Bibele—Nkongomiso Lowu Tirhaka Eka Vanhu Va Manguva Lawa

“Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma nga tirhisiwa kahle . . . ku kongomisa vutomi bya vanhu.”—2 Timotiya 3:16, “The Jerusalem Bible.”

TSALWA leri ri hlamusela xivangelo lexikulu lexi endlaka Bibele yi pfuna esikwini ra hina. Yi huhuteriwe hi Xikwembu. Tanihi leswi Xikwembu xi nga hi vumba, a nga kona loyi a yi tivaka kahle mimiri, miehleketo, mintlhaveko ni swilaveko swa hina ku tlula xona. Hosi ya le Israyele, Davhida, yi tshame yi vula leswi hi Yehovha Xikwembu: “Mahlo ya wena ma v̌onile ku v̌umbiwa ka ŝona, kutani masiku ya mina ma ṭariwile hinkwawo e bukwini ya wena.” (Pisalema 139:16) Loko Muvumbi wa hina a tiva swilo leswi hi hina, kutani, hakunene ndzayo ni xitsundzuxo xa yena malunghana ni ndlela leyi hi nga tsakaka ni ku humelela ha yona evuton’wini swi fanele swi kambisisiwa.

Ntokoto wu kombise leswaku milawu ya Bibele ya tirha naswona ya pfuna esikwini ra hina. Naswona ya kongoma. Leswi landzelaka i swikombiso swa mune leswi kombisaka ku tirha ka Bibele siku na siku.

Vuxaka Bya Vanhu Ni Ku Tikhoma Ka Munhu Hi Yexe: Bibele yi ni milawu leyinene leyi yi nga endlaka vuxaka lebyinene ni lebyi humelelaka swin’we ni van’wana. Hi xikombiso, tiko ra Israyele ri lerisiwile: “U nga ṭhuki u tirihisela; u nga ṭhami u v̌a ni riv̌engo . . . u ta ranḍa warikwenu kukotisa loko u tiranḍa.” (Levhitika 19:18) Hambi leswi hi nga riki kona ehansi ka nawu wa Israyele, ku landza misinya ya wona ya nawu wa le Bibeleni swi nga hi pfuna ku va ni ku rhula ni vanhu van’wana. Hi xikombiso, ehleketa leswaku a ku ta lulamisiwa swiphiqo swo tala njhani loko un’wana ni un’wana a ringeta ku hlakulela timfanelo ta moya leti kumekaka eka Vagalatiya 5:22, 23: “Mihandzu ya Moya i rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa, ni ku tikhoma. Ku hava nawu lowu lwaka ni leswo tano.”—Ringanisa Varhoma 8:5, 6.

Khombo ra kona, loko mintshikilelo ya vutomi yi andza, hakanyingi ku kula switlhavi ni ku karhateka. Eka swiyimo swo tano, ku tirhisa marito ya xitsundzuxo lama kumekaka eka Swivuriso 29:11 ku sivela swiphiqo swo tala. “Šihunguki ši humesa hikwaŝo ŝa mbilu ya [xo]na, kambe wa ku tlhariha wa tihlayisa ni ku tikhoma.”—Ringanisa Swivuriso 15:1; Matewu 7:12; Vakolosa 3:12-14.

I xitsundzuxo lexinene—kambe xana xa tirha evuton’wini bya ntiyiso? Ehleketa hi mhaka ya wanuna wa le Furwa loyi a a ri ni xiphiqo xa ximbilwa-mbilwana. Minkarhi yo tala a nghena etimhakeni, hambi ku ri ku khotsiwa, hikwalaho ko lwa ni vanhu. Hambi leswi a a tiva xibakele, a swi pfunanga nchumu. Siku rin’wana ku pfuke mholovo exikarhi ka wanuna loyi ni tata wakwe. Hi ku hatlisa a tlumba tata wakwe hi xibakele xin’we. Ku sukela kwalaho a va nga ha kumani.

