Ku Kandziyisa Tibuku Ta Bibele eHansi Ka Nsivelo

HI KU VULA KA MALCOLM G. VALE

“Kandziyisa buku leyi nge Children.” Ndzi amukele xileriso lexi xo hlamarisa xi huma eka mulanguteri wa rhavi ra Timbhoni ta Yehovha le Australia hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, endzhakunyana ka ku humesiwa ka buku leyi entsombanweni lowu a wu ri le St. Louis, Missouri, U.S.A., hi August 10, 1941. Ha yini xileriso lexi a xi hlamarisa?

PHELA, ntirho wa hina wo chumayela a wu yirisiwile hi January 1941, kutani ku ya emahlweni ni ku chumayela hambi ku ri hi ndlela leyitsongo a swi ta nonon’hwa. Handle ka sweswo, buku leyi nge Children a yi ri ni matluka ya 384 ni swifaniso swa mivala hinkwayo. Michini ya hina yo kandziyisa a yi fanele ku antswisiwa, maphepha a ma kala naswona vatirhi a va nga leteriwanga ku kandziyisa tibuku letikulu.

Ndzi nga si hlamusela ndlela leyi hi humeleleke ha yona ku kandziyisa ehansi ka nsivelo, yimanyana ndzi ku byela leswaku swi tise ku yini leswaku ndzi tirha eka hofisi ya rhavi ra le Australia tanihi mulanguteri wa mintirho yo kandziyisa.

Masungulo Ya Khale

Tata wa mina a ri ni bindzu ro kandziyisa edorobeni leri fuweke ra Ballarat, Victoria, lomu ndzi velekiweke kona hi 1914. Kutani ndzi dyondze ntirho wo kandziyisa ndzi tirha evugandliselweni bya Tatana. Nakambe a ndzi endla mintirho ya Kereke ya le Nghilandhi, ndzi yimbelela ekhwayereni ya kereke ni ku chaya tinsimbi ta kereke. Nakambe a ndzi ri kusuhi ni ku dyondzisa eka xikolo xa Sonto, kambe a swi nga ndzi enerisi kahle.

Xivangelo hi leswaku a ndzi ri ni swivutiso leswikulu malunghana ni tidyondzo tin’wana ta kereke. Tin’wana a ku ri Vunharhu-un’we, ndzilo wa tihele ni ku nga fi ka moya-xiviri wa munhu, naswona a nga kona loyi a ndzi nyikeke tinhlamulo leti enerisaka. Nakambe a ndzi nga swi twisisi kahle leswaku ha yini mufundhisi wa hina a tshamela ku sandza ntlawa lowutsongo lowu tivitanaka Timbhoni ta Yehovha. A swi ndzi hlamarisa leswaku ha yini ntlawa lowu nga nyawuriki swonghasi wu karhata muti wa vanhu va 40 000.

Hi Sonto yin’wana, loko ndza ha yime ehandle ka kereke endzhaku ka nhlangano wa ni madyambu ku hundze ntlawa wa vanhwanyana wu huma eka Kereke ya Methodist ya le kusuhi. Ndzi endle xinghana ni un’wana wa vona. Vito rakwe a ku ri Lucy, hi ku famba ka nkarhi u ndzi rhambele ekaya ka vona leswaku ndzi ta vona vatswari vakwe. A ndzi hlamarile swinene loko ndzi twa leswaku mana wakwe, Vera Clogan i wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Hi ve ni bulo leri hisaka swinene ra Bibele, naswona leswi a nga swi vula a swi twisiseka.

Ku nga ri khale, mina na Lucy hi tekanile, kutani hi 1939 a hi tshama le Melbourne, ntsindza wa Victoria. Hambi leswi Lucy se a ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, a ndzi nga si endla xiboho. Hambi swi ri tano, loko ku tlhekeka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi September lembe rero, ndzi sungule ku ehleketisisa hi leswi ndzi swi dyondzeke eMatsalweni. Ku yirisiwa ka ntirho wa Timbhoni ta Yehovha hi January 1941, ku ndzi pfune ngopfu leswaku ndzi ehleketisisa kahle. Ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Yehovha Xikwembu ivi ndzi khuvuriwa endzhakunyana ka sweswo.

