Xana Ntshembo Wa Wena Wa Ku Pfuxiwa Ka Vafi Wu Tiye Ku Fikela Kwihi?
“Hi mina ku pfuka ka lava feke ni vutomi. Loyi a kombisaka ripfumelo eka mina, hambiloko a fa, u ta hanya.”—YOHANE 11:25.
1, 2. Hikwalaho ka yini munhu loyi a nga mugandzeri wa Yehovha a fanele a tiyiseka hi ntshembo wa ku pfuka ka vafi?
XANA ku pfuxiwa ka vafi u ku tshemba ku fikela kwihi? Xana ka ku tiyisa leswaku u nga chavi ku fa ni ku ku chavelela loko u feriwe hi loyi u n’wi rhandzaka? (Matewu 10:28; 1 Vatesalonika 4:13) Xana u fana ni vunyingi bya malandza ya Xikwembu ya khale lama tiyiseleke ku biwa, ku hlekiwa, ku xanisiwa ni ku khotsiwa, hikwalaho ko tiyisiwa hi ntshembo wa vona wa ku pfuxiwa ka vafi?—Vaheveru 11:35-38.
2 Ina, mugandzeri wa Yehovha wa xiviri a nga fanelanga a kanakana nikatsongo leswaku ku pfuxiwa ka vafi ku ta va kona, naswona ku tiyiseka ka yena ku fanele ku khumba ndlela leyi a hanyaka ha yona. Swa tsakisa ku anakanya hi mhaka ya leswaku hi nkarhi wa Xikwembu lowu faneleke, lwandle, rifu ni Hayidesi swi ta humesa vafi lava nga eka swona, naswona vanhu lava lava pfuxiweke va ta va ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki eparadeyisini emisaveni.—Nhlavutelo 20:13; 21:4, 5.
Ku Kanakana Hi Vutomi Bya Nkarhi Lowu Taka
3, 4. Hi wihi ntshembo lowu vo tala va ha riki na wona hi vutomi endzhaku ka ku fa?
3 I khale Vujagana byi dyondzisa leswaku ku ni vutomi endzhaku ka rifu. Xihloko lexi nga eka magazini lowu nge U.S. Catholic xi te: “Ku sukela khale, Vakreste va ringete ku amukela ni ku langutana ni swiphiqo ni maxangu ya vutomi lebyi hi ku langutela vutomi byin’wana, lebyi nga ni ku rhula ni ku eneriseka, lebyi nga ni xikongomelo ni lebyi tsakisaka.” Hambileswi ematikweni yo hlayanyana ya Vujagana, vanhu va nga tsakeriki naswona va nga byi tshembiki vukhongeri, vo tala va ha vona onge ku fanele ku ri ni swokarhi endzhaku ka ku fa. Kambe swi tele leswi va nga tiyisekiki ha swona.
4 Xihloko xin’wana eka magazini wa Time xi te: “Vanhu va ha pfumela leswaku ku ni swokarhi [endzhaku ka ku fa]: ntsena vo ka va nga tiyiseki leswaku kahle-kahle nchumu wa kona i yini, naswona vafundhisi va vona a va tali ku vulavula ha wona.” Ha yini vafundhisi va vukhongeri va nga ha vulavuli ngopfu hi leswi humelelaka endzhaku ka ku fa? Xidyondzi xa timhaka ta vukhongeri Jeffrey Burton Russell u ri: “Ndzi anakanya leswaku [vafundhisi] va papalata mhaka leyi hikuva va vona leswaku va nga boheka ku langutana ni vuxopaxopi lebyi nga kona.”
5. Xana vanhu vo tala namuntlha va yi languta njhani dyondzo ya ndzilo wa tihele?
5 Etikerekeni to tala, vutomi bya le ndzhaku ka rifu byi katsa matilo ni tihele leti nga ni ndzilo. Kambe loko vafundhisi va loloha ku vulavula hi matilo, va loloha ku tlula mpimo ku vulavula hi tihele. Xihloko xin’wana eka phepha-hungu xi te: “Masiku lawa, hambi tikereke leti pfumelaka leswaku ku ni nxupulo lowu nga heriki etiheleni ta xiviri . . . a ta ha yi kandziyisi ngopfu dyondzo leyi.” Ina, vunyingi bya vativi va ta vukhongeri a va ha pfumeli leswaku tihele i ndhawu ya xiviri yo xanisa vanhu, hilaha a ku dyondzisiwa hakona hi Nguva ya le Xikarhi. Ematshan’weni ya sweswo, va pfumelelana ni nhlamuselo leyi fambisanaka ni “vumunhu” ya tihele. Hi ku ya hi vanhu vo tala va manguva lawa, swidyohi leswi nga etiheleni a swi xanisiwi hi xiviri, kambe swa xaniseka hi mongo wa leswaku “swi hambanisiwe ni Xikwembu hi tlhelo ra moya.”