Hi nkarhi wolowo wanuna loyi u hlangane ni Timbhoni ta Yehovha kutani a sungula ku dyondza milawu ya Bibele. Leswi swi endle leswaku a anakanyisisa hi ndlela leyi a a khoma van’wana ha yona. Hi ku endla matshalatshala, mahanyelo yakwe ma hundzukile, kutani u ve ni ku rhula. Kutani siku rin’wana u vuyele eka tata wakwe a ya kombela ndzivalelo. Tata wakwe a a tsakile hi ku vona ndlela leyi jaha rakwe ri nga hundzuka ha yona, kutani vunghana bya vona byi pfuka.

Lexi i xin’wana xa swikombiso swo tala leswi seketelaka ntiyiso wa marito ya muapostola Pawulo: “Hikuva Rito ra Xikwembu ra hanya, naswona ra tirha, ri kariha ku tlula tlhari rin’wana ni rin’wana leri lotiweke matlhelo mambirhi . . . ri kota ku hlaya mianakanyo ni makungu ya mbilu.”—Vaheveru 4:12.

Vutomi Bya Ndyangu: Xana ndyangu wa wena wu tsakile? Mindyangu yo tala a yi tsakanga. The Natal Witness, phepha-hungu ra le Afrika Dzonga, ri hlamusela ri ku: “Sweswi swi le rivaleni leswaku vutomi bya ndyangu hinkwabyo bya xungetiwa, vana va namuntlha va velekiwa enkarhini lowu vanhu va hundzukaka ha wona.”

Hambi swi ri tano, Bibele yi taleriwe hi switsundzuxo leswi tirhaka, leswi endleriweke ku pfuna mindyangu ku va yi humelela hambi loko ku va ni swiphiqo. Hi xikombiso, malunghana ni xiphemu xa vavanuna, Bibele yi ri: “Vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona.” Loko wanuna a hetisisa xilaveko lexi, nsati wakwe wa swi tsakela ku endla leswi fanaka hi ku va ni “xichavo eka nuna wa yena.” (Vaefesa 5:25-29, 33) Vuxaka exikarhi ka vatswari ni vana byi hlamuseriwa eka Vaefesa 6:4: “Na n’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi, kambe mi va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondisa ta [Yehovha].” Leswi na swona, swi endla xiyimo xa ndyangu lexi endlaka swi olova leswaku vana va landzela xileriso xa Bibele kutani va yingisela vatswari va vona.—Vaefesa 6:1.

Lexi nga la henhla ko va ntsena xikombiso xa leswi Bibele yi swi vulaka hi vutomi bya ndyangu. Hi ku landza nkongomiso wa Xikwembu, vo tala va humelela naswona va wu kuma ntsako ekaya. Edward, tatana la nga ni vana vambirhi, u hlamusela mimpfuno leyi a yi kumeke hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. U ri: “Vukati a byi wa. A ndzi nga ri na wona nkarhi wo tolovelana ni vana va mina. Nchumu lowu wu hi hlanganiseke a ku ri ku tirhisa leswi Bibele yi swi vulaka mayelana ni vutomi bya ndyangu.”—Swivuriso 13:24; 24:3; Vakolosa 3:18-21; 1 Petro 3:1-7.

Rihanyo Ra Mianakanyo, Ra Miri Ni Ra Mintlhaveko: Ndzavisiso wu kombe leswaku, hi mpimo wo karhi, rihanyo ra munhu ra miri ri fambisana ni xiyimo xa rihanyo rakwe ra mianakanyo ni ra mintlhaveko. The World Book Encyclopedia yi ri: “Swikombiso leswi tolovekeke swa ntshikilelo, swi katsa ku bela ka mbilu ehenhla, ku tlakuka ka nkhuluko wa ngati, ku karhala ka misiha, ntshikilelo wa mianakanyo ni ku tsandzeka ku nyikela nyingiso.” Hambi swi ri tano, van’wana va ehleketa leswaku ku tekelela swiendlo swa vukarhi i ndlela yo susa ntshikilelo. “Ku ba xibakele ku nga ha pfuna ngopfu eku hunguteni ka ntshikilelo,” hi ku vula ka The Star, phepha-hungu ra le Afrika Dzonga. Yi tshaha marito ya mutshila wa ta matimba ya miri, Jannie Claasens: “Loko wansati a ve ni siku ro tika swinene, a nga susa ku karhateka kakwe hi ku fumbutela saka.”