Ku Hundzuka Loku Hlamarisaka eVuton’wini Bya Hina

Sweswi, a hi hirhe yindlu leyinene le Melbourne. Hambi swi ri tano, ku nga ri khale hi rhambiwe ku ya tshama eka yindlu yin’wana ni Timbhoni to hlayanyana. Hi xavise swingolongondzwana swa hina handle ka mubedo ivi hi rhurhela laha a ku vitaniwa kaya ra maphayona. Ndzi hambete ndzi tirha tanihi mukandziyisi, xisweswo ndzi swi kotile ku hoxa xandla eka mali yo hlayisa kaya. Vavanuna lavan’wana va endle leswi fanaka. Hikwalaho, vasati va hina a va hlanganyela entirhweni wo chumayela nkarhi hinkwawo, naswona hina vavanuna a hi hlanganyela na vona entirhweni wo vula evhangeli ni le minhlanganweni ya Vukreste ni madyambu na hi mahelo-vhiki.

Endzhakunyana ka sweswo, mina ni nsati hi amukele papila leri humaka ehofisini ya rhavi ya Sosayiti ya Watch Tower ri hi rhambela ku ya le Sydney. Hi xavise mubedo wa hina ivi hi hakela swikweletinyana leswi a hi ri na swona, kambe leswaku hi kuma mali ya xitimela xo ya le Sydney swi lave leswaku hi xavisa xingwavila xa Lucy!

Hikwalaho ka minsivelo ya nkarhi wa nyimpi ni nsivelo lowu a wa ha ku endliwa, ku hava Tibibele kumbe tibuku ta Bibele leti a ti ta rhumeriwa ti ta hi le ntsungeni. Hikwalaho ka leswi, rhavi ra le Australia ri kunguhate ku endla ntirho wo kandziyisa wa le xihundleni leswaku swakudya swa moya swi kumeka, kutani ndzi komberiwe ku langutela ntirho lowu. Ndzi ve ni lunghelo ro tirha swin’we na George Gibb wa le Scotland, loyi a tirheke evugandliselweni bya rhavi ra Australia ku ringana malembe ya kwalomu ka 60.a Kutani hi wona nkarhi lowu ndzi kumeke xileriso lexi nge: “Kandziyisa buku leyi nge Children.”

Ku Tlhela Hi Kuma Michini Yo Kandziyisa

A yi tele mintokoto leyi nyanyulaka leyi hi veke na yona emalembeni wolawo ya swiendlakalo swo tala, nkarhi wun’wana a yi chavisa. Hi xikombiso, leswaku hi sungula mintirho yo kandziyisa a hi fanele hi va ni michini. Leyi a hi yi tirhisa ku kandziyisa swilo swi nga ri swingani emalembeni ya le mahlweni ka nyimpi a yi tekiwe hi hulumendhe, kutani vugandliselo lebyitsongo bya Sosayiti a byi pfariwile ni ku rindziwa. Xana a hi ta yi yisa njhani michini leyi eka tindhawu leti nga tirhiseriwaka vugandlisi bya le xihundleni?

Varindzi lava hlomeke, lava tirhaka hi ku siyerisana a va rindza ndhawu ya Sosayiti tiawara ta 24 hi siku. Hambi swi ri tano, rin’wana ra makhumbi ya le ndzhaku a ri ri ekusuhi ni xiporo lexi nga tirhisiwiki ngopfu. Kutani ni vusiku, hi ku tirhisa tindlela leti fanaka ni leti nga eka Ezekiyele 12:5-7, vatirhi van’wana lava hisekaka va le Bethele va nghene hi le makhumbini hi ku susa switina swin’wana. Loko se va nghenile a va tlherisela switina ekhumbini leswaku va nga voniwi. Hi ku endla marhengu lawa ya ni vusiku ku ringana mavhiki mambirhi, hi vukheta va ntshunxelele muchini lowutsongo wo kandziyisa, Linotype ni michini yin’wana. Kutani va nyanimela ni swiphemu swa yona, varindzi lava tirhaka va ri kona!

