Hanya Hi Ku Landza Dyondzo Leyi Hanyisaka

“Ku tinyiketela eka Xikwembu ku pfuna eka swilo hinkwaswo.”—1 TIMOTIYA 4:8.

1, 2. Xana vanhu va khumbeka ku fikela kwihi hi rihanyo ra vona, naswona vuyelo byi va byihi?

VANHU vo tala va nga pfumela hi ku olova leswaku rihanyo lerinene i xin’wana xa swilo swa risima swinene evuton’wini. Va heta nkarhi wo tala ni mali yo tala leswaku va tshama va hanyile ni ku endla leswaku va kuma vutshunguri lebyi faneleke loko byi laveka. Hi xikombiso, eUnited States ntsengo wa lembe na lembe wo hlayisa rihanyo emalembeni ya sweswinyana a wu tlula tibiliyoni tinharhu ta tirhandi. Sweswo swi fikelela mali yo tlula 10 000 wa tirhandi hi lembe eka wanuna, wansati ni n’wana un’wana ni un’wana etikweni rero, naswona ntsengo wa munhu ha un’we ematikweni lama hluvukeke a wu hambananga ngopfu ni lowu.

² Xana ku tirhisiwa hinkwako ka nkarhi, matimba ni mali ku tise yini? Entiyisweni ku hava loyi a nga kanetaka leswaku, loko ku langutiwa kahle, namuntlha hi ni switirhisiwa ni switirho swa vutshunguri leswi hluvukeke swinene ku tlula nkarhi wihi na wihi ematin’wini. Kambe, leswi a swi swi pfuketani swi endla leswaku hi va ni vutomi lebyinene. Entiyisweni, eka mbulavulo wun’wana lowu a wu hlamusela nongonoko wo hlayisa rihanyo lowu kunguhatiwaka eUnited States, muungameri wa kona u vule leswaku ku engetela eka “ku andza loku chavisaka ka madzolonga etikweni leri,” eka vaaki va le United States “ku ni vo tala lava nga ni AIDS, lava dzahaka ni ku nwa ku tlula mpimo, vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava nga ni makhwiri, swihlangi swo tala leswi tswariwaka swi ri ni ntiko wa le hansi” ku tlula matiko man’wana lama hluvukeke. Xana u gimete hi ku yini? “Hi fanele ku hundzula tindlela ta hina loko hakunene hi lava ku hanya kahle tanihi vanhu.”—Vagalatiya 6:7, 8.

Ndlela Ya Vutomi Leyi Hanyisaka

3. Hi ku ya hi ndhavuko wa khale wa Magriki, Pawulo u nyike ndzayo yihi?

³ Eka lembe xidzana ro sungula, Magriki a ma dume hi ku tikarhatela ka wona xivumbeko xa miri, ku kurisa tinyama ta miri, ni mimphikizano yo tsutsuma. Hi ndlela leyi hambaneke ni leswi, muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsalela Timotiya lontshwa a ku: “Hambiloko ku chuka-chukisa miri ku ri loku ku pfunaka hi matlhelo man’wana, [ku tinyiketela eka Xikwembu ku, NW] pfuna hi matlhelo hinkwawo, naswona [ku] tshembisa vutomi bya nkarhi lowu, ni bya lowu taka.” (1 Timotiya 4:8) Xisweswo, Pawulo a kombisa leswi vanhu va swi pfumelaka namuntlha, ku nga mhaka ya leswaku mirhi ya vutshunguri kumbe swilo swo tiyisa miri a swi tiyisekisi rihanyo lerinene. Kambe, Pawulo wa hi tiyisekisa leswaku lexi nga xa nkoka i ku hlakulela rihanyo ra moya ni ku tinyiketela eka Xikwembu.