Hambi swi ri tano, xana a swi nge antswi ku dyondza ku hlula leswi swi vangaka ntshikilelo? Eka phepha-hungu leri nge Stress—The Modern Scourge, Dr. Michael Slutzkin u vula leswaku “ku lemuka ntshikilelo . . . i ka nkoka, hikuva swivangelo swa kona leswinyingi swa lunghiseka.” U engetela a ku, “ku lawula ntshikilelo . . . ku nga tlhela ku hatlisisa ku hola hi swiyimo swo tala.”

Bibele yi hlamusela ndlela leyi humelelaka swinene leyi ntshikilelo wu nga lawuriwaka ha yona: “Mi nga vileli ha nchumu; kambe etimhakeni hinkwato . . . mi tivisa Xikwembu leswi mi swi pfumalaka, mi kombela mi ri karhi mi nkhensa; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ku ta hlayisa timbilu ta n’wina ni mianakanyo ya n’wina eka Kriste Yesu.” (Vafilipiya 4:6, 7) Ku lawula ntshikilelo hi ndlela leyi, ka pfuna hi tindlela to tala—hambi ku ri emirini. Xivuriso xin’wana xa Bibele xi swi veka hi ndlela leyi: “Ku ṭaka ka mmiri i mbilu le’yo basa, kambe mona i ku bola ka marambu.” (Swivuriso 14:30) Xivuriso xin’wana xi ri: “Mbilu le’yi ṭakeke i muri lo’wu tiyisaka, kasi moya lo’wu dyaka mbiṭi wu omisa marambu.”—Swivuriso 17:22.

Vanhu vo tala loko va ringeta ku hambana ni ntshikilelo ni gome, va dzaha fole, va nwa swakunwa swa xihoko ni ku tirhisa swidzidzirisi. Khombo ra ku tirhisiwa ka swilo swo tano, ri le rivaleni. Kambe, Bibele nkarhi hinkwawo yi seketela ku “susa thyaka hinkwaro ra miri.” (2 Vakorinto 7:1; ringanisa Swivuriso 23:29-35.) Entiyisweni, ku papalata swilo swo tano leswi onhaka i xisirhelelo lexinene emisaveni ya namuntlha.

Ntirho, Mali Ni Ku Tshembeka: Vulolo a byi hakeli. Swivuriso 20:4 yi ri: “Lolo a ri rimi loko ku ri ni širami; hi nkari wa ku ṭhov̌ela ra kombela, kambe a ri na ntšhumu.” Kasi ku hambana ni sweswo, ku tirha hi matimba swa hakela. Vaefesa 4:28 yi ri: “Loyi a a toloverile ku yiva, a nga ha engeti a yiva.” Tsalwa leri ri tlhandlekela ri vula leswaku swa antswa swinene loko munhu a “tikarhat[a] a tirha hi mavoko ya yena, a tirhela swo tipfuna ha swona, leswaku a ta kuma swo pambulela loyi a pfumalaka.”—Ringanisa Swivuriso 13:4.

Xana a wu swi tiva leswaku milawu ya Bibele yi nga tirhisiwa ni le ka vuxaka bya le ntirhweni? Vatirhi, ku kotisa “mahlonga” ya le nkarhini wa Bibele, va endla kahle loko va ‘yingisa vini va vona eka swilo hinkwaswo swa nyama.’ Tindhuna, kumbe “vini,” na vona va fanele ‘va hambeta va endla leswi lulameke ni leswi nga swinene’ eka vatirhi va vona.—Vakolosa 3:22-24; 4:1; ringanisa 1 Petro 2:18-20.

