikela eku feni, a [fela emhandzini, NW].” Loko a ri emisaveni, Yesu u vule hi ku phindhaphindha a ku a xi kona lexi a xi endleke hi ku tisungulela; a nga tifumanga, kambe nkarhi hinkwawo u hambete a titsongahata eka Tata wa yena wa le matilweni.
13 Eka Yohane 5:19, 30, hi hlaya leswi: “Kutani Yesu a ku ka vona: ‘Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, N’wana a nga ka a nga tisunguleli a endla xilo hi yexe; ú endla ntsena lexi a xi voneke xi endliwa hi Tata wa yena; hinkwaswo leswi Tatana a swi endlaka, na yena N’wana wa swi endla. Ndzi nga ka ndzi nga tisunguleli ndzi endla xilo hi ndzexe; ndzi avanyisa hilaha ndzi byeriweke hakona; hikokwalaho, ku avanyisa ka mina ku lulamile, hikuva a ndzi lavi ku endla ku rhandza ka mina, kambe ku rhandza ka Loyi a ndzi rhumeke.’” Hi laha ku fanaka, evusikwini bya ku xengiwa ka yena, u khongele hi ku phikelela a ku: “Ku nga endliwi ku rhandza ka mina, kambe a ku endliwe ku rhandza ka wena!”—Matewu 26:39, 42, 44; nakambe vona Yohane 7:28; 8:28, 42.
Swikombiso Swa Khale Swa Ku Titsongahata Eka Xikwembu
14. Xana i tindlela tihi leti Nowa a kombiseke ha tona ku titsongahata ka yena eka Xikwembu?
14 Un’wana wa vanhu va khale lava a va ri swikombiso hi ku titsongahata eka Xikwembu a ri Nowa. U kombise ku titsongahata hi tindlela tinharhu. Yo sungula, hi ku va munhu wo lulama, la nga riki na xisandzu eka vanhu va le nkarhini wakwe, la fambaka ni Xikwembu xa ntiyiso. (Genesa 6:9) Ya vumbirhi, hi ku aka ngalava. U hambete “a endlisa ŝeŝo; a endla hikwaŝo hi laha Šikwembu ši ṅwi leriseke ha kona.” (Genesa 6:22) Ya vunharhu, hi ku huwelela xitiviso xa ku ta ka Ndhambi tanihi “mutwarisi wa leswo lulama.”—2 Petro 2:5.
15, 16. (a) Hi xihi xikombiso lexinene lexi Abrahama a xi vekeke hi ku titsongahata eka Xikwembu? (b) Xana Sara u kombise njhani ku titsongahata?
15 Abrahama a a ri xikombiso xin’wana lexikulu hi ku titsongahata eka Xikwembu. U kombise ku titsongahata hi ku yingisa xileriso xa Xikwembu lexi nge: “Huma e tikweni ra wena.” (Genesa 12:1) Sweswo a swi vula ku siya muti wa ka vona lowunene le Uri (muti wa xiyimo xa le henhla, hi laha wu kombisiweke ha kona hi leswi kumiweke hi vayimburi va marhumbi) leswaku a ya yingayinga tanihi ntsendzeleki etikweni rimbe hi malembe ya dzana. Abrahama ngopfu-ngopfu u kombise ku titsongahata eka Xikwembu hi ku langutana ni ndzingo lowukulu wa ku pfumela ku nyikela hi n’wana wakwe Isaka.—Genesa 22:1-12.
16 Sara nsati wa Abrahama u hi nyika xikombiso xin’wana lexinene xa ku titsongahata eka Xikwembu. A swi kanakanisi leswaku ku tsendzeleka etikweni leri a a nga ri tivi swi n’wi nonon’hwerile, kambe a ku kona laha hi hlayaka leswaku a a vilela. U veke xikombiso lexinene xa ku titsongahata eka Xikwembu eka swiendlakalo swimbirhi, loko Abrahama a n’wi tivise eka vafumi va vahedeni leswaku i makwavo wakwe wa xisati. Eka swiendlakalo leswi haswimbirhi u tirhisane na vona, hambi leswi swi n’wi vangeleke ku va un’wana va vatirhi va vona. Lexi kombisaka ku titsongahata kakwe eka Xikwembu, i ndlela yakwe ya ku vitana nuna wakwe Abrahama a ku, “hosi yanga,” leswi kombaka leswaku eka yena, ku titsongahata a ku ri nchumu lowu humaka embilwini.—Genesa 12:11-20; 18:12; 20:2-18; 1 Petro 3:6.
17. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Isaka u kombise ku titsongahata eka Xikwembu?
