Hosi Yi Anakanyisisa Hi Vumundzuku Bya Yona
HOSI ya le Afrika Vupela-dyambu a yi ri murhangeri la rhandziwaka ni ku xiximiwa swinene etikweni ra yona. Loko yi hlanganisa lembe ra yona ra vu-78, vanghana va yona, vandyangu ni van’wana lava yi navelelaka leswinene va hlengeletanile leswaku va ta yi tlangela. Loko yi vulavula hosi yi hlawule hungu leri nga tolovelekangiki ra xiendlakalo lexo tano. Yi vulavule hi mavonelo ya yona mayelana ni vutomi endzhaku ka rifu.
Yi vule leswaku endzhaku ka rifu “ku ni vutomi lebyintshwa lebyi nga riki na vuxisi, mavondzo ni makwanga.” U yi hlamusele tanihi misava leyi “pfaleriweke exihundleni,” leyi akiweke hi vanhu lavo lulama ntsena, lava tirhisanaka ni Xikwembu.
Mintshembo leyo tano yi tolovelekile eka vanhu va le Afrika hinkwaro. Hi ku ya hi ndhavuko wa vukhongeri bya Vantima, rifu a hi makumu ya vutomi kambe i ku hundzuka, ku hundzela eka vutomi bya le xivandleni xa moya. Loko munhu a fa ku vuriwa leswaku u suka exivandleni lexi vonakaka a ya eka lexi nga vonakiki. Kutani tanihi moya, munhu u nghena etikweni leri fumiwaka hi vakokwa wakwe.
Vantima vo tala va le Vupela-dyambu va tshemba leswaku vakokwa wa vona, kumbe mimoya ya vona, ya tiyiseka leswaku mindyangu ya vona leyi nga emisaveni yi sirhelelekile. Buku leyi nge West African Traditional Religion yi ri: “A ku na ku hambana exikarhi ka vanhu, lava ha riki laha misaveni ni lava nga emisaveni leyintshwa. Loko va ha ri emisaveni [vakokwana] a va ri tinhloko ta mindyangu ya vona. Sweswi, hambi loko hi nga ha va voni, va ha ri tinhloko eka xivandla xa mimoya. Naswona a va tshiki ku khathalela vuhlayiseki lebyinene bya mindyangu ya vona.”
Hikwalaho hosi leyi dyuhaleke leyi boxiweke eku sunguleni yi langutele ku tihlanganisa ni vakokwa wa yona ni ku tirhisana na vona exivandleni xa moya. Yi te: “Ndzi ni ntshembo lowu tiyeke hi vutomi endzhaku ka rifu ni leswaku ndza ha ta hambeta ndzi tirha tanihi hosi hambi ku ri endzhaku ka rifu.”
Hambi swi ri tano, hi ku ya hi leswi hosi yi tlheleke yi swi vula, phepha-hungu ra Sunday Times ri te “swi vonaka onge a yi khorwisiwanga ngopfu” mayelana ni vutomi endzhaku ka rifu. Yi byele ntshungu lowu a wu hlengeletanile leswaku yi twe hi ta buku leyi hlamuselaka hi vutomi endzhaku ka rifu. Hosi a yi ri karhi yi lavisisa buku yoleyo ku ringana malembe ya ntlhanu. Yi lave ku hlaya buku yoleyo hi ku hiseka lerova yi tshembisa ntsengo wo ringana R5 500 eka un’wana ni un’wana la nga ta yi tisela buku ya kona.
Hosi a yi ta va yi swi kotile ku papalata xihinga lexi loko a yi lave xitsundzuxo lexi nga ebukwini leyi swi olovaka ku yi kuma. I buku leyi kumekaka nkarhi na nkarhi leyi nga tsariwangiki hi munhu, kambe leyi tsariweke hi Muvumbi wa vanhu hinkwavo. (1 Vatesalonika 2:13) Buku yoleyo i Bibele. Xana yi ri yini hi vutomi endzhaku ka rifu?