Xiphiqo Xa Dyondzo Ya Ntivo-vukwembu

“MHAKA ya ku nga fi ka moya-xiviri ni ku pfumela eku pfukeni ka vafi . . . i mianakanyo yimbirhi leyi hambaneke kule, leyi ku hlawula ku faneleke ku endliwa eka yona.” Marito lawa ya Philippe Menoud ma katsakanya xiphiqo lexi langutaneke ni Maprotestente ni vafundhisi va Khatoliki malunghana ni xiyimo xa vafi. Bibele yi vulavula hi ntshembo wa ku pfuxiwa “hi siku ra makumu.” (Yohane 6:39, 40, 44, 54) Kambe Gisbert Greshake u ri, ntshembo wa vapfumeri vo tala “wu titshege hi ku nga fi ka moya-xiviri, lowu hambanaka ni miri eku feni ivi wu tlhelela eka Xikwembu, kasi ntshembo wa ku pfuka ka vafi a wa ha nyawuli, kumbe wu nyamalarile.”

Emhakeni yoleyo, ku pfuka xiphiqo lexikulu, Bernard Sesboüé wa hlamusela: “Hi xihi xiyimo xa vafi enkarhini wa le ‘xikarhi’ ka ku fa ka miri wa vona ni ku pfuxiwa ko hetelela?” Xivutiso xexo xi tikomba xi ve mhaka ya njhekanjhekisano wa vafundhisi emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke. Xi vangiwe hi yini? Naswona xa nkoka swinene, hi wihi ntshembo wa ntiyiso wa lava feke?

Masungulo Ni Ku Kula Ka Xiphiqo

Vakreste vo sungula a va yi twisisa kahle mhaka leyi. A va swi tiva hi ku ya hi Matsalwa leswaku vafi a va twi nchumu, hikuva Matsalwa ya Xiheveru ma ri: “La’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu . . . šiv̌andleni ša v̌afi laha u yaka kona, a ka ha ri na ntiro, hambi makungu, ni ku tiv̌a, hambi v̌utlhari.” (Eklesiasta 9:5, 10) Vakreste volavo a va ri ni ntshembo wa leswaku ku pfuxiwa ka vafi ku ta endleka eka ‘vukona bya Hosi’ bya nkarhi lowu taka. (1 Vatesalonika 4:13-17) A va nga langutelanga leswaku va ta hanya kun’wana va rindzele nkarhi wolowo. Joseph Ratzinger, loyi sweswi a nga mufambisi wa Vandlha ra le Vatican ra Dyondzo ya Ripfumelo u ri: “Ku hava xitiyisekiso xa dyondzo eKerekeni ya khale lexi a xi tiyisekisa ku nga fi ka moya-xiviri.”

Hambi swi ri tano, Nuovo dizionario di teologia, yi hlamusela leswaku loko hi hlaya tibuku ta Vatatana va Kereke, vo tanihi Augustine kumbe Ambrose, “hi xiya swin’wana leswintshwa malunghana ni xiyimo xa Bibele—ku fika ka makumu ya Magriki, loku hambaneke ngopfu ni ka Vayuda va Vakreste.” Dyondzo leyi leyintshwa a yi sekeriwe eka “ku nga fi ka moya-xiviri, ku avanyisiwa ka munhu ha un’we a kuma hakelo kumbe nxupulo endzhaku ka sweswo.” Xisweswo, ku vutisiwe xivutiso malunghana ni “xiyimo xa le xikarhi”: Loko moya-xiviri wu pona rifu ra miri, ku endleka yini eka wona loko wa ha rindzele ku pfuxiwa hi “siku ra makumu”? Lexi i xiphiqo lexi vafundhisi va tsandzekeke ku xi tlhantlha.

Eka lembe-xidzana ra vutsevu C.E., Mupapa Gregory I u vule leswaku eku feni mimoya-xiviri yi suka xikan’we yi ya exivandleni xa yona. Mupapa John XXII wa lembe-xidzana ra vu-14 a a kholwa leswaku vafi va ta amukela hakelo yo hetelela eSikwini ra ku Avanyisa. Hambi swi ri tano, Mupapa Benedict XII u kanete murhangeri wakwe. Epapileni ra vupapa Benedictus Deus (1336), u vule leswaku “mimoya-xiviri ya vafi yi nghena eka xiyimo xa ntsako lowukulu [tilo], ku basisiwa [pagatori], kumbe ku avanyisiwa [tihele] endzhaku ka rifu, yi ya hlangana ni mimiri ya yona leyi pfuxiweke loko ku hela misava.”