Hi ku famba ka nkarhi hi kume michini yin’wana eka tindhawu to karhi, kutani hi ku hatlisa mintirho yo kandziyisa ya le xihundleni se a yi famba hi matimba etindhawini to hambana-hambana le Sydney hinkwaro. Xisweswo, hi kote ku kandziyisa ni ku hlanganisa buku leyi nge Children swin’we ni tibuku ta mpimo lowu heleleke leti nge The New World, “The Truth Shall Make You Free,” na The Kingdom Is At Hand, swin’we ni ti-Yearbook of Jehovah’s Witnesses ta 1942, 1943, 1944 na 1945. Ku engetela kwalaho, hi nkarhi wa nsivelo wa malembe wolawo, Timbhoni ta Yehovha le Australia hinkwaro a ti hundziwanga hi nkandziyiso ni wun’we wa Xihondzo xo Rindza. Leswi swi hi tiyisekisile hakunene leswaku voko ra Yehovha a ri komanga.—Esaya 59:1.

Ku Hlangavetana Ni Maendzo Lama Nga Rindzeriwangiki

Hi nkarhi wa nkambelo lowukulu wa nkarhi wa nyimpi, vugandlisi bya bindzu a byi hamba byi endzeriwa hi vatirheli va hulumendhe lava a va kambela leswi swi kandziyisiwaka. Hikokwalaho, vugandliselo byin’wana bya hina bya le hansi a byi ri ni nchumu wo tsundzuxa, nkunupu ya le hansi leyi muamukela-vaendzi a kota ku yi fikelela hi ku olova. Loko ku ta munhu hi le switepisini, loyi a nga n’wi tiviki kumbe a tikomba a ri mukamberi, a a kandziya nkunupu.

Loko nkunupu yi kandziyiwa, a swi hlamarisa ku vona vanhu va huma hi mafasitere hi matlhelo hinkwawo! Vatirhi lava a va tsarisiwile a va sala leswaku va pfaletela maphepha lama kandziyisiweke ya timagazini ta Xihondzo xo Rindza kumbe tibuku tin’wana ta Bibele leti ti endliwaka. Leswi a va swi endla hi ku tirhisa maphepha lama kandziyisiweke, ya mpimo lowu fanaka ni ya tibuku tin’wana leti endleriweke vanhu van’wana va ta mabindzu.

Eka riendzo rin’wana ro tano, vakamberi vambirhi va tshame ehenhla ka tikhomiki, leti a ta ha ri emaphepheni ya mpimo lowukulu, kambe ehansi ka tona a ku ri ni maphepha ya timagazini ta Xihondzo xo Rindza leti ti kandziyisiweke vusiku lebyi hundzeke. Eka vugandliselo byin’wana bya doroba, a hi endla vugandlisi bya bindzu ni nhlikanhi ivi hi kandziyisa minkandziyiso ya Xihondzo xo Rindza ni vusiku kumbe hi mahelo-vhiki.

Ku Eneta Swilaveko Swa Hina Swa Maphepha

Ku kuma maphepha yo kandziyisa a ku ri xiphiqo lexikulu. Hambi swi ri tano, vugandliselo byin’wana lebyikulu lebyi a byi nga ha lavi mphakelo lowukulu wa maphepha hikwalaho ka leswi bindzu a ri nga fambi kahle hi nkarhi wa nyimpi, a byi tiyimisele ku xavisa lawa byi nga ma tirhisiki—hi nxavo wa le hansi. Kambe, hi nkarhi wun’wana hi kume maphepha eka ndhawu yin’wana.

Xikepe lexi a xi ta le Australia, a xi rhwale ndzhwalo lowukulu wa maphepha ya buraweni, kambe xikepe xi onhakile elwandle ivi mati ma nghena eka maphepha yo tala. Ndzhwalo hinkwawo wa maphepha wu xavisiwile, kutani xihlamariso xa kona, a ma laviwa hi hina ntsena. Leswi swi endle leswaku hi kota ku ma xava hi nxavo wa le hansi ngopfu. Hi omise maphepha lawa edyambyini, kutani hi londzovota yo tala, kutani hi ma tsema ma endla mpimo wa hina wo kandziyisa.

Xana a hi ta ri tirhisa ku endla yini phepha ra buraweni? Hi laha ku faneleke, hi ehlekete leswaku vahlayi va tikhomiki, va ta swi tsakela ku hlaya timhaka ta vona hambi ti tsariwe eka phepha leri ra muvala wun’wana. Xisweswo, hi tirhise phepha ro basa leri a hi ri na rona ro kandziyisa tibuku ta tikhomiki, ivi hi kandziyisela ka rona Xihondzo xo Rindza ni rungula rin’wana ra Sosayiti.