4. Hi yihi mimpfuno ya ku tinyiketela eka Xikwembu?

⁴ Ndlela yo tano ya pfuna eka “vutomi bya nkarhi lowu” hikuva yi hi sirhelela eka swilo leswi vavisaka leswi vanhu lava nga chaviki Xikwembu, kumbe lava nga ni ‘xivumbeko kumbe xiyimo xa ku chava Xikwembu,’ va tivavisaka ha swona. (2 Timotiya 3:5; Swivuriso 23:29, 30; Luka 15:11-16; 1 Vakorinto 6:18; 1 Timotiya 6:9, 10) Lava pfumelaka ku hanya hi ku landza ku tinyiketela eka Xikwembu va xixima milawu ni swilaveko swa Xikwembu, naswona sweswo swi va susumetela ku hanya hi dyondzo ya Xikwembu leyi hanyisaka. Ndlela yo tano yi va nyika rihanyo, ku eneriseka ni ntsako wa moya ni wa miri. Kutani va “tihlengeletela xuma lexinene, lexi tiyeke, xa minkarhi leyi taka, leswaku va ta amukela vutomi bya xiviri.”—1 Timotiya 6:19.

5. Pawulo u nyikele swiletelo swihi endzimaneni yakwe ya vumbirhi ya papila leri yaka eka Tito?

⁵ Tanihi leswi vutomi lebyi kongomisiwaka hi dyondzo ya Xikwembu leyi hanyisaka byi tisaka mikateko yo tano sweswi ni le nkarhini lowu taka, hi fanele hi swi tiva kahle, hi ndlela leyi tirhaka, leswaku hi nga hanya njhani hi ku landza dyondzo ya Xikwembu leyi hanyisaka. Muapostola Pawulo u nyike nhlamulo epapileni rakwe leri yaka eka Tito. Hi ta kambisisa ndzima ya vumbirhi ya buku yoleyo, laha a leriseke Tito leswaku a ‘hambeta a vulavula swilo leswi fanelaka dyondzo leyi hanyisaka.’ Hakunene hina hinkwerhu, lavatsongo ni lavakulu, va xinuna ni va xisati, hi nga pfuneka eka ‘dyondzo leyi hanyisaka’ namuntlha.—Tito 1:4, 5; 2:1.

Ndzayo Ya Vakulukumba

6. Xana Pawulo u nyikele ndzayo yihi eka “vavanuna lava kuleke,” naswona ha yini leswi a swi kombisa musa wa yena?

⁶ Xo sungula, Pawulo u laye vakulukumba evandlheni. Hlaya Tito 2:2. “Vavanuna lava kuleke,” tanihi ntlawa, va xiximiwa ni ku tekiwa tanihi swikombiso leswinene swa ripfumelo ni vutshembeki. (Levhitika 19:32; Swivuriso 16:31) Hikwalaho ka leswi, van’wana va nga ha kanakana ku laya vakulukumba kumbe ku va nyika swiringanyeto etimhakeni leti nga riki ta nkoka ngopfu. (Yobo 32:6, 7; 1 Timotiya 5:1) Hikwalaho, swi kombisa musa wa Pawulo leswi a nga rhanga a vulavula hi vakulukumba, naswona a swi ta va swinene leswaku va yingisa marito ya Pawulo ni ku tiyiseka leswaku, ku kotisa Pawulo, va lulameriwa hi ku tekeleriwa.—1 Vakorinto 11:1; Vafilipiya 3:17.

7, 8. (a) Xana ku ‘ringanisela emikhuveni’ swi katsa yini? (b) Ha yini ku va ni ‘ndzhuti’ ku ringanisiwa ni ‘ku hluteka emianakanyweni’?

⁷ Xo sungula, vakulukumba va Vakreste va fanele va ‘ringanisela emikhuveni.’ Hambi leswi rito ro sungula ri nga ha kombetelaka eka mukhuva wa ku nwa (“hi ku pima,” Kingdom Interlinear), hi tlhelo rin’wana ri vula ku xiyaxiya, ku hleleka enhlokweni kumbe ku hluteka. (2 Timotiya 4:5; 1 Petro 1:13) Xisweswo, hambi va ri karhi va nwa kumbe va endla swilo swin’wana, vakulukumba va fanele va ringanisela, va nga tluli mpimo kumbe va hundzeleta.