6. Xana van’wana va kuma ripfumelo ra vona ri kayivela loko va langutane ni khombo hi ndlela yihi?
6 Ku vevukisa tidyondzo ta kereke leswaku ku papalatiwa ku khunguvanyisa vanhu va manguva lawa lava khunguvanyekaka hi ku olova ku nga ha endla leswaku kereke yi amukeleka, kambe ku nga ha tlhela ku siya timiliyoni leti tshembekaka, leti nghenaka kereke, ti nga ha swi tivi leswaku ti pfumela yini. Hikwalaho, loko va langutane ni rifu, vanhu lava hakanyingi ku kumeka leswaku ripfumelo ra vona ri tsanile. Langutelo ra vona ri fana ni ra wansati loyi a lahlekeriweke hi swirho swo hlayanyana swa dyangu wa ka vona hikwalaho ka mhangu leyi chavisaka. Loko a vutisiwa loko ripfumelo ra yena ra vukhongeri ri n’wi chavelerile, u hlamule handle ko tipfinyinga a ku, “Kumbexana.” Kambe hambiloko a lo hlamula hi ku tiyiseka leswaku ripfumelo ra yena ra vukhongeri ri n’wi pfunile, xana a ta vuyeriwa nkarhi wo tanihi kwihi loko ripfumelo ra yena a ri nga tiyanga? Leyi i mhaka ya nkoka, hikuva kahle-kahle, leswi tikereke ti swi dyondzisaka malunghana ni vutomi bya nkarhi lowu taka swi hambana swinene ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka.
Ndlela Leyi Vujagana Byi Langutaka Ha Yona Vutomi Bya Le Ndzhaku Ka Rifu
7. (a) Hi yihi dyondzo leyi tikereke to tala ti nga na yona? (b) Xana mutivi un’wana wa ta vukhongeri u yi hlamusela njhani dyondzo ya moya-xiviri lowu nga fiki?
7 Ku nga khathariseki ku hambana ka tona, tikereke to tala ta Vujagana ta pfumela leswaku munhu u ni moya-xiviri lowu nga fiki, lowu ponaka loko miri wu fa. Vo tala va pfumela leswaku loko munhu a fa, moya-xiviri wa yena wu nga ha ya etilweni. Van’wana va anakanya leswaku moya-xiviri wa vona wu nga ha ya etiheleni leti pfurhaka kumbe epagatori. Kambe mianakanyo ya leswaku moya-xiviri a wu fi i ya xisekelo eka langutelo ra vona ra vutomi bya le ndzhaku ka rifu. Mutivi wa ta vukhongeri Oscar Cullmann, eka xitsalwana lexi a xi humeseke ebukwini leyi nge Immortality and Resurrection, u vulavule ha yona mhaka leyi. U tsarile: “Loko ho vutisa Mukreste la tolovelekeke namuntlha . . . leswaku u anakanya leswaku hi yihi dyondzo leyi nga kona eka Testamente Leyintshwa malunghana ni leswi humelelaka eka munhu endzhaku ka ku fa, hakanyingi hi nga kuma nhlamulo leyi nge: ‘I ku nga fi ka moya-xiviri.’” Hambiswiritano, Cullmann u engeterile a ku: “Dyondzo leyi leyi amukeriwaka swonghasi i xihoxo lexikulu eka Vukreste.” Cullmann u vule leswaku loko a vule leswi ro sungula, ku pfuke hasahasa. Kambe, a a tiyisile.
8. Hi wihi ntshembo lowu Yehovha a nyikeke wanuna ni wansati wo sungula?
8 Yehovha Xikwembu a nga vumbanga vanhu leswaku va ta tlhandlukela tilweni loko va fa. A ku nga ri xona xikongomelo xakwe xo sungula leswaku va fa. Adamu na Evha va vumbiwe va hetisekile naswona va nyikiwe nkarhi wo tata misava hi vana lava lulameke. (Genesa 1:28; Deteronoma 32:4) Vatswari va hina vo sungula va byeriwe leswaku va ta fa ntsena loko va tlula nawu wa Xikwembu. (Genesa 2:17) Loko a va tshame va tshembekile eka Tata wa vona wa le tilweni, a va ta va va hambete va hanya emisaveni hilaha ku nga heriki.