Ku nga khathariseki njhekanjhekisano ni ku phikizana, lexi a ku ri xiyimo xa tikereke ta Vujagana hi malembe-xidzana yo tala, hambi leswi tikereke ta Maprotestente ni ta Orthodox ti nga pfumeriki eka pagatori. Hambi swi ri tano, ku sukela eku heleni ka lembe-xidzana leri hundzeke, nhlayo leyi kulaka ya vadyondzisi yi kombise masungulo lama nga riki kona eBibeleni ya dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri, kutani hikwalaho ka sweswo, “dyondzo ya ntivo-vukwembu ya manguva lawa hakanyingi yi ringeta ku teka munhu tanihi nchumu wun’we lowu helaka eku feni.” (The Encyclopedia of Religion) Hikwalaho, vahlamuseri va Bibele swa va tikela ku seketela vukona bya “xiyimo xa le xikarhi.” Xana Bibele ya vulavula ha xona, kumbe xana yi nyika ntshembo lowu hambaneke?

Xana Pawulo A A Pfumela Leswaku Ku Ni “Xiyimo Xa Le Xikarhi”?

Catechism of the Catholic Church yi ri: “Leswaku hi pfuka na Kreste, hi fanele ku fa na Kreste: hi fanele ‘hi suka emirini kutani hi va swin’we ni Hosi’. [2 Vakorinto 5:8] Eku ‘sukeni’ koloko loku ku nga rifu moya-xiviri wu hambana ni miri. [Vafilipiya 1:23] Wu ta tlhela wu hlangana ni miri hi siku ra ku pfuka ka vafi.” Kambe etindzimaneni leti tshahiweke laha, xana muapostola Pawulo u vula leswaku moya-xiviri wu pona rifu ra miri kutani wu rindzela “Ku Avanyisa Ko Hetelela” leswaku wu tlhela wu hlanganisiwa ni miri?

Eka 2 Vakorinto 5:1, Pawulo u vulavula hi rifu rakwe naswona u vulavula hi ‘ntsonga wa laha misaveni’ lowu ‘onhakaka.’ Xana a a anakanya hi miri lowu siyiwaka hi moya-xiviri wa wona? E-e. Pawulo a pfumela leswaku munhu i moya-xiviri, ku nga ri swona leswaku u ni moya-xiviri. (Genesa 2:7; 1 Vakorinto 15:45) Pawulo a ri Mukreste la totiweke hi moya loyi ntshembo wakwe, ku fana ni wa vamakwavo va lembe-xidzana ro sungula, a ‘wu hlayiseriwe ematilweni.’ (Vakolosa 1:5; Varhoma 8:14-15) Hikwalaho, ‘ku navela lokukulu’ ka yena a ku ri leswaku a pfuxeriwa etilweni tanihi xivumbiwa xa moya lexi nga riki na ku fa enkarhini lowu vekiweke hi Xikwembu. (2 Vakorinto 5:2-4) Loko a vulavula hi ntshembo lowu, u tsale leswi: “Hi ta hundzuriwa . . . eku beni ka mhalamhala ya makumu; mhalamhala yi ta twala, kutani vafi va ta pfuxiwa va hambaniseriwa makumu ni ku onhaka, kutani hina hi ta hundzuriwa.” (Xiitaliki i xerhu.)—1 Vakorinto 15:51, 52.

Eka 2 Vakorinto 5:8, Pawulo u ri: “Hi tiya nhlana, naswona a hi ta tsakela ku rhurha emirini lowu, leswaku hi ta va ekaya eHosini.” Van’wana va pfumela leswaku marito lawa ma vula xiyimo xa ku rindza. Volavo va tlhela va vulavula hi xitshembiso xa Yesu eka valandzeri vakwe vo tshembeka xa leswaku u ya lunghiselela ndhawu leyi a nga ta ‘va amukela eka yona va va na yena.’ Kambe xana mintshembo yo tano a yi ta hetiseka rini? Kreste u vule leswaku a swi ta endleka loko ‘a ta nakambe’ eka vukona byakwe bya nkarhi lowu taka. (Yohane 14:1-3) Hi ku fanana, eka 2 Vakorinto 5:1-10, Pawulo u vule leswaku ntshembo lowu Vakreste lava totiweke va nga na wona a ku ri ku dya ndzhaka ya vutshamo bya le tilweni. Leswi a swi ta hetiseka, hayi hi xiyimo lexi anakanyeriwaka xa ku nga fi ka moya-xiviri, kambe a swi ta tisiwa hi ku pfuxiwa eka vukona bya Kreste. (1 Vakorinto 15:23, 42-44) Exegete Charles Masson u gimeta hi leswaku 2 Vakorinto 5:1-10 “yi nga twisisiwa kahle handle ko anakanya hi ‘xiyimo xa le xikarhi.’”