⁸ Kutani, va fanele va tlhela “va va ni ndzhuti” ni ‘ku hluteka emianakanyweni.’ Ku va ni ndzhuti kumbe ku xiximeka, ku chaviseka, ni ku lulameriwa hi xichavo, hakanyingi swi fambisana ni malembe. Kambe, van’wana va nga ha va ni ndzhuti lowu tlurisaka, va nga swi koti ku lehisela vantshwa mbilu loko va endla swilo hi tinghitsi. (Swivuriso 20:29) Hi yona mhaka leyi ‘ku va ni ndzhuti’ ku ringanisiwaka ni ‘ku hluteka emianakanyweni.’ Vakulukumba va fanele va va ni ndzhuti lowu fambisanaka ni malembe, kambe hi nkarhi lowu fanaka va ringanisela, va lawula mintlhaveko ni minsusumeto ya vona khwatsi.

9. Ha yini vakulukumba va fanele va va ni rihanyo ra ripfumelo ni rirhandzu, ngopfu-ngopfu ni ra ku tiyisela?

⁹ Eku heteleleni, vakulukumba va fanele va va ni ‘rihanyo ra ripfumelo, ra rirhandzu, ni ra ku tiyisela.’ Minkarhi yo tala ematsalweni yakwe, Pawulo u longoloxe ripfumelo ni rirhandzu swin’we ni ntshembo. (1 Vakorinto 13:13; 1 Vatesalonika 1:3; 5:8) Laha u sive “ntshembo” hi “ku tiyisela.” Kumbexana swi vangiwa hi leswi munhu a nga ha helaka matimba hi ku famba ka malembe. (Eklesiasta 12:1) Hambi swi ri tano, hi laha Yesu a kombiseke ha kona, “loyi a tiyiselaka ku fika makumu, hi yena loyi a nga ta ponisiwa.” (Matewu 24:13) Ku engetela kwalaho, vakulukumba i swikombiso leswinene eka lavan’wana ku nga ri hi malembe ya vona kumbe ntokoto wa vona ntsena kambe hikwalaho ka timfanelo ta vona leti tiyeke ta moya—ripfumelo, rirhandzu ni ku tiyisela.

Eka Vavasati Lava Kuleke

10. Hi yihi ndzayo leyi Pawulo a yi nyikaka “vavasati lava kuleke” evandlheni?

¹⁰ Endzhaku ka sweswo Pawulo u vulavule hi vavasati lava kuleke evandlheni. Hlaya Tito 2:3. “Vavasati lava kuleke” i swirho leswi kuleke exikarhi ka vavasati evandlheni, ku katsa ni vavasati va “vavanuna lava kuleke” ni vamanana na vakokwana va swirho swin’wana. Hi ndlela yoleyo, va nga va ni nkucetelo lowukulu, wa leswinene kumbe leswo biha. Hi yona mhaka leyi Pawulo a sunguleke marito yakwe hi ndlela leyi, “byela ni,” a vula leswaku “vavasati lava kuleke” na vona va ni vutihlamuleri lebyi va faneleke va byi hetisisa leswaku va endla xiphemu xa vona evandlheni.

11. Mahanyelo lama xiximekaka hi wahi?

¹¹ Xo sungula, ‘vavasati lava kuleke a va ve ni mahanyelo lama xiximekaka,’ ku vula Pawulo. ‘Mahanyelo’ i xikombiso xa le handle xa langutelo ra le ndzeni ni vumunhu bya le ndzeni, leswi kombisiwaka hi ku tikhoma ni ku languteka. (Matewu 12:34, 35) Kutani, langutelo kumbe vumunhu bya wansati la kuleke wa Mukreste byi fanele ku va byihi? Hi rito rin’we, byi fanele byi ‘xiximeka.’ Rito leri ri hundzuluxeriwa ri huma eritweni ra Xigriki leri vulaka “lexi fanelekaka evanhwini, swiendlo kumbe swilo leswi hlawulekeke eka Xikwembu.” Leyi i ndzayo leyi faneleke hakunene loko hi xiya nkucetelo lowu va nga na wona eka van’wana, ngopfu-ngopfu eka vavasati lavantshwa evandlheni.—1 Timotiya 2:9, 10.