9. (a) Hi wihi ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wa munhu? (b) Ku humelela yini hi moya-xiviri loko wu fa?
9 Kambe, lexi vavisaka, Adamu na Evha va tsandzekile ku yingisa Xikwembu. (Genesa 3:6, 7) Vuyelo lebyi vavisaka byi hlamuseriwa hi muapostola Pawulo loko a ku: “Tanihi leswi xidyoho xi ngheneke emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, kutani xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.” (Varhoma 5:12) Ematshan’weni ya leswaku va hanya hilaha ku nga heriki emisaveni, Adamu na Evha va file. Kutani ku humelele yini? Xana a va ri ni mimoya-xiviri leyi nga fiki leyi nga ta yisiwa etiheleni leti pfurhaka hikwalaho ka xidyoho xa yona? Doo, Bibele yi vula leswaku, eku sunguleni loko a vumbiwile, Adamu “a va moya-xiviri lowu hanyaka.” (Genesa 2:7, NW) Munhu a nga nyikiwanga moya-xiviri; u ve moya-xiviri, munhu la hanyaka. (1 Vakorinto 15:45) Phela, a hi Adamu ntsena loyi a a ri “moya-xiviri lowu hanyaka,” kambe, hilaha ririmi ra Xiheveru ri kombisaka hakona, leri buku ya Genesa yi tsariweke ha rona, swiharhi leswi nga nyawuriki na swona swi vuriwa “mimoya-xiviri leyi hanyaka”! (Genesa 1:24, NW) Loko Adamu na Evha va fa, va hundzuke mimoya-xiviri leyi feke. Eku heteleleni, va humeleriwe hi leswi Yehovha a swi byeleke Adamu a ku: “U ta dya v̌uŝa hi nyuku wa mombo wa wena, u ko u tlhelela misav̌eni, hikuv̌a u humesiwile ka yona. Hikuv̌a u nṭhuri, u ta tlhelela e nṭhurini.”—Genesa 3:19.
10, 11. Xana New Catholic Encyclopedia yi ri yini malunghana ni dyondzo ya Bibele hi moya-xiviri, naswona xana leswi swi fana njhani ni leswi Bibele yi swi vulaka?
10 New Catholic Encyclopedia yi pfumelelana na swona leswi. Eka xihloko xa yona lexi nge “Moya-xiviri (eBibeleni),” yi ri: “Miri ni moya-xiviri a swi hambanisiwi [swi va swiphemu swimbirhi] eka TK [“Testamente ya Khale,” kumbe Matsalwa ya Xiheveru].” Yi engetela ni leswaku eBibeleni, rito “moya-xiviri” “a ri vulavuli hi moya-xiviri onge hi loko wu hambanile ni miri kumbe wu hambanile ni munhu.” Ina, moya-xiviri hakanyingi wu “vula xihanyi hi xoxe hambi i xiharhi kumbe i munhu.” Ntiyiso wa muxaka lowu wa phyuphyisa, kambe munhu a nga ha tivutisa leswaku ha yini vangheni vo tala va kereke va nga byeriwanga mintiyiso leyi.
11 Vona ndlela leyi vangheni va kereke a va ta va va ntshunxiwe ha yona eka mivilelo ni ku chava loko a va wu tiva ntiyiso lowu wo olova wa Bibele: “Moya[-xiviri] lo’wu dyohaka, hi wona lo’wu nga ta fa,” a wu nge xaniseki endzilweni wa tihele! (Ezekiyele 18:4) Hambiloko leswi swi hambanile swinene ni leswi Vujagana byi swi dyondzisaka, swi fambisana swinene ni leswi wanuna wo tlhariha Solomoni a swi vuleke hi ku huhuteriwa: “Hikuv̌a la’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu, kambe v̌a nga ka v̌a ha v̌i na hakelo [evuton’wini lebyi], hikuv̌a ku ṭunḍu[k]iwa ka v̌ona ku riv̌ariwile. Hikwaŝo leŝi v̌oko ra wena ri nga ŝi kumaka ku tira, ŝi tire hi matimba ya wena, hikuv̌a šiv̌andleni ša v̌afi laha u yaka kona, a ka ha ri na ntiro, hambi makungu, ni ku tiv̌a, hambi v̌utlhari.”—Eklesiasta 9:5, 10.