Xiphemu Lexikulu Xa Vavasati

Emalembeni ya nyimpi, vavasati vo tala va Vakreste le Australia va dyondze mintirho yo hlanganisela tibuku. Nhlikanhi wun’wana wo hisa swinene wa ximumu, van’wana va vona a va tirha va ri voxe eka garaji leyitsongo leyi a hi yi hirhile exitarateni xa le ndzhaku xa miako ya le Sydney. Leswaku va hlayiseka, a va pfale mafasitere ni tinyangwa hinkwato. Swibya swa swidamarheti swi humese musi wo hisa, lowu nun’hwaka, naswona ku hisa koloko a ku nga tiyiseleki. Kutani va hluvule va sala hi swo rhangisela.

Xikan’we-kan’we, ku twala munhu la gongondzaka enyangweni. Vamakwerhu va Vakreste va huwelerile va vutisa leswaku i mani, kutani ku hlamula mutirheli wa hulumendhe. A huma eka ndzawulo leyi hi nkarhi wa nyimpi a yi ri ni matimba yo yisa vanhu eka ndhawu yihi na yihi leyi a ku laveka kona vatirhi. Vamakwerhu va xisati va hlamule hi rito lerikulu, va vula leswaku a va nge n’wi nghenisi sweswi, hikuva a va tirha va ambale swirhangiselo swa vona ntsena, hikwalaho ka ku hisa.

Mutirheli u yime nkarhinyana; kutani a vula leswaku wa ha ya eka ndhawu yin’wana. U te u ta vuya hi mundzuka wa kona a ta kambela. Xikan’we-kan’we vavasati lava va Vakreste va hi bela riqingho kutani hi rhumela lori vusiku byebyo yi ya rhwala leswi a swi hlanganiseriwa, hi swi yisa eka ndhawu yin’wana.

Vunyingi bya lava a va endla ntirho wa hina wa vukandziyisi bya le xihundleni a va nga si tshama va tirha ntirho wo kandziyisa, kutani leswi swi hetisisiweke swi ndzi siye ndzi nga kanakani leswaku moya wa Yehovha wu nyikele mpfuno ni nkongomiso lowu lavekaka. A ku ri lunghelo lerikulu eka mina ni nsati wanga Lucy, loyi a tirheke laha a ku hlanganiseriwa tibuku kona, ni ku va xiphemu xa hinkwaswo leswi endliweke.

Xana ntirho wa hina wu kongomisiwe njhani eminkarhini yoleyo yo nonon’hwa? Mulanguteri wa rhavi la khomelaka wa Timbhoni ta Yehovha a a kume xileriso xo yirisiwa, xi huma eka hulumendhe, xi lava leswaku a ya tshama edorobeni ra mpfhuka wo ringana 100 wa tikhilomitara ku suka le Sydney. Xileriso lexi xi n’wi sivele ku famba mpfhuka wo tlula tikhilomitara ta nhungu ku suka endzeni ka doroba rero ku ya ehandle ka rona. Movha yin’we a yi pfumeleriwa ku chela tilitara ta mune ntsena ta petirolo hi n’hweti. Kambe vamakwerhu va endle nchumu wa vutshila lowu vitaniwaka xihumesi xa gasi—ku nga thini leri nga ni ntiko wa kwalomu ka hafu ya thani, leri boheleriwaka endzhaku ka movha. A ku hisiwa malahla eka rona, ma humesa khaboni monokisayidi leyi tirhaka tanihi petirolo. Vusiku byo hlayanyana vhiki na vhiki, mina ni vamakwerhu van’wana lava nga ni vutihlamuleri hi fambe hi mukhuva lowu hi ya hlangana ni mulanguteri endhawini leyi omeke ekusuhi ni doroba leri a hlongoleriweke eka rona. Xisweswo, hi bule hi timhaka to tala hi nga si chela malahla eka xihumesi xa gasi, ivi hi tlhelela le Sydney hi tiawara ta mahlambandlopfu.