12. Xana hi wahi matirhiselo yo biha ya ririmi lawa hinkwerhu hi faneleke hi ma papalata?

¹² Endzhaku ku landzela swilo leswi nga riki swinene: “Va nga vi na mahlevo, va nga vi mahlonga ya byalwa.” Swa tsakisa leswi swilo leswi swi tsariweke swin’we. Profesa E. F. Scott u ri: “Eminkarhini ya khale, laha vhinyo a ku ri yona ntsena xakunwa xa xihoko, eswinkhubyaneni swa vona swa vhinyo, vavasati lava kuleke a va hleva vaakelani va vona.” Vavasati va khathala ngopfu hi vanhu ku tlula leswi vavanuna va khatharisaka xiswona, ku nga mhaka leyi nkhensekaka swinene. Kambe, nkhathalelo wu nga hundzuka rihlevo hambi ku lumbeta, ngopfu-ngopfu loko ririmi ri rhetisiwa hi swakunwa. (Swivuriso 23:33) Hakunene, hinkwavo lava hanyaka hi ku landza ndlela leyi hanyisaka, vavanuna ni vavasati, va endla kahle loko va tivonela eka ntlhamu lowu.

13. Vavasati lava kuleke va nga va vadyondzisi hi tindlela tihi?

¹³ Malunghana ni ndlela leyi akaka yo tirhisa nkarhi lowu nga kona, vavasati lava kuleke va khutaziwa ku va ‘vadyondzisi va leswo lulama.’ Kun’wana, Pawulo u nyike swiletelo leswi kongomeke swa leswaku vavasati a va fanelanga va va vadyondzisi evandlheni. (1 Vakorinto 14:34; 1 Timotiya 2:12) Hambi swi ri tano, leswi a swi va siveli ku dyondzisa vutivi bya Xikwembu bya risima endyangwini wa vona ni le vanhwini. (2 Timotiya 1:5; 3:14, 15) Nakambe va nga pfuna swinene hi ku va swikombiso leswinene swa Vukreste eka vavasati lavantshwa evandlheni, hi laha tindzimana leti landzelaka ti kombisaka ha kona.

Eka Vavasati Lavantshwa

14. Vavasati lavantshwa va Vakreste va nga ku kombisa njhani ku ringanisela emintirhweni ya vona?

¹⁴ Loko a khutaza vavasati lava kuleke leswaku va va ‘vadyondzisi va leswo lulama,’ Pawulo u boxe vavasati lavantshwa hi ku kongoma. Hlaya Tito 2:4, 5. Hambi leswi vuleteri byo tala byi khumbaka timhaka ta ndyangu, vavasati lavantshwa va Vakreste a va fanelanga va hundzeleta swilo, va nga tshiki ku rhandza swilo leswi vonakaka ku fuma vutomi bya vona. Ematshan’wini ya sweswo va fanele ‘va hluteka emianakanyweni, va tenga, va va lavanene,’ naswona ku tlula hinkwaswo, va tiyimisela ku seketela lunghiselelo ra Vukreste ra vunhloko, “leswaku Rito ra Xikwembu ri ta ka ri nga sandziwi.”

15. Ha yini vavasati lavantshwa vo tala emavandlheni va fanele ku bumabumeriwa?

¹⁵ Namuntlha, xiyimo xa ndyangu xi hambane ngopfu ni leswi a xi ri xiswona enkarhini wa Pawulo. Mindyangu yo tala yi hambanile eripfumelweni, naswona yin’wana yo va ni mutswari un’we ntsena. Hambi emindyangwini leyi tekiwaka yi ri ya ntolovelo, a ya ha talanga mindyangu leyi wansati kumbe manana a tshamaka a hlayisa kaya masiku hinkwawo. Hinkwaswo leswi swi vanga ntshikilelo ni vutihlamuleri lebyikulu eka vavasati lavantshwa va Vakreste, kambe leswi a swi yi susi mindzhwalo ya vona ya Matsalwa. Hikwalaho, swa tsakisa swinene ku vona vavasati lavantshwa vo tshembeka va tirha hi matimba leswaku va ringanisela mintirho ya vona yo tala va tlhela va kota ku rhangisa swilaveko swa Mfumo, van’wana va endla vutirheli bya nkarhi hinkwawo tanihi maphayona ya nkarhinyana kumbe ya nkarhi hinkwawo. (Matewu 6:33) Va fanele ku bumabumeriwa hakunene!