12. Xana Vujagana byi yi kume kwihi dyondzo ya byona ya ku nga fi ka moya-xiviri?
12 Hikwalaho ka yini Vujagana byi dyondzisa nchumu lowu hambaneke swinene ni leswi Bibele yi swi vulaka? New Catholic Encyclopedia, eka xihloko xa yona lexi nge “Ku Nga Fi Ka Moya-xiviri Wa Munhu,” yi vula leswaku Vatatana va khale va Kereke a va yi kumanga eBibeleni dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri, kambe “eka vatlhokovetseri ni vativi va filosofi ni le ka rungula leri tolovelekeke ra Magriki . . . Endzhaku, swidyondzi swi hlawule ku tirhisa Plato kumbe misinya ya milawu yo huma eka Aristotle.” Yi vula leswaku “nkucetelo wa dyondzo ya Plato swin’we ni ya Aristotle”—ku katsa ni ku pfumela eka dyondzo ya leswaku moya-xiviri a wu fi—wu hetelele wu nghenisiwile “endzeni-ndzeni ka dyondzo ya ntivo-vukwembu ya Vukreste.”
13, 14. Hikwalaho ka yini ku ri vuhunguki ku langutela ku voningeriwa hi vativi va filosofi va Magriki lava nga vahedeni?
13 Xana a swi fanela leswaku Vakreste va ya eka vativi va filosofi va vahedeni, va Magriki, leswaku va kuma dyondzo ya xisekelo malunghana ni ntshembo wa ku hanya endzhaku ka rifu? Nikatsongo. Loko Pawulo a tsalela Vakreste lava tshamaka eKorinto, eGreece, u te: “Hikuva vutlhari bya misava leyi i vuphukuphuku eka Xikwembu; hikuva ku tsariwile: ‘Xi khoma lavo tlhariha eku kanganyiseni ka vona vini.’ Nakambe: ‘Yehovha wa swi tiva leswaku ku anakanya ka vanhu vo tlhariha i vuhava.’” (1 Vakorinto 3:19, 20) Magriki ya khale a ma gandzela swifaniso. Xana a va swi kotisa ku yini ku va xihlovo xa ntiyiso? Pawulo u vutise Vakorinto a ku: “Tempele ya Xikwembu yi ni ntwanano wihi ni swifaniso swa hava? Hikuva hina hi tempele ya Xikwembu lexi hanyaka; hilaha Xikwembu xi vuleke hakona xi ku: ‘Ndzi ta tshama exikarhi ka vona ndzi tlhela ndzi famba exikarhi ka vona, naswona ndzi ta va Xikwembu xa vona kutani vona va ta va vanhu va mina.’”—2 Vakorinto 6:16.
14 Eku sunguleni, ku hlavuteriwa ka mintiyiso yo kwetsima a ku ta hi tiko ra Israyele. (Varhoma 3:1, 2) Endzhaku ka 33 C.E., a ku ta hi vandlha ra Vukreste leri totiweke ra lembe-xidzana ro sungula. Pawulo, loko a vulavula hi Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, u te: “Hikuva Xikwembu xi swi hlavutele hina [swilo leswi lunghiseleriweke lava va xi rhandzaka] hi moya wa xona.” (1 Vakorinto 2:10; nakambe vona Nhlavutelo 1:1, 2.) Dyondzo ya Vujagana ya ku nga fi ka moya-xiviri yi huma eka filosofi ya Magriki. A yi hlavuteriwanga hi ku hlavutela ka Xikwembu eka Israyele kumbe hi ku tirhisa vandlha ra Vakreste lava totiweke va lembe-xidzana ro sungula.
Ntshembo Wa Xiviri Wa Lava Feke
15. Hi ku ya hi Yesu, hi wihi ntshembo wa xiviri wa lava feke?
15 Loko moya-xiviri lowu nga fiki wu nga ri kona, xana ntshembo wa xiviri wa lava feke hi wihi? Ina, i ku pfuxiwa ka vafi, dyondzo ya xisekelo ya Bibele ni xitshembiso lexi hlamarisaka swinene xa Xikwembu. Yesu u vulavule hi ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi loko a byela munghana wa yena Marta a ku: “Hi mina ku pfuka ka lava feke ni vutomi. Loyi a kombisaka ripfumelo eka mina, hambiloko a fa, u ta hanya.” (Yohane 11:25) Ku pfumela eka Yesu swi vula ku pfumela eka ku pfuka ka vafi, ku nga ri eka ku nga fi ka moya-xiviri.