Bibele yi vula swo tala malunghana ni mintirho leyinene ya bindzu. Hambi leswi, khombo ra kona, ku tshembeka ku kayivelaka namuntlha, hakanyingi ku langutiwa ni ku tekiwa tanihi mfanelo leyi navelekaka. Leswi hi swona leswi Bibele yi swi kandziyisaka. Yesu u tshame a ku: “Loyi a tshembekeke eka leswitsongo, ni ka leswikulu ú ta tshembeka; loyi a nga tshembekangiki eka leswitsongo, ni ka leswikulu a nga ka a nga tshembeki.”—Luka 16:10; ringanisa Swivuriso 20:10; 22:22, 23; Luka 6:31.

Eka tiko rin’wana ra le Afrika, ndhawu ya vumakelo bya dayimani a yi tele hi vukhamba ni ku onhetela. Ku kunguhatiwe ku veka munhu un’wana leswaku a fambisa swilo. Vaholobye va hulumendhe va komberiwe ku tsala mavito ya lava va ehleketaka leswaku va ta fanelekela xikhundlha lexi. Loko huvo ya hulumendhe yi hlangana yi ta endla xiboho, mavito ya kona ma timiwe ha rin’we-rin’we hikwalaho ka vubihi bya vona. Eku heteleleni va fike eka vito ro hetelela eka nxaxamelo wolowo—loyi a a hlawuriwe hi muungameri.

Holobye un’wana u te: “Kambe a hi xona xirho xa nhlangano wa politiki!”

Kutani muungameri a hlamula leswaku lexi a hi xikhundlha xa politiki.

Un’wana yena a ku: “I wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha.”

Kutani muungameri a ku: “Hi yona mhaka leyi a kumaka ntirho lowu.” Kutani a tlhandlekela a ku: “Ha swi tiva leswaku va tshembekile naswona hi lava vanhu vo fana ni lava. I munhu loyi hi nga n’wi tshembaka.”

Ina, lava tirhisaka milawu ya Bibele hakanyingi ya va pfuna hambi ku ri emisaveni ya namuntlha.

Tihlayisele Vutlharhi Lebyi Tirhaka

Hi kambisise swikombiso switsongo ntsena swa leswi swi vulaka swona ku “kuma ku tiv̌a ka Šikwembu.” (Swivuriso 2:1-9) Rifuwo ra xitsundzuxo xa nkoka, lexi tirhaka ri kumeka eBibeleni. Milawu leyi khumbanaka ni ku basa, migingiriko, mbulavurisano, rimbewu, ku dlaya vukati, ku hakela swibalo, ku lulamisa timholovo ni ku langutana ni vusweti i swilo swin’wana swa vutomi leswi Bibele yi swi hlamuselaka. Timiliyoni ti nga tiyisa leswaku mpimo wa ku humelela ni ku hluleka evuton’wini bya vona wu titshege hi mpimo lowu va tirhiseke milawu ya Bibele ha wona.

Hambi leswi Bibele yi pfunaka sweswi, nakambe yi nyika ntshembo wa mimbuyelo leyi nga ta tshama hi masiku. Hi xikombiso, Bibele yi tshembisa leswaku swivangelo leswikulu swa ku vaviseka ni ku xaniseka emisaveni ya namuntlha swi ta lulamisiwa ku nga ri khale loko Xikwembu xi teka goza.—Daniyele 2:44; 2 Petro 3:11-13; Nhlavutelo 21:1-5.

Hikwalaho, hi ku khutaza leswaku u dyondza swo tala hi laha u nga kotaka ha kona malunghana ni Bibele. Loko u nga ri na yona, endla leswaku u yi kuma. Vakandziyisi va magazini lowu va nga swi tsakela ku ku pfuna. Tanihi leswi van’wana vo tala va pfunekeke hi ku tirhisa swiringanyeto leswi tirhaka swa Bibele, na wena u nga pfuniwa ku twisisa nkoka wa Rito ra Xikwembu, sweswi ni le nkarhini lowu taka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Bibele i xikongomiso lexinene xo endla leswaku vutomi bya ndyangu byi tsakisa