Eka Vavanuna Lavantshwa

16. Xana Pawulo u va nyike ndzayo yihi vavanuna lavantshwa, naswona ha yini yi fike hi nkarhi?

¹⁶ Endzhaku ka sweswo Pawulo u vulavule hi vavanuna lavantshwa ku katsa na Tito. Hlaya Tito 2:6-8. Hikwalaho ka tindlela leti hambukeke ni leti onhaka ta vantshwa vo tala namuntlha—ku dzaha, ku tirhisa swidzidzirisi ni swakunwa swa xihoko hi ndlela yo biha, rimbewu leri thyakeke ni swilo swin’wana swa misava, tanihi mintlango yo homboloka ni vuyimbeleri, swin’we ni vuhungasi lebyi thyakeke—lexi i xitsundzuxo lexi fikeke hi nkarhi hakunene eka vantshwa va Vakreste lava lavaka ku hanya hi ku landza ndlela leyi hanyisaka ni leyi enerisaka.

17. Xana jaha ri nga ‘hluteka emianakanyweni’ ni ku va “xikombiso xa mintirho leyinene” hi ndlela yihi?

¹⁷ Ku hambana ni vantshwa va misava, vavanuna lavantshwa va Vakreste va fanele va ‘hluteka emianakanyweni’ ni ku va “xikombiso xa mintirho leyinene.” Pawulo u hlamusele leswaku mianakanyo leyi hlutekeke ni leyi wupfeke a yi kumiwi hi lava hlayaka ntsena, kambe yi kumiwa hi lava “hi ku tirhisa matimba ya vona ya mianakanyo va leteriwaka ku hlawula leswinene eka leswo biha.” (Vaheveru 5:14, NW) A hi ku tsakisa ka swona ku vona majaha ma tirhisa nkarhi ni ntamu wa vona leswaku va hlanganyela hi xitalo emintirhweni yo tala evandlheni ra Vukreste, ematshan’wini yo tlanga hi matimba ya vona ya vuntshwa va endla mintirho leyi nga pfuniki van’wana! Loko va endla sweswo, ku kotisa Tito, va nga va swikombiso swa “mintirho leyinene” evandlheni ra Vukreste.—1 Timotiya 4:12.

18. Xana swi vula yini ku dyondzisa leswi tengeke, ku va ni ndzhuti ni ku vula marito yo tenga?

¹⁸ Vavanuna lavantshwa va tsundzuxiwa leswaku “ku dyondzisa ka [vona] a ku ve loku [tengeke], [va] va ni ndzhuti; [va] tirhisa marito lama nga wona ya xiviri, lama nga solekiki.” Ku dyondzisa loku ‘tengeke’ ku fanele ku sekeriwa swinene eRitweni ra Xikwembu; hikwalaho, vavanuna lavantshwa va fanele va va swichudeni swa Bibele leswi gingiritekaka. Ku fana ni vakulukumba, vavanuna lavantshwa na vona va fanele va va ni ndzhuti. Va fanele va lemuka leswaku ku va mutirheli wa Rito ra Xikwembu i vutihlamuleri lebyikulu, hikwalaho va fanele va ‘hanya hi mukhuva lowu lulamelaka mahungu lamanene.’ (Vafilipiya 1:27) Hi laha ku fanaka ririmi ra vona ri fanele ri ‘basa’ naswona ‘ri nga tshuki ri soleka,’ leswaku vakaneti va nga vi na xisolo.—2 Vakorinto 6:3; 1 Petro 2:12, 15.

Eka Mahlonga Ni Malandza

19, 20. Xana lava tirhelaka van’wana va nga “komba ku saseka ka leswi dyondzisiwaka hi tlhelo ra Xikwembu Muponisi wa hina” hi ndlela yihi?

¹⁹ Eku heteleleni, Pawulo u vulavule hi lava tirhelaka vanhu van’wana. Hlaya Tito 2:9, 10. A hi vangani exikarhi ka hina namuntlha lava nga mahlonga kumbe malandza, kambe vo tala i vathoriwa ni vatirhi lava tirhelaka van’wana. Xisweswo, misinya ya milawu leyi kombisiweke hi Pawulo yi tirha hi laha ku fanaka ni namuntlha.