16. Ha yini swi twala ku pfumela eka ku pfuxiwa ka vafi?
16 Yesu u vulavule hi ku pfuka ka vafi eku sunguleni loko a byele Vayuda van’wana a ku: “Mi nga hlamaleni ha swona, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra yena kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Leswi Yesu a swi hlamuselaka laha swi hambane swinene ni moya-xiviri lowu nga fiki lowu ponaka loko miri wu fa kutani wu ya ematilweni hi ku kongoma. I ku “huma” ka le nkarhini lowu taka ka vanhu lava nga emasirheni, van’wana va ve kwalaho malembe-xidzana yo tala kumbe hambi ku ri magidi-gidi ya malembe. I mimoya-xiviri leyi feke leyi tlhelaka yi hanya. Xana a swi nge koteki? Ku nga ri eka Xikwembu “lexi hanyisaka vafi ni ku vitana swilo leswi nga riki kona onge hi loko swi ri kona.” (Varhoma 4:17) Vaxopaxopi va nga ha yi hleka mianakanyo ya leswaku vafi va ta pfuka, kambe yi pfumelelana kahle ni ntiyiso wa leswaku “Xikwembu i rirhandzu” ni leswaku i “muhakeri wa lava xi lavaka hi mbilu hinkwayo.”—1 Yohane 4:16; Vaheveru 11:6.
17. I yini leswi Xikwembu xi nga ta swi hetisisa hi ku pfuxa vafi?
17 Phela, xana Xikwembu a xi ta va hakela njhani lava tikombisaka va “tshembekile ku ya fikela eku feni” loko a xi nga ta va pfuxa? (Nhlavutelo 2:10) Ku pfuxiwa ka vafi nakambe ku endla leswaku Xikwembu xi kota ku hetisisa leswi muapostola Yohane a tsaleke ha swona a ku: “Kutani N’wana wa Xikwembu u humelerile hi xikongomelo lexi, xa ku ta herisa mintirho ya Diyavulosi.” (1 Yohane 3:8) Le ndzhaku entangeni wa Edeni, Sathana u ve mudlayi wa rixaka hinkwaro ra vanhu loko a nghenise vatswari va hina vo sungula exidyohweni ni rifu. (Genesa 3:1-6; Yohane 8:44) Yesu u sungule ku herisa mintirho ya Sathana loko a nyikele hi vutomi bya yena lebyi hetisekeke byi va nkutsulo lowu ringanaka kutani a pfulela vanhu ndlela ya leswaku va ntshunxeka eka vuhlonga bya xidyoho lebyi va byi kumeke tanihi ndzhaka hikwalaho ka ku tlula ka Adamu nawu hi vomu. (Varhoma 5:18) Ku pfuxiwa ka lava va faka hikwalaho ka xidyoho lexi xa Adamu ku ta va ndlela yin’wana yo herisa mintirho ya Diyavulosi.
Miri Ni Moya-xiviri
18. Xana vativi van’wana va filosofi va Magriki va titwise ku yini hi nhlamuselo ya Pawulo ya leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, naswona hikwalaho ka yini?
18 Loko muapostola Pawulo a ri eAtena, u chumayele mahungu lamanene eka mintshungu leyi eka yona a ku ri ni vativi va filosofi va Magriki. Va yingise nhlamuselo ya yena malunghana ni Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso ni xirhambo xa yena xa leswaku va hundzuka. Kambe i yini lexi humeleleke? Pawulo u gimete nhlamuselo yakwe hi marito lawa: “[Xikwembu] xi veke siku leri xi nga ni xikongomelo xo avanyisa misava leyi akiweke hi ku lulama hi wanuna loyi xi n’wi vekeke, naswona xi nyike xitiyisekiso eka vanhu hinkwavo hi ku n’wi pfuxa eka lava feke.” Marito lawa ma pfuxe hasahasa. “Kutani, loko va twa hi ta ku pfuka ka lava feke, van’wana va sungula ku vungunya.” (Mintirho 17:22-32) Mutivi wa ta vukhongeri Oscar Cullmann u ri: “Eka Magriki lawa a ma pfumela leswaku moya-xiviri a wu fi, swi nga ha endleka a swi tika eka vona ku amukela dyondzo ya Vukreste ya ku pfuka ka vafi ku tlula vanhu van’wana. . . . Dyondzo ya vativi lavakulu va filosofi, Socrates na Plato a swi koteki ku yi endla yi twanana [yi pfumelelana] ni leyi ya Testamente Leyintshwa.”