17 Hi nga rivali xikombiso xa ku titsongahata eka Xikwembu lexi endliweke hi n’wana wa Abrahama, Isaka. Ndhavuko wa Vayuda wu komba leswaku Isaka a ri ni malembe ya kwalomu ka 25 loko Yehovha a lerisa tata wa yena Abrahama leswaku a nyikela ha yena a va gandzelo. Loko Isaka a lo swi lava, a a ta alela tata wa yena, loyi a ri nkulu eka yena hi malembe ya dzana. Kambe a swi vanga tano. Hambi leswi Isaka a hlamaleke hi ku pfumaleka ka xiharhi xa gandzelo, hi ku titsongahata u pfumelele tata wa yena a n’wi veka ealtarini leswaku a va gandzelo ivi a n’wi tsimba mavoko ni milenge leswaku a sivela kumbe ku lawula ku chukuvanya kwihi ni kwihi loku nga ha vaka kona, loku kumbexana a ku ta humelela loko mukwana wo tlhava wu tirhisiwa.—Genesa 22:7-9.
18. Xana Muxe u kombise njhani ku titsongahata eka Xikwembu loku nga xikombiso?
18 Endzhaku ka malembe, Muxe u hi vekele xikombiso lexinene hi ku titsongahata eka Xikwembu. Handle ko tipfinyinga, sweswo swi kombisiwa hi ku hlamuseriwa kakwe leswaku a ri “wo titsongahata, ku tlula vanhu hinkwavo emisaveni.” (Tinhlayo 12:3, BML) Ku yingisa ka yena a endla swileriso swa Yehovha ku ringana malembe ya 40 emananga, hambi leswi a rhangela vanhu va ku tiarisa lava endlaka timiliyoni timbirhi kumbe tinharhu, swi tlhela swi kombisa ku titsongahata ka yena eka Xikwembu. Xisweswo rhekhodo yi vula leswaku “Moše a endla hikwaŝo hi laha Yehova a nga ṅwi lerisa ha kona.”—Eksoda 40:16.
19. Xana Yobo u kombise ku titsongahata kakwe eka Yehovha hi marito wahi?
19 Yobo i munhu un’wana la xiyekaka, la vekeke xikombiso lexi tlurisaka, hi ku titsongahata eka Xikwembu. Endzhaku ka loko Yehovha a tshike Sathana a herisa swilo hinkwaswo swa Yobo, ku dlaya vana vakwe, ni ku n’wi ba hi “marumba la’yo v̌av̌isa, ku suka mikonḍweni ku fika e nhlokweni,” nsati wa Yobo u te ka yena: “Šana wa ha tiyisile [eku] lulameni ka wena-ke? Rukana Šikwembu, u fa!” Hambi swi ri tano, Yobo u kombise ku titsongahata ka yena ka ku chava Xikwembu hi ku n’wi byela a ku: “U v̌ulav̌ula kukotisa šihunguki loko ši v̌ulav̌ula. Šana hi ta amukela le’ŝo saseka e mav̌okweni ya Šikwembu, hi nga amukeri ŝo biha-ke?” (Yobo 2:7-10) Lexi kombaka langutelo ro tano ra mianakanyo i marito yakwe lama tsariweke eka Yobo 13:15: ‘Ni loko swi ri leswaku xi ta ndzi dlaya, xana a ndzi fanelanga ndzi rindzela xona?’ Entiyisweni, hambi leswi Yobo a karhateka ngopfu hi ku lulama ka yena, hi nga rivali leswaku eku heteleleni Yehovha u byele un’wana wa lava a va tivula vachaveleri vakwe a ku: “Wena ni vanghana va wena lavambirhi, mi ndzi hlundzukisile, hikuva mi ndzi lumbetile, [a mi fananga] na Yobo nandza wa mina.” Handle ko kanakana, Yobo u hi nyika xikombiso lexinene xa ku titsongahata eka Xikwembu.—Yobo 42:7, BML.
20. Hi tihi tindlela leti Davhida a kombiseke ku titsongahata kakwe eka Xikwembu ha tona?
20 Xikombiso xin’wana xa le Matsalweni ya Xiheveru i Davhida. Loko Hosi Sawulo a hlota Davhida onge o va xiharhi, Davhida a a ri ni tindlela timbirhi ta ku herisa swiphiqo swakwe hi ku dlaya Sawulo. Kambe ku titsongahata ka Davhida eka Xikwembu ku n’wi sivele ku endla sweswo. Marito yakwe ma tsariwe eka 1 Samuwele 24:7, leyi nge: “Yehova a a nḍi siv̌ele ku endlela hosi ya mina, a nga muhlawuriwa wa Yehova, e mhaka leyi, nḍi tlakusa v̌oko ra mina henhla ka yena! hikuv̌a i muhlawuriwa wa Yehova.” (Nakambe vona 1 Samuwele 26:9-11.) Hi laha ku fanaka, u kombise ku titsongahata ka yena eka Xikwembu hi ku amukela ku tshinyiwa loko a hoxisile kumbe ku dyoha.—2 Samuwele 12:13; 24:17; 1 Tikronika 15:13.