Eku heteleleni, ku yirisiwa ka Timbhoni ta Yehovha ku yisiwe eHubyeni Leyikulu ya Australia. Muavanyisi u vule leswaku nsivelo i “nsele, a wu fanelanga naswona wa tshikilela” naswona u ntshunxe Timbhoni ta Yehovha hi ku helela eka nandzu wihi na wihi. Huvo Leyikulu hinkwayo yi seketele xiboho lexi, lerova hi kota ku ya emahlweni ni mintirho ya hina ya Mfumo leyi faneleke, hi ntshunxekile.

Swiavelo Ni Mikateko Yin’wana

Endzhaku ka nyimpi, vunyingi bya lava tirheke eka mintirho ya hina yo kandziyisa exihundleni va nghenele vutirheli bya vuphayona. Van’wana va vona endzhaku ka nkarhi va ye le Xikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watchtower le New York. Mina na Lucy a hi ehleketa hi pakani yoleyo, kambe hi ve ni n’wana wa wanhwana, kutani ndzi vona swi antswa ku tlhelela entirhweni wo kandziyisa. Hi khongelele leswaku Yehovha a hi pfuna nkarhi hinkwawo, leswaku hi rhangisa swilaveko swa Mfumo, naswona u hi pfunile. Ndzi endle xiavelo xin’wana xa vutirheli hi ndlela leyi landzelaka.

Ndzi amukele riqingho ro huma hi le ka Lloyd Barry, loyi a nga xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn New York. Hi nkarhi wolowo a ri mulanguteri la famba-fambaka le Sydney. U ndzi vutisile loko ndzi ri tiva siku ra nhlengeletano ya hina leyi landzelaka. Loko ndzi pfumela, u te: “Hi lava leswaku u langutela malunghiselelo ya swakudya.”

Ndzi hlamarilenyana, kutani ndzi vula leswi: “Kambe a ndzi si tshama ndzi swi endla sweswo evuton’wini bya mina.”

U hlamule hi ndlela yo tlanga a ku: “Makwerhu, se i nkarhi wa leswaku u dyondza!” Ku dyondza kona ndzi dyondzile kutani ndzi hambete ndzi va ni lunghelo ro langutela ntirho wa swakudya, hambi ku ri emintsombanweni leyikulu ku tlula malembe ya 40.

Emalembeni lama hundzeke, feme ya hina ya bindzu yo kandziyisa yi kurile, kutani leswi swi vange maendzo yo talanyana ya bindzu yo ya le ntsungeni wa malwandle. Nkarhi hinkwawo a ndzi endla maendzo lawa ma fambisana ni nkarhi wa mintsombano ya matiko hinkwawo leyi khomiwaka le Dorobeni ra New York ni kun’wana le United States. Leswi swi ndzi nyike nkarhi wo va ni vanhu lava va langutelaka tindzawulo to hambana-hambana ta ntsombano, ngopfu-ngopfu ntirho wa swakudya. Xisweswo, loko ndzi tlhelela le Australia, a ndzi swi kota ku antswa ku khathalela swilaveko swa mintsombano ya hina.

Hi malembe ya hina lama engetelekaka, mina na Lucy ha tivutisa loko a hi ta va hi swi kotile ku endla leswi engetelekeke, loko a hi lo velekiwa endzhakunyana. Hi tlhelo lerin’wana, leswi hi velekiweke hi 1914 na 1916 hi ku landzelelana, hi swi vona ku ri lunghelo lerikulu ku vona vuprofeta bya Bibele byi hetiseka emahlweni ka hina. Naswona hi khensa Yehovha hi mikateko leyi hi veke na yona yo dyondza ni vanhu vo tala ni ku va pfuna ku tiva ntiyiso ni ku va vona sweswi va n’wi tirhela tanihi vatirheli lava khuvuriweke. Hina hi khongelela leswaku hi hambeta hi n’wi tirhela hi laha ku nga heriki, masiku hinkwawo hi n’wi languta tanihi Mulawuri Lonkulu wa vuako hinkwabyo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 29]

Ku simekiwa ka vugandliselo eBethele ya le Strathfield, 1929-73

George Gibb a yime ekusuhi ni wun’wana wa michini leyi humesiweke eka vugandliselo hi khumbi ra le ndzhaku