²⁰ Ku “yingisa vini va [v]ona . . . etimhakeni hinkwato” swi vula leswaku vatirhi lava nga Vakreste va fanele va xixima vathori va vona ni varhangeri va vona. (Vakolosa 3:22) Nakambe va fanele va tiviwa tanihi vatirhi vo tshembeka, va tirha siku hinkwaro tanihi mfanelo ya muthori wa vona. Naswona va fanele va hlayisa mpimanyeto lowu tlakukeke wa ku tikhoma ka Vukreste laha va tirhaka kona, ku nga khathariseki ndlela leyi van’wana va tikhomaka ha yona. Hinkwaswo leswi va swi endlela leswaku “va ta komba ku saseka ka leswi dyondzisiwaka hi tlhelo ra Xikwembu Muponisi wa hina.” I ko tala hakunene hi twa hi vuyelo lebyi tsakisaka loko vahlaleri lavanene va amukela ntiyiso hi mhaka ya ku tikhoma lokunene ka vatirhi-kulobye kumbe vathori lava nga Timbhoni! Leyi i hakelo leyi Yehovha a yi nyikaka lava landzelaka dyondzo yakwe leyi hanyisaka hambi ku ri etindhawini leti va tirhaka eka tona.—Vaefesa 6:7, 8.

Vanhu Lava Basisiweke

21. Ha yini Yehovha a hi nyike dyondzo leyi hanyisaka, naswona hi fanele hi yi amukela njhani?

²¹ Dyondzo leyi hanyisaka leyi Pawulo a yi hlamuseleke a hi nxaxamelo wa milawu ya mahanyelo kumbe tindlela ta mahanyelo leti hi nga ha ti langutaka ntsena loko hi swi tsakela. Pawulo u ye emahlweni a hlamusela xikongomelo xa yona. Hlaya Tito 2:11, 12. Hikwalaho ka rirhandzu ni musa wa yena lowu nga fanelangiki eka hina, Yehovha Xikwembu u hi nyike dyondzo leyi hanyisaka leswaku hi dyondza ku hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo ni lebyi enerisaka eminkarhini leyi yo nonon’hwa, leyi nga ni khombo. Xana wa swi tsakela ku amukela dyondzo leyi hanyisaka, u hanya hi ku landza yona? Ku endla sweswo swi ta vula ku pona ka wena.

22, 23. Xana hi yihi mikateko leyi hi yi kumaka loko hi hanya hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka?

²² Ku tlula kwalaho, ku hanya hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka swi hi nyika lunghelo leri hlawulekeke sweswi ni ntshembo lowu tsakisaka wa nkarhi lowu taka. Hlaya Tito 2:13, 14. Hakunene, ku hanya hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka swi hi hambanisa ni misava leyi onhakeke, leyi faka, tanihi vanhu lava basisiweke. Marito ya Pawulo ma fana ni switsundzuxo swa Muxe eka vana va Israyele eSinayi: “Yehova, . . . o ta ku tlakusa henhla ka matiko hikwawo lawa a ma endleke, a ku nyika ku ḍuna, ni ku twala, ni ku kwetsima, u v̌a tiko le’ri hlawuleriweke Yehova, Šikwembu ša wena, hi laha a ku byeleke ha kona.”—Deteronoma 26:18, 19.

²³ Onge hi nga tlangela lunghelo ra ku va vanhu va Yehovha lava basisiweke hi ku hanya hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka! Nkarhi hinkwawo a hi xalamukeleni ku fularhela xiyimo xihi na xihi lexi nga kombisiki ku chava Xikwembu ni lexi kombisaka ku navela ka misava, xisweswo hi tshama hi basile ni ku fanelekela ku tirhisiwa hi Yehovha entirhweni lowukulu lowu endliwaka namuntlha.—Vakolosa 1:10.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Ha yini ku tinyiketela eka Xikwembu ku pfuna eka swilo hinkwaswo?

◻ Vavanuna ni vavasati lava kuleke va Vakreste va nga hanya njhani hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka?

◻ Hi yihi dyondzo leyi hanyisaka leyi Pawulo a yi nyikeke vavanuna ni vavasati lavantshwa evandlheni?

◻ Xana i lunghelo ni mikateko yihi leyi hi nga yi kumaka loko hi hanya hi ku landza dyondzo leyi hanyisaka?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]

Vo tala namuntlha va tirhisa ndzayo leyi nga eka Tito 2:2-4