Eka Vafilipiya 1:21, 23, Pawulo u ri: “Eka mina, ku hanya i Kriste, ni ku fa i ku vuyeriwa. Ndzi susumetiwa hala ni hala: Ku navela ka mina i ku rhurha ndzi ya tshama na Kriste, hikuva hi swona leswi sasekeke ngopfu.” Xana Pawulo laha u vulavula hi “xiyimo xa le xikarhi”? Van’wana va ehleketa tano. Hambi swi ri tano, Pawulo u vula leswaku a a susumetiwa hala ni hala hi swilo swimbirhi—vutomi kumbe rifu. U engeterile a ku, “ku navela ka mina,” a boxa ndlela ya vunharhu leyi nga ha vaka kona, “i ku rhurha ndzi ya tshama na Kriste.” Xana i “ku rhurha” a ya va na Kreste endzhakunyana ka rifu? Ina, hi laha se hi voneke ha kona, Pawulo a a pfumela leswaku Vakreste vo tshembeka lava totiweke a va ta pfuxiwa enkarhini wa vukona bya Kreste. Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku a ehleketa hi swiendlakalo swa nkarhi wolowo.

Leswi hi nga swi vona emaritweni yakwe lama kumekaka eka Vafilipiya 3:20, 21 na 1 Vatesalonika 4:16. “Ku rhurha” ko tano enkarhini wa vukona bya Kreste Yesu a ku ta endla leswaku Pawulo a amukela hakelo leyi Xikwembu xi n’wi lunghiseleleke yona. Leswaku a ri ni ntshembo lowu swi vonaka emaritweni yakwe lawa a ma byeleke Timotiya lontsongo: “Leswi saleke, hileswaku harhi ya vahluri yi ndzi yimerile, ku nga ku lulama loku Hosi, muavanyisi lowo lulama, yi nga ta ndzi nyika hi siku lerikulu; kutani a yi nga nyiki mina ntsena, kambe yi ta nyika ni hinkwavo lava tsakeleke ku humelela ka yona.”—2 Timotiya 4:8.

Ku Pfuka Ka Vafi—Ntiyiso Lowu Vangamaka Wa Bibele

Vakreste vo sungula va teke ku pfuka ka vafi tanihi xiendlakalo lexi a xi ta sungula enkarhini wa vukona bya Kreste, naswona va kume matimba ni nchavelelo eka ntiyiso lowu lowunene wa Bibele. (Matewu 24:3; Yohane 5:28, 29; 11:24, 25; 1 Vakorinto 15:19, 20; 1 Vatesalonika 4:13) Hi ku tshembeka va rindzele ntsako wolowo wa nkarhi lowu taka, va ala tidyondzo ta vugwinehi ta moya-xiviri lowu nga fiki.—Mintirho 20:28-30; 2 Timotiya 4:3, 4; 2 Petro 2:1-3.

Ina, ku pfuka a hi ka Vakreste lava nga ni ntshembo wa le tilweni ntsena. (1 Petro 1:3-5) Vapatriarka ni malandza man’wana ya khale ya Xikwembu va kombise ripfumelo eka vuswikoti bya Yehovha byo tlherisela vafi evuton’wini emisaveni. (Yobo 14:14, 15; Daniyele 12:2; Luka 20:37, 38; Vaheveru 11:19, 35) Hambi ku ri tibiliyoni leti a ti nga xi tivi Xikwembu eka malembe-xidzana lama hundzeke ti ta kuma lunghelo ro tlhela ti hanya eparadeyisini ya laha misaveni, hikuva “lavo lulama ni lava nga lulamangiki va ta pfuka eku feni.” (Mintirho 24:15; Luka 23:42, 43) Xana lowu a hi ntshembo lowu tsakisaka?

Ematshan’weni yo hi endla hi pfumela leswaku ku xaniseka ni rifu swi ta tshama swi ri kona, Yehovha u vulavula hi nkarhi lowu ‘nala lowo hetelela, rifu,’ a nga ta herisiwa kutani vanhu vo tshembeka va ta hanya hi masiku emisaveni leyi endliweke Paradeyisi. (1 Vakorinto 15:26; Yohane 3:16; 2 Petro 3:13) Swi ta hlamarisa hakunene ku vona varhandziwa va hina va tlhela va hanya! Ntshembo lowu lowu tiyeke wu antswa ngopfu ku tlula mianakanyo ya ku nga fi ka moya-xiviri wa munhu—dyondzo leyi sekeriweke eka filosofi ya Magriki, hayi eRitweni ra Xikwembu! Loko u seketela ntshembo wa wena exitshembisweni xa Xikwembu lexi tiyeke, na wena u nga tiyiseka leswaku ku nga ri khale “rifu a ri nga ha vi kona”!—Nhlavutelo 21:3-5.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Ku pfuka ka vafi i ntiyiso lowu vangamaka wa Bibele