Xikombiso Xa Pawulo Xa Ku Titsongahata
21-23. I tindlela tihi to hambana-hambana leti muapostola Pawulo a kombiseke ha tona ku titsongahata eka Xikwembu?
21 Ematsalweni ya Vukreste ya Xigriki, hi ni xikombiso lexi xiyekaka xa ku titsongahata eka Xikwembu, ku nga muapostola Pawulo. Eka leswi u tekelele N’wini wa yena, Yesu Kreste, hi laha a endleke ha kona eswiphen’wini swin’wana hinkwaswo swa vutirheli byakwe bya vuapostola. (1 Vakorinto 11:1) Hambi leswi Yehovha Xikwembu a n’wi tirhiseke ngopfu swinene ku tlula wihi ni wihi wa vaapostlola lavan’wana, Pawulo a nga tifumanga ni kan’we. Luka u hi byela leswaku loko ku tlakuke xivutiso xa leswaku Vamatiko lava hundzukeke va fanele ku yimba kumbe e-e, “[vamakwavo va le Antiyoka] va lulamisa leswaku Pawulo na Barnaba va ta ya eYerusalema va ri ni van’wana va Antiyoka, ku ya vutisa mhaka leyi eka vaapostola ni ka vakulukumba.”—Mintirho 15:2.
22 Mayelana ni ntirho wa Pawulo wa vurhumiwa, eka Vagalatiya 2:9, (BX), hi byeriwa leswaku: “Loko v̌a v̌onisisile nyiko leyi nḍi yi nyikiweke [ya musa lowu nga fanelangiki, NW], Yakob, na Kefa, na Yohane, la’v̌a ringanisiwaka leŝaku i misinya, v̌a nyike mina na Barnaba e mav̌oko ya v̌unakulobye, leŝaku hina hi ya e ka v̌amatiko, kutani v̌ona v̌a ya e ka la’v̌a yimbaka.” Ematshan’wini ya ku tifuma, Pawulo u lave ku kongomisiwa.
23 Hi laha ku fanaka, loko Pawulo a ri eYerusalema ro hetelela, u amukele ndzayo leyi a yi nyikiweke hi vakulu va kwalaho, mayelana ni ku ya etempeleni ni ku landza tirhelo ra Nawu leswaku hinkwavo va ta vona leswaku a a nga ri mugwinehi hi ku ya hi leswi Nawu wa Muxe a wu ri xiswona. Leswi ku landzela yona swi vonakaka swi vange ntshungu wu n’wi mpfhumpfhela, xana ku titsongahata ka yena eka vakulu volavo a ku ri xihoxo? Nikatsongo, hi laha swi vonakaka ha kona eka leswi hi swi hlayaka eka Mintirho 23:11: “Evusikwini lebyi tlhandlamaka, Hosi yi tikomba eka Pawulo, yi ku: ‘Tiyisa mbilu Pawulo, hikuva kukotisa leswi u humeseke vumbhoni lebyo tiya ehenhla ka mina kwala Yerusalema, swi fanele leswaku u humesa vumbhoni lebyo tano ni le Rhoma.’”
24. Xana hi swihi swin’wana leswi ku nga ta vulavuriwa ha swona hi ku titsongahata exihlokweni lexi landzelaka?
24 Kunene Matsalwa ma hi nyika swivangelo leswi tiyeke swa ku va lava titsongahataka ni swikombiso leswi xiyekaka swa lava kombiseke ku titsongahata koloko. Exihlokweni lexi tlhandlamaka, hi ta kambisisa tindhawu to hambana-hambana leti eka tona hi nga kombisaka ku titsongahata eka Yehovha Xikwembu, leswi nga hi pfunaka ku endla tano, ni ntshovelo lowu hi nga ta wu kuma.
Xana U Nga Hlamurisa Ku Yini?
◻ I muxaka wihi wa ku tifuma lowu nga lavekiki?
◻ Hi xihi xivangelo-nkulu xa ku ala ku titsongahata?
◻ Xana hi fanela ku titsongahata eka Yehovha hi swivangelo swihi?
◻ I swikombiso swihi leswinene leswi Matsalwa ma swi nyikelaka hi ku titsongahata eka Xikwembu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Nimrodi, mufumi wa le mahlweni ka ndhambi wo sungula ku ala ku titsongahata eka Xikwembu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Nowa, xikombiso xa ku titsongahata eka Xikwembu lexi nga solekiki.—Genesa 6:14, 22