19. Xana vativi va ta vukhongeri va Vujagana va ringetise ku yini ku hlanganisa dyondzo ya ku pfuka ka vafi ni dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri?
19 Hambiswiritano, endzhaku ka ku gwineha lokukulu loku veke kona endzhaku ka ku fa ka vaapostola, vativi va ta vukhongeri va lwele ku hlanganisa dyondzo ya Vukreste ya ku pfuka ka vafi ni dyondzo ya Plato ya ku nga fi ka moya-xiviri. Hi ku famba ka nkarhi, van’wana va amukele ntlhantlho lowu lowuntshwa lowu nge: Loko munhu a fa, moya-xiviri wa hambana (“ntshunxeka,” hilaha van’wana va vulaka ha kona) ni miri. Kutani, hi ku ya hi buku leyi nge Outlines of the Doctrine of the Resurrection, hi R. J. Cooke, hi Siku ra ku Avanyisa “miri wun’wana ni wun’wana wu ta tlhela wu hlanganisiwa ni moya-xiviri wa wona, ni moya-xiviri wun’wana ni wun’wana wu hlanganisiwa ni miri wa wona.” Ku hlanganisiwa loku ka miri ni moya-xiviri wa wona lowu nga fiki enkarhini lowu taka, ku vuriwa ku pfuka ka vafi.
20, 21. I vamani lava hi ku tshembeka va dyondziseke ntiyiso malunghana ni ku pfuka ka vafi, naswona xana leswi swi va pfune njhani?
20 Mianakanyo leyi ya ha ri dyondzo-nkulu eka tikereke letikulu. Hambiloko mianakanyo leyi yi nga ha vonakaka yi twala eka mutivi wa vukhongeri, vangheni vo tala va kereke a va yi tivi. Vona va pfumela leswaku va ta ya etilweni hi ku kongoma loko va fa. Hikwalaho ka leswi, eka nkandziyiso wa May 5, 1995, wa Commonweal, mutsari John Garvey u te: “Dyondzo ya Vakreste vo tala [emhakeni ya vutomi endzhaku ka rifu] yi tikomba yi tshinelelane swinene ni dyondzo ya Aristotle, ku nga ri Vukreste bya ntiyiso, naswona a yi sekeriwanga kona eBibeleni.” Ina, hi ku tshika Bibele va landzela Plato, vafundhisi va Vujagana va herise ntshembo wa ku pfuka ka vafi, lowu humaka eBibeleni, eka mintlhambi ya vona.
21 Hi hala tlhelo, Timbhoni ta Yehovha ti ala filosofi ya vuhedeni kutani ti namarhela dyondzo ya Bibele ya ku pfuka ka vafi. Ti kuma dyondzo yoleyo yi ri leyi akaka, yi ri leyi enerisaka ni leyi chavelelaka. Eka swihloko leswi landzelaka, hi ta vona ndlela leyi dyondzo ya Bibele ya ku pfuka ka vafi yi sekeriweke kahle ha yona ni ndlela leyi yi twisisekaka kahle ha yona, eka lava va nga ni ntshembo wo hanya emisaveni ni lava nga ni ntshembo wo pfuxeriwa ku ya hanya ematilweni. Leswaku u lunghekela ku kambisisa swihloko leswi, hi ringanyeta leswaku u hlayisisa ndzima 15 ya buku yo sungula ya Vakorinto.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Hikwalaho ka yini hi fanele hi hlakulela ku tshemba swinene ku pfuka ka vafi?
◻ Hi wihi ntshembo lowu Yehovha a wu nyikeke Adamu na Evha?
◻ Ha yini ku ri vuhunguki ku lava ntiyiso eka vativi va filosofi va Magriki?
◻ Ha yini ku pfuxiwa ka vafi ku ri ntshembo lowu twisisekaka?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Loko va dyohile, vatswari va hina vo sungula va lahlekeriwe hi ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Swidyondzi swa kereke swi yengiwe hi dyondzo ya Plato ya ku nga fi ka moya-xiviri
[Xihlovo Xa Kona]
Musei Capitolini, Roma